مراغه به باغ شهر ایران و پایتخت نجوم این کشور شهرت دارد. همچنین این شهر جزو ده شهر تاریخی ایران می‌باشد و دارای فضای سبز و باغ‌های متعددی در داخل شهر می باشد. رودخانه زیبای صوفی چای نیز از مرکز آن می‌گذرد. همین موارد کافی هستند تا هر مسافر مشتاقی قصد بازدید از جاذبه های گردشگری مراغه را داشته باشد.
مزارهای پنجگانه، گنبد سرخ، برج مدور، گنبد کبود، رصدخانه، معبد مهر مراغه و غیره از دیدنی های تاریخی این شهر هستند.
جغرافیای مراغه
این شهر دومین شهر بزرگ استان آذربایجان شرقی می باشد که در کنار رودخانه صوفی‌چای در دامنه جنوبی کوه سهند واقع شده‌است. مراغه در ۱۳۵ کیلومتری جنوب غربی استان آذربایجان شرقی، در مشرق دریاچه ارومیه قرار گرفته و از شمال به شهرستان تبریز، از شرق به شهرستان هشترود، از جنوب به شهرستان میاندوآب و از غرب به دریاچه ارومیه محدود است.
آب و هوای مراغه معتدل متمایل به سرد و نسبتاً مرطوب است. میانگین دمای سالانه این شهر 12.5 درجه سانتیگراد است. همچنین میزان بارش سالانه در آن حدود ۳۳۰ میلی‌متر و در ایام یخبندان آن، حدود 81 روز در سال است. ارتفاع این شهر از سطح دریای ۱۴۷۷٫۷ متر است.
روش های دسترسی به مراغه متنوع و متفاوت به شرح زیر است.
- ریلی
ایستگاه راه آهن مراغه در مسیر راه‌آهن تهران-تبریز قرار دارد. طول این خط از تهران تا مراغه ۶۰۷ و از مراغه تا تبریز ۱۲۹ کیلومتر است. مدت زمان سفر از تهران به مراغه و برعکس از طریق قطار حدودا 6-7 ساعت می باشد و از تبریز، 2 ساعت زمان می برد.
- هوایی
فقط پروازهای مراغه-تهران و بالعکس در فرودگاه سهند مراغه دایر است. مدت زمان این پرواز یک ساعت است.
- جاده‌ای
مراغه از غرب و جنوب به بناب و مالکان، و از شرق به هشترود متصل است که جاده‌های نسبتاً خوبی را برای عبور و مرور دارند. جاده مراغه به هشترود نیز در حال دو بانده‌سازی و اتصال به آزادراه تبریز تهران می‌باشد.
جمعیت و اقتصاد مراغه
طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 2016 میلادی در ایران، برآورد جمعیت مراغه در نقاط شهری، برابر 175.۸۵۹ نفر بوده است.
به‌جهت قرارگرفتن در دامنه جنوبی سهند، و نزدیکی رودخانه‌ها، این شهرستان یک مرکز کشاورزی پر رونق محسوب می‌شود. عمده فعالیت‌های صنعتی تولید محصولاتی از قبیل کشمش، خشکبار، عسل، مواد لبنی، پوست، فرش و سایر مواد غذایی در این منطقه انجام می شوند.
بیش از ۲۰ هزار هکتار باغ میوه اطراف این شهر است و تولید میوه یکی از ارکان اقتصادی مراغه می باشد. همچنین این شهر یکی از صادرکنندگان فرش ابریشمی در جهان است.
تاریخ مراغه
شهر مراغه دومین کهن شهر آذربایجان بعد از ارومیه می‌باشد. این شهر از دوران قبل از اسلام، آباد بوده است، و قرن‌های ۱۲ تا ۱۴ میلادی دوران رشد و شکوفایی آن است. این شهر زمانی پایتخت سلسله‌های متعدد محلی بوده و در نهایت به مرکز حکومت ایلخانی در این شهر مبدل شده است.
در دوران پیش از اسلام و در سده هشتم قبل از میلاد، حکومت پادشاهی در مراغه وجود داشته است. اما امروزه هیچ نشانه‌ای از قرارگاه و مرکز این دولت محلی باستانی در دست نیست.
در دوران پس از اسلام در سال 643 میلادی، شهر در پی حمله اعراب به تصرف ایشان درآمد. مراغه در دوره خلفای عباسی به عنوان پایتخت انتخاب شد. همچنین این شهر در سال 1221 میلادی به تصرف قوم مغول در آمد ولی در مدت کوتاهی آزاد شد.
اوج شهرت و آبادانی مراغه سال 1258 میلادی بود. به فرمان هلاکو، دانشگاهی بزرگ، رصدخانه و سایر مراکز تحقیقات و علمی به دست خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری چندین دانشمند و ستاره‌شناس دیگر تأسیس شد و دانش‌پژوهانی از اطراف و اکناف عالم جهت مطالعه به این شهر رو آوردند. پرتال جهانی میراث ستاره شناسی نیز از این رصدخانه به عنوان یکی از برجسته ترین رصدخانه های سده های میانی یاد کرده است.
در قرن چهاردهم میلادی حکومت این شهر به دست فئودال‌های مغول افتاد. با توجه به این که هلاکو بودایی و زن و مادرش مسیحی بودند، در این دوران مراغه و حوالی آن مرکز مسیحیت به شمار می‌رفت.
رومیان، ارامنه، نسطوریان، به ویژه دانشمندان و هنرمندان این فرق در مراغه گرد آمدند و کلیساهای متعددی ساخته شد. در آن زمان، حصار شهر با دیواری بلند محصور بود که امروزه آن را منسوب به دوران حکومت هلاکو می دانیم.
در اوایل دوره قاجار، این شهر جزء ده شهر بزرگ و پرجمعیت ایران بود. در این دوره، اولین کارخانه اسلحه سازی ایران در این شهر دایر شد. در دوران پهلوی، مراغه یکی از آرام ترین شهرهای ایران از نظر اجتماعی و سیاسی بود.
جاذبه های تاریخی این شهر
مراغه به لحاظ بافت غنی تاریخی و فرهنگی، با بیش از ۳۰۰ اثر ثبت شده ملی، جزء ۱۰ شهر برتر کشور محسوب می‌شود. در اینجا به معرفی جاذبه های تاریخی مراغه می پردازیم:
مزارهای پنجگانه
این پنج بنا متعلق به قرن‌های 12-14 میلادی و برجسته‌ترین بقاع واقع در این شهر هستند. این پنج بنای تاریخی عبارتند از:
1-گنبد کبود
در فاصله حدود ۱۰ متری برج مدور، بنایی به شکل منشور ده وجهی وجود دارد که مردم محلی آن را «قبر مادر هلاکو» یا «گؤی برج» (به معنای «برج کبود») می‌نامند. البته با توجه به کتیبه‌های حک شده بر بنا که آیاتی از قرآن در آنها به چشم می‌خورد، ادعای نسبت این بنا با مادر مسیحی هلاکو مردود است.
2-برج مدور
ساخت این بنا در 1168 میلادی به پایان رسیده‌است. برج مدور که از گنبد و سقف آن چیزی بر جا نمانده است، در کنار گنبد کبود قرار دارد.
3-گنبد سرخ
این گنبد در بین پنج بقعه واقع در مراغه قدیمی‌ترین آنهاست که در آذربایجان بیشتر به گنبد قرمز مشهور است. تاریخ احداث بنا 1131 میلادی می باشد و در جنوب غربی شهر واقع شده است. این بنا یکی از بهترین نمونه‌های بناهای آجری ایران و از شاخص ترین جاذبه های تاریخی مراغه است.
4-گنبد غفاریه
تاریخ احداث این مقبره در فاصله سال‌های 1325 تا 1328 میلادی است. این بنای مربعی شکل در شمال غربی شهر و در کنار رودخانه صوفی قرار دارد.
5-گوی برج
این بنا در محله اتابک، قرار داشت که در طول سال‌های 1937 و 1938 میلادی به کلی ویران شد و امروزه اثری از این بنای مدور وجود ندارد.
معبد مهر
این بنا یکی از نخستین سکونتگاه ها و معابد بشر در دوران پیش از تاریخ است. معبد مهر در زیر یک گورستان تاریخی قرار دارد و با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن، نمایان شده است، اما همچنان بخش عمده‌ای از آن در زیر خاک قرار دارد.
این بنای تاریخی را متعلق به دوره اشکانی و جایی می‌دانند که آیین مهرپرستی در آن اجرا می‌شده است. این معبد در بین نیایشگاه های مهرپرستان ایران باستان، و از جمله برجسته ترین جاذبه های تاریخی مراغه به حساب می آید.
رصدخانه
پس از انتخاب مراغه به عنوان پایتخت از سوی هلاکو، به تقاضای خواجه نصیرالدین طوسی، موجبات ایجاد رصدخانه‌ای بر تپه‌ای در شمال غرب شهر فراهم شد. خواجه اقدام به تأسیس این رصدخانه کرد و همچنین دانشمندانی را از اطراف به این شهر دعوت کرد و با همکاری آنان مرکزی علمی تشکیل داد. این رصد خانه از برجسته ترین جاذبه های تاریخی مراغه به شمار می رود.
(خواجه نصیرالدین طوسی: یکی از سرشناس‌ترین و متنفذترین شخصیت‌های تاریخ جریان‌های فکری ایران می باشد. وی در علوم دینی و عقلی، منطق و حکمت طبیعی به عنوان دانشمندی برجسته شناخته می شود.)
آرامگاه اوحدی
این مقبره که در سال 1974 تجدید بنا شده است، در باغی متعلق به فرقه‌ای از اهل حق مراغه قرار دارد. در جوار این آرامگاه، مقبره دیگری متعلق به عارفی از دسته ی گوران ها می‌باشد.
قیزلار قلعه‌سی
این قلعه مربوط به هزاره اول دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان مراغه، بخش مرکزی، روستای قره ناز واقع شده است. این اثر یکی از آثار ملی ایران می باشد.
مدرسه احمدک
این مدرسه پیش از سال 1135 میلادی دایر بوده‌است و یکی از خلیفه های عباسی در آن دفن شده است.
مدرسه عزیه
نام دیگر این بنا، مدرسه قاضی است. به احتمال زیاد، این مدرسه جایگاه معتبری در زمینه پژوهش‌های علمی بوده و سال‌های درازی بر پا بوده است. بنا به نوشته های تاریخی، دانشمندان زیادی در این مدرسه درس خوانده اند.
مدرسه اتابکیه
این مدرسه یکی دیگر از مدارس معروف مراغه در دوره اتابکیان بوده است که دانشمندان زیادی در آن تحصیل کرده اند.
مدرسه محییه
بنای این مدرسه واقع در بازار شهر و متعلق به پیش از سال 1210 می باشد. این مدرسه یکی از دهها مدارسی است که از یورش مغول تا سلطه صفویان در این شهر ساخته شده اند.
مدرسه سیواسی
این بنا در سال 1281 میلادی ساخته شده است. در این دوران مدارس زیادی در مراغه ساخته شده اند و دانشمندانی از نقاط مختلف جهان در آن ها تدریس کرده اند.
مدرسه سعدیه
این بنا نخستین مدرسه به سبک نوین در مراغه است که 1906 میلادی افتتاح شده است.
جاذبه های طبیعی این شهر
در اینجا به معرفی جاذبه های طبیعی مراغه می پردازیم:
کوه سهند
این کوه و قله های جام و سهند، که به ترتیب دومین و سومین قلل بلند سهند می‌باشند در ۴۰ کیلومتری شمال مراغه قرار گرفته اند. سالانه عده زیادی برای فتح این قلل راهی راغه می‌شوند.
آب‌های معدنی مراغه
در اطراف این شهر و در مناطق روستایی آب‌های گرم و سرد معدنی وجود دارند که مشهورترین آنها بدین شرح‌اند:
چشمه ساری سو
این چشمه در چهار کیلومتری جنوب مراغه می باشد. رنگ زرد اطراف آن به علت وجود گوگرد در آن است. از آنجایی که مردم معتقدند آب این چشمه قابلیت درمانی بسیاری دارد، عده زیادی به آنجا می روند.
شور سو (آب شور)
در حدود ۵/۷ کیلومتری جنوب مراغه و در نزدیکی دهکده زیبای چایباغی واقع شده است. آب این چشمه دارای مقدار فراوان گاز کربنیک است.
چشمه گشایش
علاوه بر طبیعت دیدنی آن، چشمه‌های معدنی دره گشایش به علت خواص شفابخشی که در مورد برخی امراض دارد، بسیار پرطرفدار است. این چشمه به یکی از جاذبه های طبیعی و درمانی مراغه برای بهره‌مندی گردشگران از خواص این آب‌ها تبدیل شده است.
قره پالچیق (سیاه گِل)
آب معدنی قره پالچیق در دامنه کوه سنجان قرار گرفته است. این چشمه در فصل تابستان جهت استحمام مورد استفاده اهالی آبادی های اطراف و شهر مراغه قرار می‌گیرد. طبق تعریف مردم، آب این چشمه دارای خواص طبی می‌باشد.
ایستی بلاغ (چشمه گرم)
این چشمه دارای آب گرم و خواص درمانی و املاح معدنی می‌باشد و در۴ کیلومتری شرق مراغه قرار گرفته‌است.
چشمه سنگ صفرا
این چشمه از باغ‌های زیبای مراغه سرچشمه گرفته و اکنون در محدوده شهری واقع شده‌است. جاده دسترسی به این چشمه در شهر مراغه، در کمربندی شمالی، واقع است که بعد از طی مسافتی حدود ۹۰۰ متر با اتومبیل و ۸۰ متر پیاده‌روی، می توانید این چشمه را مشاهده کنید.
