تعداد بسیار زیادی از کسانی که به ایران سفر کرده‌اند، روزهای خاطره انگیزی در سفر خود به کرمان و در طی بازدید از جاذبه‌های گردشگری این شهر داشته‌اند. کرمان بزرگترین استان ایران است و جاذبه‌های گردشگری زیادی برای بازدید دارد. از سوی دیگر، این شهر در حال رشد و تبدیل شدن به یک مرکز صنعتی است و خود را برای خدمات رسانی بهتر به مسافرانی آماده می‌کند که در این شهر اقامت می‌کنند. معماری شگفت‌انگیز، تعدد فرهنگ‌های محلی، دین زرتشتی و آتشکده‌ها، صنایع دستی سنتی و چشم‌انداز زیبا، و دیدنی های تاریخی و طبیعی از جاذبه‌های بارز این استان برای بازدیدکنندگان است.
جغرافیای کرمان
شهر کرمان مرکز استان کرمان بزرگترین استان ایران است. این شهر که در ارتفاع 1760 متری بالای دریا قرار گرفته، در منطقه‌ای مسطح میان کوه‌های محلی قرار دارد. این کوه‌ها به خصوص در قسمت شرقی این شهر قرار گرفته‌اند، یعنی جایی که کوه‌ها این شهر را از کویر لوت، گودال کویری در جنوب ایران، جدا می‌کنند.
کرمان آب و هوایی معتدل دارد و تابستان در این شهر گرم و سوزان است. در فصل بهار، بادهای شدید و طوفان‌های شن می‌وزد. دمای سالانه کرمان به طور میانگین 16 درجه سانتی‌گراد و بارش سالانه در این شهر به طور میانگین 123 میلی‌متر است.
راه‌های مختلفی برای سفر به کرمان وجود دارد که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد:
- راه زمینی
فاصله تهران تا کرمان 984 کیلومتر است و برای سفر از تهران به کرمان از راه زمینی 11 ساعت زمان لازم است. سفر به این شهر از راه زمینی، هم با خودروی شخصی و هم با اتوبوس‌های میان شهری امکان‌پذیر است.
روزانه اتوبوس‌های مسافربری زیادی از شهرهای گوناگون ایران به طرف پایانه آدینه در کرمان حرکت می‌کنند. این پایانه اتوبوس‌رانی مجهز به هتل و امکانات جانبی می‌باشد.
- راه هوایی
استان کرمان دارای 5 فرودگاه است که مهم‌ترین آنها فرودگاه بین‌المللی کرمان می‌باشد. این فرودگاه که در انتهای بلوار جمهوری کرمان قرار گرفته است، به طور منظم پروازهایی به شهرهای بزرگی چون تهران، مشهد، ساری، شیراز، زاهدان، تبریز و کیش دارد.
- راه ریلی
استان‌های تهران، اصفهان، هرمزگان، خراسان، یزد و سیستان و بلوچستان از طریق خطوط ریلی شمال-جنوب و شرق-غرب کرمان به یکدیگر مرتبط می‌شوند. علاوه بر این، راه‌آهن کرمان-بم و بم-زاهدان نیز فعالیت دارد.
ایستگاه راه‌آهن کرمان در قسمت جنوب غربی این شهر و در نزدیکی پایانه مسافربری آدینه کریمان واقع شده است.
موقعیت کرمان به گونه‌ای است که امکان سفر تجاری از خلیج فارس و دریای عمان به خراسان در شمال شرقی ایران را فراهم نموده است. این شهر همچنین در گذشته در جاده ادویه، یکی از شاخه‌های جاده ابریشم که به هند می‌رفته، قرار داشته است. به همین دلیل، موقعیت این شهر مزایای مهمی برای فروشندگان و تاجران داشته است.
گردشگران معمولاً از جاذبه‌های گردشگری کرمان دیدن می‌کنند – جاذبه‌هایی که با دیگر قسمت‌های ایران تفاوت دارد. در این شهر همچنین چندین جاذبه‌های معماری بومی نیز وجود دارد. کرمان شهری است که تاریخچه‌ای طولانی دارد و میراث فرهنگی غنی ایران به حساب می‌آید.
جمعیت و اقتصاد کرمان
کرمان شهری با رشد جمعیت زیاد است و حدود 750,000 نفر جمعیت دارد. در استان کرمان هنوز کشاورزی مهم‌ترین منبع درآمد است. زمانی که از یزد به کرمان سفر می‌کنید، باغ‌های پسته زیادی را می‌بینید که با ده‌ها کیلومتر وسعت در طول کویر گسترده شده‌اند. دومین معدن مس بزرگ جهان نیز در شهر سرچشمه استان کرمان می‌باشد. فرش بافی یکی دیگر از صنایع کرمان است که موجب شهر این شهر از زمان‌های قدیم در میان ایرانیان و مردم دنیا شده است. مسافران زیادی به واسطه وجود جاذبه های گردشگری کرمان به این شهر سفر می کنند.
علاوه بر این، واژه “پته” نیز نام شهر کرمان را به ذهن گردشگران ایرانی و خارجی می‌آورد. پته تکه‌ای پارچه گلدوزی شده است که در این استان از پشم با رنگ‌ها و طرح‌های سنتی تهیه می‌شود. این شهر در قرن هشتم میلادی در تولید شال پشمی کشمیری و سایر پارچه‌ها شهرت داشت اما این پارچه‌ها دیگر در این شهر تولید نمی‌شوند.
اقتصاد کرمان به صنایع مس، زغال‌سنگ، فرش، سیمان، لاستیک، نیروگاه سیکل ترکیبی و صنایع پزشکی وابسته است.
تاریخ کرمان
بسیاری از گردشگران خارجی به ایران می‌آیند و از استان کرمان بازدید می‌کنند تا تاریخ غنی این استان را کشف کنند و در مورد مراحل تاریخی سخت و فراز و نشیب‌هایی که این استان به خود دیده است اطلاعاتی کسب کنند.
در چندین منبع گوناگون ذکر شده است که از دوران عیلامی‌ها که سومری‌ها از بین‌النهرین برای تجارت به هند سفر می‌کردند، باید از کوه‌های اطراف کرمان عبور می‌کردند. موقعیت کرمان در میان این کوه‌ها به گونه‌ای بوده که تنها راه ایمن برای سفر به حساب می‌آمده است. در نتیجه، عیلامی‌ها که مسئولیت حفاظت از جادّه‌های عبور کاروان را داشتند، پاسگاه‌هایی برای حفاظت و دفاع در آن ساخته بودند. به این ترتیب بود که اولین اقامت‌ها در این شهر آغاز شد.
کرمان در طول تاریخ 14 بار مورد حمله قرار گرفت و ویران شد. اردشیر اول، بنیانگذار سلسله ساسانیان، توجه ویژه‌ای به این شهر داشت اما حمله اعراب خرابی‌های بسیاری برای این شهر به بار آورد. در طول تاریخ حاکمان محلی و ملی زیادی بر این شهر مسلط شدند. خلفای عباسی قدرت زیادی برای اعمال در شهر کرمان نداشتند. در قرن یازدهم و دوازدهم میلادی، این شهر تحت سلطه حاکمان سلجوقی درآمد.
کرمان در زمان صفویان به سرعت و تا حد زیادی گسترش یافت. تجارت رونق گرفت و این شهر فرش‌ها و قالی‌های خود را به انگلستان و آلمان صادر نمود. بعد از این دوران شکوفایی و رشد، دورانی غم‌انگیز آمد که مردم شهر از لطفعلی خان زند حمایت کردند – شخصی که حاکم بعدی، یعنی آقا محمد خان، بنیانگذار سلسله قاجار، با وی مخالف بود. مردم بی‌گناه کرمان بابت این حمایت خود از لطفعلی خان بهایی سنگین پرداخت کردند. حاکم مستبد جدید بسیاری از مردان این شهر را نابینا کرد، زنان و کودکان آنها را برای بردگی فروخت و شهر را نابود ساخت. تاریخ‌نگاران معتقدند که آقا محمد خان در یک روز حدود 20 کیلوگرم چشم درآورده است.
در دوران قاجار، کار زیادی برای کمک به بهبود وضعیت این شهر بعد از این فاجعه نشد. اما در قرن بیستم میلادی، برای رفاه مردم شهر کارهای بیشتری صورت گرفت. این شهر در حال رشد و تبدیل شدن به یک مرکز صنعتی در ایران است که محصولات مختلفی تولید می‌کند و به کشت محصول کشاورزی اصلی خود یعنی پسته ادامه می‌دهد.
تمامی این تحولات باعث شده اند که ما امروز جاذبه های تاریخی کرمان را داشته باشیم که گردشگران بسیاری را به این شهر می کشاند.
جاذبه های تاریخی داخل شهر
این شهر دارای جاذبه‌های تاریخی است که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد:
مسجد جامع کرمان
این مسجد که در قرن چهاردهم میلادی و توسط معماران یزدی ساخته شده، مسجدی کاربردی با دکوراسیون زیبا در قسمت سردر آن است که با کاشی‌هایی به رنگ‌های مختلف آبی است. تعداد درهای این مسجد کم است و دو شبستان دارد که هنوز نیز از آن استفاده می‌شود.
مجموعه گنجعلی خان
این بنا، مجموعه‌ای از چندین بناست که گنجعلی خان، حاکم صفوی، آن را در کنار بازار شهر بنا نموده است. این مجموعه شامل یک کاروانسرا، یک حمام، یک آب‌انبار، یک ضرابخانه، یک مسجد و بخشی از بازار امروزی است. بازدید از این مجموعه که یکی از جاذبه های تاریخی کرمان است به همگان توصیه می شود.
بازار کرمان
به غیر از مجموعه گنجعلی خان، مابقی بازار در زمان قاجار ساخته شده است. قسمت عطاری‌های بازار کرمان و مغازه‌های میوه فروشی آن که سقف باز دارد، ارزش بازدید را دارد.
مسجد ملک
این بنا که به مسجد امام نیز معروف است، مسجدی است که در زمان سلجوقیان ساخته شده است و به عنوان یکی از بزرگترین مساجد در ایران شناخته می‌شود. مسجد ملک حیاطی بسیار بزرگ و سه محراب بی‌نظیر دارد که به سمت قبله می‌باشد.
گنبد جبلیه
این بنای هشت ضلعی شبیه به معماری ساختمان‌های دوران ساسانیان ساخته شده و ویژگی‌های جالبی دارد. این بنا به شکل سازه‌ای هشت ضلعی از جنس سنگ ساخته شده که گنبد آن از آجر می‌باشد. امروز این گنبد به عنوان موزه سنگ قبر یکی از جاذبه‌های گردشگری کرمان می‌باشد.
کاروانسرای هندوها
این بنا از گذشته غنی این شهر به جای مانده که در آن دوران از هندوستان به کرمان تجارت ادویه صورت می‌گرفته است. کاروانسرای هندوها در زمان قاجار بارها مورد مرمت قرار گرفته است.
آرامگاه مشتاق علیشاه
این آرامگاه در انتهای بازار کرمان و در قسمتی از میدان مشتاق قرار دارد. آرامگاه مشتاق متعلق به مشتاق علیشاه می باشد که از ادبا و عرفای این شهر بوده که حدود 220 سال پیش به جرم خواندن قرآن با سه‌تار سنگسار شد. سیم چهارم سه‌تار برای گرامیداشت نام مشتاق علیشاه، سیم مشتاق نام دارد.
آتشکده زرتشتیان
قدمت این بنا به 130 سال قبل بازمی‌گردد. آتشکده زرتشتیان کرمان در کنار اولین موزه اسناد و مردم‌شناسی زرتشتیان جهان قرار دارد.
کتابخانه ملی کرمان
این کتابخانه در گذشته کارخانه نساجی بوده است. کتابخانه ملی کرمان در میان پارک سرسبزی قرار دارد و بنای آن متعلق به دوران پهلوی است.
یخدان مویدی
این بنا از آثار تاریخی به جای مانده از دوران صفویه است. یخدان (یخچال) مویدی گنبد مخروطی شکل و دیوارهایی از جنس خشت و گل دارد. در گذشته، در فصل زمستان در آن یخ ذخیره می‌کردند تا در فصل تابستان مردم شهر در تامین آب مشکلی نداشته باشند.
باغ هرندی
دیوار بسیار بلندی دور تا دور این باغ را محصور کرده است. ساخت مجموعه باغ هرندی به سال 1911 میلادی یعنی دوران قاجار برمی‌گردد. مساحت این باغ 25 هزار متر مربع است و در آن دو ساختمان وجود دارد که به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در یکی از این موزه‌ها یافته‌ها و دستاوردهای باستان‌شناسی منطقه‌ی جیرفت و شهداد و در موزه دیگر آلات موسیقی به نمایش گذاشته شده است.
ضرابخانه
این بنا موزه‌ای از سکه‌های قدیمی است که ساختمان آن داخل بازار مسگران کرمان قرار گرفته است.
مسجد جامع مظفری
قدمت ساخت این بنا به قرن چهاردهم میلادی، زمان حکومت آل مظفر، برمی‌گردد. مسجد جامع مظفری در میدان مشتاق کرمان قرار گرفته است. «پوپ» باستان‌شناس معروف آمریکایی، این مسجد را به عنوان یکی از مفاخر معماری اسلامی و ایرانی و زمینه بالندگی ایران معرفی می‌کند.
حصار شهر قدیم کرمان
این مجموعه تاریخی که در زمان قاجار ساخته شده، یکی از آثار ملی ایران به حساب می‌آید. این حصار کاربرد دفاعی داشته و برای حفظ امنیت شهر بنا شده است.
باغ نظر
قدمت این باغ به بیش از 250 سال پیش برمی‌گردد. در حال حاضر از باغ نظر به عنوان پادگان آموزشی استفاده می‌شود.
باغ نشاط
این مجموعه یکی از باغ‌های قدیمی کرمان به حساب می‌آید که حوادث تاریخی بسیاری را به خود دیده است که از میان آنها می‌توان به محاصره سردار نصرت، حاکم آن زمان شهر، در بیش از یک قرن پیش اشاره نمود. بنای این باغ به دوران قاجاریه بازمی‌گردد.
باغ آقا
این بنا نیز در دوران قاجاریه ساخته شده است و زمانی محل کنسولگری انگلستان در شهر کرمان بوده است.
باغ سرآسیاب
قدمت این باغ به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد. باغ سرآسیاب در جنوب شرقی شهر کرمان قرار گرفته است.
باغ مشیز
قدمت این باغ به دوره قراختاییان بازمی‌گردد، یعنی زمانی که کرمان پایتخت ایران بوده است. واقعه رقص ترکانی نیز در باغ مشیز اتفاق افتاده است.
باغ گلشن
این باغ توسط حاکم کرمان در دوران قاجار ساخته شده است که در امتداد ارگ شهر می باشد.
باغ دیلمقانی
قدمت این باغ به دوره قاجاریه برمی‌گردد و در حال حاضر به عنوان پرورشگاه فعالیت دارد.
باغ لله
این باغ که در دوره سلجوقیان ساخته شده، در حال حاضر تقریباً تخریب شده است.
یخدان زریسف
این بنا در دوران قاجاریه ساخته شده است و از مخزن، حصار، استخر و چاله یخ تشکیل شده است.
قلعه اردشیر
این قلعه یکی از بناهای تاریخی و باستانی شهر کرمان است. کتاب کارنامه اردشیر و همچنین کتاب شاهنامه فردوسی در مورد قلعه اردشیر مطالبی را بیان نموده‌اند. قلعه اردشیر کرمان در بافت تاریخی این شهر و در بالای کوهی قرار گرفته است و قدمت آن به دوره ساسانیان بازمی‌گردد. این قلعه از جاذبه های تاریخی کرمان به حساب می آید.
قلعه دختر
این قلعه تاریخی نیز یکی دیگر از قلعه‌های شهر کرمان است که در نزدیکی قلعه اردشیر بنا شده است.
خانه های سنتی امینیان، غفاری، و پرداختی
این کوشک های تاریخی در دوران قاجار ساخته شده است و نمادی از خانه‌هایی متناسب با شرایط اقلیمی کرمان به حساب می‌آید. هر کدام از این عمارت‌ها به عنوان آثار ملّی ایران به ثبت رسیده‌اند.
باغ بیرم آباد
این بنا که در دوران صفویه ساخته شده است، در شرق شهر کرمان و در کنار بنای تاریخی تخت درگاه قلی بیگ قرار گرفته است.
تخت درگاه قلی بیگ
این بنا که عمارت و مقبره یکی از امرای اواخر دوره صفویه و رئیس ایل افشار است، در جنوب شرقی شهر کرمان و در زاویه جنوبی کوه قلعه دختر قرار گرفته است. قلی بیگ تنها فرد معروف ایل افشار بوده است که تا ۱۵۰ سال بعد از گنجعلیخان نامش بر سر زبانها بوده است.
جاذبه های تاریخی خارج شهر
در زیر به جاذبه‌های تاریخی خارج از شهر کرمان اشاره خواهیم کرد:
باغ فتح‌آباد
این باغ در سال 1876 میلادی بنا شده است. در میان این باغ، عمارتی با سبک معماری قاجار ساخته شده است. اطراف این عمارت و داخل باغ آن پر از درختان پسته است. بازدید از این باغ که از جاذبه های تاریخی کرمان است، به همگان توصیه می شود.
ارگ راین
قدمت این مجموعه به دوره ساسانیان بازمی‌گردد و فاصله آن تا شهر کرمان 105 کیلومتر است. این بنای خشتی تا حدودی به ارگ تاریخی بم شباهت دارد و دومین بنای خشت و گلی جهان پس از ارگ بم به حساب می‌آید. ارگ تاریخی راین بر بالای تپه‌ای قرار گرفته است. مساحت زیربنای آن بیش از بیست و دو هزار مترمربع و حریم آن چهل هزار متر مربع است.
باغ شاهزاده ماهان
این باغ که در فهرست آثار جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است، در قلب کویر قرار دارد. باغ شاهزاده ماهان در حدود ۲ کیلومتری شهر ماهان و در فاصله 40 کیلومتری شرق شهر کرمان قرار گرفته است. زمان ساخت این باغ به اواخر دوره قاجاریه برمی‌گردد.
کوه دستکند شیوشگان (کوه صاحب الزمان)
این کوه در شرق شهر کرمان واقع شده است و قدمت دستکند آن به 12 هزار سال قبل بازمی‌گردد. نام باستانی این کوه «شیوشگان» می‌باشد.
مقبره شاه نعمت الله ولی
این باغ عمارت که در دوران صفویه ساخته شده است در واقع مقبره شاه نعمت الله، یکی از عارفان و شاعران معروف قرن چهاردهم میلادی، می‌باشد. مردم در روز ولادت حضرت علی (ع) در مقبره شاه نعمت الله گرد هم می‌آیند، به جشن و پایکوبی می‌پردازند و دف می‌نوازند.
باغ متولی باشی
این باغ در پشت آرامگاه شاه نعمت الله ولی قرار گرفته است.
جاذبه های طبیعی کرمان
این شهر همچنین دارای جاذبه‌های طبیعی است که در زیر به هر یک از آنها اشاره خواهیم کرد:
آبشارهای خوشکار
این مکان مجموعه‌ای متشکل از دو آبشار است. برای رسیدن به این آبشارها باید کمی پیاده‌روی کرد. در کنار این دو آبشار نیز غاری وجود دارد.
آبشارهای دره سختی
فاصله این دره تا شهر کرمان 30 کیلومتر است. این آبشارها در دل کوه قرار دارند و برای رسیدن به آن و عبور از آنها باید آمادگی بدنی و ابزار فنی لازم را همراه داشت.
آبشارهای سیمک
مجموعه آبشارهای منطقه سیمک از 13 آبشار تشکیل شده و در شمال استان کرمان قرار دارد. نام این مجموعه آبشار از نام تنگه‌ای با همین نام برگرفته شده است. بازدید از این منطقه که یکی از جاذبه های طبیعی کرمان است، به دوستداران طبیعت توصیه می شود.
کلوت شهداد
کلوت به کوه‌های شنی گفته می‌شود که اساس و عامل تشکیل دهنده شان، باد است. نام کلوت شهداد از شهری با همین نام گرفته شده است که در کویر لوت است و تا کرمان حدود 100 کیلومتر فاصله دارد. البته فاصله کلوت شهداد تا کرمان 40 کیلومتر می‌باشد. گرم‌ترین نقطه زمین در شهر شهداد جای گرفته است. کویر لوت از جاذبه های طبیعی کرمان است که طرفداران بسیاری دارد.
کوهستان سیرچ
این منطقه کوهستانی در نزدیکی شهداد قرار گرفته است اما بر خلاف کلوت شهداد، قلله‌های سیرچ تا آخرین روزهای ماه اردیبهشت از برف پوشیده می‌باشند و به همین دلیل این منطقه دارای آب دائمی می‌باشد. این کوهستان از جاذبه های طبیعی کرمان می باشد.
جنگل پردیسان قائم
این جنگل بزرگترین جنگل دست کاشت ایران است که در شرق شهر قرار گرفته است. در این شهر کویری، این جنگل با مساحت 230 هکتار، بخش اصلی فضای سبز کرمان را تشکیل می‌دهد. در جنگل پردیسان کرمان بیش از 500 هزار اصله درخت از انواع درختان غیر مثمر وجود دارد.
روستای کشیت
این روستا منطقه‌ای سرسبز در دل کویر لوت است. آب و هوای روستای کشیت معتدل است و مردم محلی آن عمدتاً به شغل کشاورزی مشغول می‌باشند.
روستای میمند
این روستا که در 38 کیلومتری شهربابک قرار دارد از توابع بخش مرکزی شهرستان شهربابک است. خانه‌های این روستا در دل کوه حفاری شده‌اند و به همین دلیل «چشم‌انداز فرهنگی روستای تاریخی میمند شهر بابک» در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. تاریخچه میمند به ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
کوه هزار
این کوه چهارمین کوه بلند ایران و مرتفع‌ترین قله در جنوب کشور است. روستاهای دامنه کوه هزار، آب و هوایی دلپذیر دارند و آبشار راین نیز در دل این کوه قرار گرفته است. این کوه یکی از جاذبه های گردشگری کرمان است که بازدید از آن به دوستداران طبیعت توصیه می شود.
