همدان یکی از قدیمی ترین و معروف ترین شهرهای ایران می باشد. بسیاری از مورخین این شهر را پایتخت تاریخ و تمدن ایران می دانند. سفر به این شهر شما را با مجموعه ای از آثار تاریخی ادوار گوناگون همچون شهر تاریخی هگمتانه، مجموعه تفریحی گردشگری گنجنامه، غار علیصدر و غیره آشنا خواهد کرد. بازدید از جاذبه های گردشگری همدان از جمله بازار سنتی شهر و مجموعه ای از ادویه ها و سوغاتی های محلی نیز بسیار شگفت انگیز است.
جغرافیای همدان
استان همدان با مرکزیت شهر همدان در غرب کشور ایران قرار گرفته است. این استان از شمال با استان‌های زنجان و قزوین، از جنوب با استان لرستان، از شرق با استان مرکزی و از غرب با استان‌های کردستان و کرمانشاه همسایه است. شهرستان همدان ۲۸۳۱ کیلومتر مربع وسعت دارد و به طور متوسط ارتفاع ۱۸۲۰ متر از سطح دریا دارد.
همدان با وجود انواع جاذبه‌های مذهبی، طبیعی و تاریخی، گروه‌های مختلف مردم را با هر نوع سلیقه و ذائقه‌ای به خود جذب می‌کند. این شهر در زمان مادها بنا شده که در آن زمان به نام هگمتانه معروف بوده و پایتخت ایران به شمار می‌رفته است.
شهر همدان از خط الراس رشته کوه الوند تا مرزهای شرقی استان کشیده شده است. در جنوب شهرستان همدان، ارتفاعات کوهستان الوند قرار دارد، که نشان دهنده اقلیم کوهستانی و سرد این شهر می باشد.
برای سفر به این شهر، می توانید از هواپیما، اتوبوس های بین شهری، خودروی شخصی و حتی قطار استفاده کنید. فرودگاه همدان حدود ۵ کیلومتر با این شهر فاصله دارد. پایانه اتوبوس رانی این شهر نیز در بلوار انقلاب شهر قرار دارد. با قطار نیز می توانید به ایستگاه راه آهن ملایر بروید و از آن جا به مناطق مختلف آن سفر کنید.
اما بیشتر سفرها به مقصد همدان، با خودروی شخصی انجام می شود. اگر قصد سفر از تهران را دارید، بهترین مسیر پیش روی شما، جاده تهران–ساوه و ساوه–همدان خواهد بود. مسیرهای دیگر نیز، جاده بوئین زهرا و البته قزوین به همدان هستند که می توانید آن ها را هم امتحان کنید.
به طور کلی، مسیرهای ورودی شمالی به این استان از جمله ساوه به همدان و زنجان به همدان، پر تردد ترین مسیرهای ورودی به این استان هستند.
جمعیت و اقتصاد همدان
بر اساس سرشماری نفوس و مسکن در سال 1395، جمعیت استان همدان یک میلیون و 738 هزار و 234 نفر اعلام شده است.
در سال ۱۳۶۴ خورشیدی، شهرک‌های صنعتی زیادی در استان همدان تأسیس گردید و در حال حاضر این استان دارای ۱۷ شهرک صنعتی می‌باشد. به غیر از شهرک‌های صنعتی کارخانه های قطعه‌سازی خودرو، صنایع موکت، کارخانه کیک و شکلات و کارخانه شیشه نیز به عنوان واحدهای صنعتی شاخص در شهر همدان فعالیت دارند.
استان همدان به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی، کیفیت مناسب آب و هوا، خاک مناسب و وجود نیروی خلاق و فعال، دارای قابلیت‌های تولیدی فراوان در زمینه محصولات کشاورزی می باشد. این استان علاوه بر تأمین نیازهای داخلی خود، بخشی از نیازهای سایر مناطق را نیز در زمینه محصولات کشاورزی بر طرف می نماید.
این استان در تولید گردو، سیر و سیب زمینی رتبه اول کشور را دارد. در تولید انگور رتبه سوم و در تولید کشمش رتبه دوم را به خود اختصاص داده است.
تاریخ همدان
انجام حفاريهای باستان شناسی در تپه های باستانی گودين و سگاوی نزديك كنگاور و نيز نوشيجان ملاير گوشه هايی از فرهنگ وتمدن اقوام ماد را در اين زمان بر ما آشكار ساخته است. از جمله این کشفیات، مي توان به نخستين نمونه های خط و نگارش و اشكال اوليه سكه و نخستين مظاهر فرهنگ دينی و معماری ايرانی اشاره نمود.
براساس آنچه كه هردوت مورخ يونانی نگاشته است، مادها در اواخر قرن هشتم پیش از میلاد، به رهبری شخصی به نام دياكو توانستند به تشكل سياسی و نظامی دست يافته ونخستين دولت مقتدر فلات ايران را پايه گذاری كنند . دياكو شهر همدان را به پايتختی برگزيد و به دستور او استحكامات عظيمی ساخته شد که شامل هفت حصار تو در تو بود كه هركدام به رنگی خاص مزين شده بود.
این شهر طی 150 سال حكومت مادها، از نعمت وآبادانی فراوانی برخوردار بود و بعد از انقراض آن دولت هر چند مركزيت نخسيتن را از دست داد، ولی به عنوان يكی از سه پايتخت هخامنشیان نیز مورد توجه خاص قرار داشت.
وجود كتيبه های گنجنامه، بقايای ستونهای سنگی كاخهای هخامنشی، جامها و الواح زرين و سيمين بدست آمده از همدان، مربوط به اين دوره حاكی ازاهميت اين شهر و منطقه در آن زمان است.
از دوره اشكانی و سلوکی، مجسمه شير سنگی و بقايای يك گورستان در شهر همدان و آثار مختصری از معبد لائوديسه در شهر نهاوند برجای مانده است. در يك كتابچه به زبان پهلوی بنام شهرها كه در زمان قباد (500ميلادی) نگاشته شده است، بنای همدان به يزد گرد اول نسبت داده شده كه اين امر نشان دهنده انجام اقدامات عمرانی مهمی در زمان وی و در شهر مزبور است.
2500 سال پیش از این شاهنشاهی هخامنشی نیمی از دنیای باستان را در اختیار خود داشت و هگمتانه به عنوان یکی از دو پایتخت این امپراطوری، از شاخص ترین شهرهای جهان به شمار می رفت. داریوش اول (522 تا 486 ق.م) پس از کتیبه بیستون، بر دل صخره های کوه مقدس الوند، دومین کتیبه خود را برای آیندگان به یادگار گذاشت. پس از وی، فرزندش خشایارشاه اول (486 تا 466 ق.م) همان متن کتیبه را با اندک تغییراتی به نام خود جاودان کرد.
جاذبه های تاریخی داخل شهر
در اینجا به ذکر فهرستی از برخی جاذبه های تاریخی همدان می پردازیم که در داخل این شهر قرار دارند.
آرامگاه بابا طاهر
این آرامگاه، محل آرمیدن بابا طاهر عریان و مربوط به دوره معاصر است. مکان آن در شمال غربی شهر همدان و در میدان باباطاهر است. باباطاهر که حدودا در سده یازدهم میلادی می زیست، از شعرا و عرفای بزرگ روزگار خویش است.
آرامگاه ابوعلی سینا
این آرامگاه، محل دفن ابو علی سینا در این شهر است که در میدانی به همین نام قرار دارد. در حقیقت، این مکان بسیار ارزشمند از جاذبه های گردشگری همدان برای اقشار مختلف و از جمله فلاسفه و پزشکان است.
تپه هگمتانه
شهر باستانی هگمتانه، در زمان حکومت مادها، پایتخت ایران بوده است. این شهر به همراه آتن و رم در ایتالیا از معدود شهرهای باستانی جهان است که همچنان زنده مانده اند. بر اساس اسناد تاریخی، شهر هگمتانه ساخته دیاکو است.
گنبد علویان
این بنا نمونه ای بی نظیر از معماری دوران پس از اسلام در ایران است. این اثر تاریخی در چهار باغ علویان، در نزدیکی میدان امامزاده عبدا.. در شهر همدان قرار گرفته است. گنبد علویان یکی از شاهکارهای معماری و گچ بری ایران در شهر همدان است.
امامزاده حسین
این بنا در ابتدای شهر همدان و در ابتدای خیابان شهدا قرار دارد. این امامزاده، یکی از آثار ممتاز معماری شهر همدان است که گنبد آجری زیبایی دارد. مطابق با شواهد موجود، بنای این امامزاده حداقل مربوط به دوران صفویه است.
برج قربان
این بنا یکی از آثار تاریخی قرون 14 و 15 میلادی است که در محل زندهای شهر همدان بین چهار باغ شهید مدنی و خیابان طالقانی جنب دبیرستان ابن سینا واقع شده است. این بنا مدفن شیخ السلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاء همدانی و جمعی از امرای سلجوقی است.
مسجد جامع همدان
در کتاب هگمتانه آمده که این مسجد نیز به سبک مساجد دورۀ فتحعلی شاه قاجار در تهران، قزوین، و چند شهر دیگر ساخته شده است.
آرامگاه اِستِر و مردخای
آرامگاه یا بقعه استر و مردخای جزء مهم ترین زیارتگاه های یهودیان ایران و جهان است. وجود این زیارتگاه، عامل مهمی در شکل گیری و تداوم حضور جامعه یهودی در همدان بوده است.
بازار سنتی
این بازار تاریخی در محدوده خیابان های باباطاهر، اکباتان و شهدا قرار دارد و عمده بناهای آن مربوط به دوره ی قاجاریه است. بازار سنتی همدان مسقف است و در بخش هایی از آن پوشش گنبدی شکل وجود دارد.
حمام قلعه
این بنا یک حمام سنتی در همدان است که در یکی از محله های قدیمی و اصیل همدان به نام محله قاشق تراشان یا محله قلعه قرار در خیابان شریعتی قرار دارد. حمام قلعه مربوط به دوره قاجار است و مساحت آن 1500 متر مربع می باشد.
موزه تاریخ طبیعی همدان
این موزه در انتهای خیابان چهار باغ همدان قرار گرفته است. در این موزه می توانید مجموعه ای کم نظیر از انواع گونه های حیوانی، گیاهی و طبیعی مربوط به اقلیم ایران و جهان را ببینید.
شیر سنگی
این مجسمه از آثار باستانی و قدیمی ایران است که برای دیدن آن باید به 12 متری سنگ شیر بروید. در آنجا میدانی مربعی شکل را می بینید که تخته سنگی به شکل شیر در وسط آن قرار دارد.
جاذبه های تاریخی خارج از شهر
در اینجا به ذکر آن دسته از جاذبه های تاریخی همدان می پردازیم که در خارج از این شهر قرار دارند.
گنج نامه
سنگ نبشته های گنج نامه نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشاه هخامنشی هستند که بر دل یکی از صخره های کوه الوند در فاصله 5 کیلومتری غرب همدان و در انتهای دره عباس آباد حکاکی شده اند.
پل کوریجان
این پل تاریخی در روستای کوریجان از توابع مرکزی کبودرآهنگ در 22 کیلومتری شمال همدان واقع شده است. این پل بر روی رود قره چای احداث شده است و از بناهای ساخته شده در دوره صفویه می باشد.
آرامگاه حبقوق نبی
یکی از جاذبه های استان همدان که در شهر زیبای تویسرکان قرار گرفته است، آرامگاه “حبقوق نبی” می باشد. این آرامگاه که یکی از قدیمی ترین آرامگاه های ایران به شمار می رود، محل دفن یکی از انبیای قوم یهود است.
جاذبه های طبیعی همدان
در اینجا به ذکر مکان های دیدنی طبیعی همدان می پردازیم.
دشت میشان
این دشت اقامتگاه تابستانی پادشاه هخامنشیان در همدان بوده است تا در گرمای تابستان به اینجا بیایند و از آب و هوای خنک این شهر لذت ببرند.
سراب گیان
اگر از همدان یک ساعت و نیم به سمت نهاوند برانید، در 20 کیلومتری نهاوند یکی از قشنگترین سراب های این منطقه را خواهید دید. سراب گیان که جزو آثار طبیعی ثبت شده ملی است یکی از پرآب ترین سراب های ایران است.
کبودرآهنگ
این شهر یکی از وسیع ترین شهرهای استان همدان است. نام این شهر برگرفته از دو واژه کبود به معنای رنگ آبی و راهنگ به معنای رودخانه است. این شهر در زمان رضاشاه کبوترآهنگ نام داشت و دلیل نام گذاری آن به خاطر وجود چشمه ها و کبوتر های اطراف آن بوده است.
غار علیصدر
این جاذبه طبیعی در روستای علیصدر از توابع شهرستان کبودرآهنگ و 75 کیلومتری شمال غربی شهر همدان قرار گرفته است. غار علیصدر یکی از زیباترین غارهای طبیعی جهان و نمونه کم نظیری از غارهای آبی قابل قایقرانی در ایران می باشد.
