تبریز یکی دیگر از شهرهای ایران است که رشدی سریع دارد. با برنامه ریزی صحیح می توانید طی اقامتی کوتاه به جاهای دیدنی تبریز سر بزنید و دیدنی های تاریخی و طبیعی آن را از نزدیک ببینید. این جاذبه های منحصر به فرد هم در داخل و هم در خارج از شهر قرار دارد و مسافران ایرانی و گردشگران خارجی را به کشف تاریخ و فرهنگ با ارزش خود جذب می‌کنند.
آثاری وجود دارند که نشان می‌دهد در گذشته‌های دور این شهر ساکنانی داشته است که در همین محل زندگی می‌کردند. این امر هم به دلیل موقعیت این شهر و هم به دلایل سیاسی بوده است.
در اصل تبریز به عنوان مجموعه‌ای از چند محله شکل گرفته بود. امروزه همه آن محله‌ها در ده بخش قرار دارند که همگی از طریق پل‌ها، آزادراه‌ها، زیرگذرها و روگذرها در داخل یک شبکه با هم ارتباط دارند.
جاهای دیدنی تبریز؛ داخل شهر
در زیر فهرستی از جاذبه‌های گردشگری تبریز را ارائه خواهیم کرد که در داخل این شهر قرار دارند:
خانه مشروطه
این بنا به موزه مشروطه نیز شهرت دارد و در گذشته مکانی بوده که رهبران انقلاب مشروطه ایران در ابتدای قرن بیستم در آن گردهم می‌آمدند. اهمیت این مکان در تاریخ معاصر ایران بسیار بالاست.
موزه آذربایجان
این موزه در میان موزه‌های ملّی ایران جای دارد و آثار دوران‌های مختلف را از سراسر ایران به شیوه‌ای زیبا به نمایش گذاشته است. در زیر زمین موزه نیز مجموعه‌ای منحصر به فرد از هنرهای مدرن یک هنرمند ایرانی نیز به نمایش گذاشته شده است. موزه آذربایجان یکی از جاهای دیدنی تبریز است که نباید آن را از دست داد.
بازار بزرگ تبریز
این بنا یکی از آثار ثبت شده ایران در میراث جهانی است که به عنوان بزرگ‌ترین بازار مسقف دنیا بازدید از آن ارزشمند می باشد. این بازار که در گذشته در جادّه ابریشم قرار داشت، نقش مهمی به عنوان مرکز تجاری و اقتصادی ایفا کرده است.
بخش مظفریه بازار بزرگ تبریز یکی از دیدنی های تبریز است که حتماً باید از آن دیدن کرد و از زیبایی فرش های زیبای تبریز در آن فضای سنتی لذت برد.
مسجد جامع تبریز
درست در کنار بازار بزرگ، مسجد جامع بزرگ تبریز قرار گرفته است. آجر کاری ها و کاشی کاری‌های شگفت‌انگیز این مسجد از دوران سلجوقی و گچ‌بری های آن از دوران ایلخانی به جا مانده اند. این مسجد از برجسته ترین جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌رود.
مسجد کبود
قدمت این مسجد به قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد و در زمان حکومت آق قویونلوها با کاشی‌های آبی تیره و روشن ساخته شده است. در قسمت جنوب این مسجد آرامگاهی وجود دارد که متعلق به جهانشاه، سازنده آن، می‌باشد.
این مسجد یکی از جاذبه های گردشگری تبریز برای گردشگران ایرانی و خارجی به شمار می رود.
ارگ علیشاه
این بزرگ‌ترین بخش باقی‌مانده از مسجد دوران ایلخانی است که به عنوان قلعه‌ای نظامی یا مسجد ساخته شده بود. ظاهراً قدمت این بنا به قرن چهاردهم میلادی مربوط می‌باشد.
کلیسای مریم مقدس
این قدیمی‌ترین کلیسا در شهر تبریز است که قدمت آن به قرن دوازدهم میلادی بازمی‌گردد. این کلیسا چندین سال جایگاه اسقف اعظم ارمنی آذربایجان بوده است.
خانه گنجه‌ای زاده
ساخت این بنا به دوره قاجار بازمی‌گردد. خانه گنجه‌ای زاده در محله تاریخی مقصودیه و روبروی دانشکده معماری قرار دارد و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در دوران‌های گوناگون، این خانه تاریخی چندین بار مرمت شده است. در حال حاضر، این بنای تاریخی که از دیدنی های تبریز است، بخشی از دانشکده معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز به حساب می‌آید.
موزه قاجار
این موزه که از جاهای دیدنی تبریز است، در محل خانه امیرنظام گروسی قرار دارد و متعلق به دوره قاجار است. این موزه نمونه‌ای از یک خانه در اقلیم سرد است. موزه قاجار در نزدیکی مقبره الشعرا این شهر قرار دارد که آرامگاه بیش از ۴۰۰ شاعر مشهور ایرانی از جمله شهریار، قطران، اسدی طوسی، فاریابی و ثقةالاسلام است.
امیرنظام گروسی سیاستمداری بود که به عنوان وزیر فوائد عامه، دیپلمات و سفیر (وزیر مختار) در کشورهای فرانسه، انگلستان، اتریش و عثمانی حضور داشت. علاوه بر این، وی ادیب، نویسنده و خوشنویس معروف در دوره قاجار نیز بود.
حمام تاریخی نوبر (حمام وزیر)
این بنا نیز یکی از آثار تاریخی به یادگار مانده از دوران قاجاریه و از جذاب‌ترین جاهای دیدنی تبریز است. این حمام هم اکنون پس از مرمت به عنوان رستوران با غذای سنتی فعالیت دارد.
ائل گلی
این بنا در باغی معروف در شهر تبریز قرار دارد. ائل گلی یکی از نماد های شهر مزبور به حساب می‌آید. دلیل شکل‌گیری این پارک، استخری است که در بخشی از آن قرار گرفته است که در ابتدا منبعی برای تامین آب کشاورزی مناطق اطراف بوده است.
امروزه این باغ عمارت در کنار نماد های دیگری از شهر تبریز نظیر مقبره الشعرا و میدان ساعت قرار گرفته است. باغ ائل گلی در بخش اصلی شهر قرار دارد و فاصله آن با مرکز شهر ۷ کیلومتر است. این باغ در زمان آق قویونلوها ساخته شده و در دوره صفویان نیز گسترش داده شده است. ائل گلی از محبوب‌ترین جاذبه های گردشگری تبریز به شمار می آید.
مقبره الشعرا (حظیره‌الشعرا) (حظیره‌القضاه) (قبرستان سرخاب)
این بنای نمادین از دیدنی های تبریز و در واقع آرامگاه تعدادی از شاعران و عارفان است. ساخت محل مقبره مربوط به قرن چهاردهم میلادی است اما نماد ساخته شده بر روی آن متعلق به سال 1350 هجری خورشیدی است.
کاخ و موزه شهرداری تبریز
این بنا در مرکز شهر تبریز و در میدان ساعت قرار گرفته است. به این دلیل نام این بنا میدان ساعت (ساحات قاباغی) نام گرفته که روی این عمارت ساعتی تعبیه شده است. این عمارت در سال 1935 میلادی ساخته شده است. از همان ابتدای ساخت، این بنا به عنوان شهرداری فعالیت داشته است. ساعت داخل این ساختمان چهاربعدی است و می‌توان آن را از چهارسو مشاهده کرد. بخشی از این ساختمان نیز به موزه اختصاص داده شده است.
خانه شهریار
این بنا، خانه استاد شهریار، شاعر معاصر و مشهور ایرانی می باشد. خانه وی در حال حاضر به موزه و یکی از جاهای دیدنی تبریز تبدیل شده است. قدمت ساخت این خانه در حدود 60 سال است.
خانه پروین اعتصامی
این بنا نیز خانه پروین اعتصامی، مشهورترین شاعر زن ایران، می باشد. قدمت ساخت این بنای مربوط به دوره پهلوی اول یعنی در حدود 70-80 سال پیش است.
برج آتش نشانی (برج یانقین)
این بنا نخستین برج و تاسیسات آتش نشانی ایران است که ارتفاع آن 23 متر می‌باشد. این ساختمان در اواخر دوره قاجار ساخته شده است. تبریز اولین شهر در ایران محسوب می‌شود که دستگاه اطفای حریق و پمپاژ آب با پمپ های مسی دستی داشته است.
خانه علی مسیو
بنای مزبور، خانه دومین شهردار این شهر، علی مسیو، است. این خانه امروز مبدل به یکی از جاهای دیدنی تبریز شده است. وی یکی از برجسته‌ترین افراد انقلابی ایران در ۱۰۰ سال گذشته است.
پل قاری (به ترکی آذربایجانی: قاری کؤرپؤسؤ) یا پل چراغ
این پل بر روی رودخانه «یدان چایی (مهرانه رود) قرار دارد و در دوران قاجار برای ارتباط بین دو قسمت شهر ساخته شده است.
موزه عصر آهن تبریز
در این موزه ابزارهایی را به نمایش گذاشته‌اند که قدمت آنها به چهار هزار سال پیش برمی‌گردد. در این موزه اسکلت افراد ثروتمند همراه با اشیا گران بهای آنها برای بازدید گذاشته شده است. موزه عصر آهن اولین موزه صحرایی ایران است که بیشتر آثار شناسایی شده‌ی آن متعلق به عصر آهن هستند.
جاهای دیدنی تبریز؛ خارج از شهر
برخی از جاذبه های گردشگری تبریز در خارج از این شهر قرار دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:
خانه‌های سنگی کندوان
این روستا یکی از جاهای دیدنی تبریز در ۴۰ کیلومتری جنوب غربی این شهر است. هرچند این روستا قدمتی 700 ساله دارد، اما هنوز سبک خاص زندگی خود را دارد. مردم این روستا در درون صخره‌های آتشفشانی زندگی می‌کنند که به شکل اتاق‌های مسکونی حفاری شده اند.
کلیسای تادئوس مقدس
این کلیسا به قره کلیسا (کلیسای سیاه) نیز شهرت دارد. این بنا که به عنوان اثری تاریخی در فهرست میراث جهانی نیز ثبت شده است، در 265 کیلومتری شمال غربی تبریز قرار دارد. قدمت این کلیسا به قرن دهم میلادی برمی‌گردد و بعد از زلزله‌ای که در قرن چهاردهم میلادی در این منطقه اتفاق افتاد، بازسازی شد. اکثر سازه‌ای که در حال حاضر به جا مانده، حاصل بازسازی‌ای است که در قرن نوزدهم میلادی صورت گرفته است.
کلیسای سنت استپانوس مقدس
این کلیسای ارمنی در زمان حکومت صفویان و نزدیک به رود ارس ساخته شده است. رود ارس در مرز میان ایران و ارمنستان قرار دارد و از جاذبه های این منطقه به شمار می‌رود.
برج خلعت پوشان تبریز
این بنا که از جاهای دیدنی تبریز است، در فاصله 10 کیلومتری از شرق این شهر قرار دارد. ساخت این اثر تاریخی مربوط به دوره صفویان می‌باشد. این ساختمان شکل منشوری دارد و مصالح آن آجر است. در زمان قاجار اهدا خلعت و مقام به حاکمان آذربایجان در این برج انجام می‌شد.
قلعه بابک تبریز
این بنا در 150 کیلومتری شمال شرقی شهر تبریز قرار دارد و بر فراز قله‌ای کوهستانی واقع شده است. در دوره ساسانیان، این قلعه مقر بابک خرمدین بود، سردار نامدار و میهن‌دوست معروف ایرانی که در برابر حمله اعراب متجاوز به ایران ایستادگی کرد
قلعه بابک یکی از برجسته ترین جاهای دیدنی تبریز و از جاذبه های تاریخی این منطقه است که در بین ایرانیان آوازه فراوانی دارد.
جاذبه های طبیعی تبریز
در ادامه به معرفی جاذبه‌های طبیعی شهر تبریز خواهیم پرداخت:
عون بن علی (عینالی یا عینال-زینال)
این مجموعه که از جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌رود، مشتمل بر کوه و آرامگاه در شمال شهر تبریز، بر فراز رشته‌کوه سرخاب است. در این مجموعه، علاوه بر آرامگاه، امکانات رفاهی نظیر تله‌کابین، رستوران و … نیز وجود دارد.
منطقه حفاظت شده یا گردشگری آینالو
این منطقه در ۴۵ کیلومتری شهر کلیبر و در روستایی با همین نام قرار گرفته است. درون روستای آینالو بنایی دو طبقه وجود دارد که شبیه به قلعه‌های قدیمی فرانسه و به سبک عمارت‌های قرن نوزدهم اروپا ساخته شده است. این منطقه در فاصله 232 کیلومتری از شهر تبریز قرار گرفته است.
جنگل ارسباران
این منطقه بسیار دیدنی انواع گونه‌های جانوری و گیاهی را در خود جای داده است. این جنگل به نام های ارسبار، آرازبار، قره داغ یا قراچه داغ نیز شناخته می‌شود. این منطقه در فاصله 227 کیلومتری تبریز قرار گرفته است.
پارک ملی کنتال
در این منطقه، بقایای آسیاب‌های سنگی یافت می‌شوند. این پارک از تبریز 139 کیلومتر فاصله دارد.
آبشار آسیاب خرابه
این آبشار در شهرستان جلفا و در فاصله 160 کیلومتری از شهر تبریز قرار دارد. در این قسمت ویرانه های یک آسیاب آبی وجود دارد و به همین دلیل به آسیاب خرابه معروف شده است. علاوه بر این، این آبشار که در حاشیه رود ارس با ارتفاع 10 متر و مساحت 200 مترمربع قرار دارد، یکی از مکان های دیدنی و گردشگری تبریز محسوب می‌شود.
تالاب قوری گل
این تالاب که از جاهای دیدنی تبریز است، در 45 کیلومتری جنوب شرقی این شهر و 15 کیلومتری غرب شهر بستان‌آباد قرار دارد. آب این تالاب دیدنی از طریق آب‌های جاری ناشی از برف و باران و چشمه های زیرزمینی تامین می شود، به شکل هندسی نامنظم می‌باشد و عمیق ترین نقطه آن 13 متر است.
جغرافیای تبریز
این شهر مرکز استان آذربایجان شرقی ایران است که در شمال غربی کشور قرار گرفته و ارتفاع آن 1390 متر بالاتر از سطح دریاست. به جز قسمت غربی این شهر، تمامی قسمت‌های دیگر آن را کوه فرا گرفته است و از طرفی نیز بین دو رود به نام‌های رود آجی و رود قورو قرار دارد. این موضوع سبب شده تا آب و هوای تبریز در فصل تابستان دلنشین و دل‌انگیز باشد، اگرچه زمستان در این شهر سرد است. دشتی که در قسمت غربی این شهر قرار دارد به حوضچه آبی راه دارد که در نهایت به دریاچه ارومیه می‌رسد.
حداکثر میانگین دمای سالانه این شهر 18 درجه سانتیگراد و حداقل 6 درجه سانتیگراد می باشد. میانگین بارش سالانه در این شهر نیز 310 میلی‌متر است.
برای سفر به تبریز راه‌ها و مسیرهای مختلفی وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره می‌کنیم:
- راه زمینی
نزدیک‌ترین و بهترین مسیر برای سفر از شهر تهران به تبریز حدود ۶۸۷ کیلومتر است که از طریق آزادراه زنجان – تبریز امکان‌پذیر می‌باشد. مدت سفر از تهران به تبریز از طریق این آزادراه در حدود هفت ساعت می‌باشد. برای استفاده از این مسیر باید ابتدا وارد اتوبان تهران – کرج شوید و سپس به شهر قزوین برسید. بعد از قزوین، مسیر را در اتوبان قزوین – زنجان ادامه دهید و در نهایت، پس از عبور از زنجان وارد آزادراه زنجان – تبریز شوید.
سفر زمینی از تهران به تبریز هم با خودروی شخصی و هم با اتوبوس‌های مسافربری عمومی امکان پذیر است. اگر تصمیم دارید که با اتوبوس‌های مسافربری به تبریز سفر کنید، می‌توانید از طریق پایانه های جنوب، بیهقی و غرب تهران که روزانه به سمت تبریز اتوبوس دارند، به سفر بروید.
- راه هوایی
فرودگاه تبریز به صورت روزانه و هفتگی پروازهای داخلی به شهرهای تهران، شیراز، اصفهان، رشت، مشهد، کیش، بندرعباس، عسلویه و اهواز و پروازهای خارجی به طرف شهرهای استانبول و باکو دارد. سفر با هواپیما از تهران به طرف تبریز حدود یک ساعت طول می‌کشد.
- راه ریلی
از ایستگاه راه آهن تبریز به دو شهر تهران و مشهد قطار وجود دارد. البته، در میان این مسیر ایستگاه های دیگری هم وجود دارد. برای مثال در این مسیر ایستگاه‌های زنجان، قزوین، مراغه، تاکستان و غیره نیز وجود دارد. سفر تهران-تبریز با قطار حدود 9 ساعت طول می‌کشد.
اقتصاد و جمعیت این شهر
شهر تبریز حدود 1,618,000 نفر جمعیت دارد و جمعیت زیادی نیز در حال مهاجرت به این شهر هستند که این امر به دلیل روند سریع صنعتی شدن آن و فراهم آمدن شغل‌های بیشتر برای ساکنین روستاها و شهرهای کوچک اطراف می‌باشد. تبریز از نظر میزان جمعیت، پنجمین شهر پرجمعیت ایران است.
چهره شهر در دهه اخیر تغییرات بسیار زیادی داشته است که به دلیل اصلاح برنامه‌ریزی شهری، صنعتی شدن بیشتر و توسعه‌های شهری بوده است و موجب شده تا این شهر برای بازدید به شهری جذاب تبدیل شود.
در حال حاضر، برخی از صنایع عمده کشورمان مانند تراکتورسازی، ماشین‌سازی، سیمان، نساجی و… در شهر تبریز فعال هستند. بخشی از اقتصاد تبریز بر پایه کشاورزی و محصولات باغی در روستاها و شهرستان‌های اطراف می‌باشد و به آنها متکی است. یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصاد موجود در آنجا برای کارگاه‌های کوچک و متوسط شهرک صنعتی سهند می‌باشد.
تاریخ تبریز
در طول تاریخ، این شهر با هجوم زیاد بیگانگان و زلزله‌های بسیاری مواجه بوده است. با وجود همه نابودی‌های طبیعی و سیاسی، تبریز محکم ایستادگی کرد و قدرتمند عمل نمود تا بتواند آینده ای بهتر را برای شهروندان خود در دوران مدرن و آینده ایجاد کند. نام این شهر در اسناد کشف شده از دوران آشوری‌ها یعنی هزار سال پیش از میلاد مسیح ذکر شده است. برخی استخوان‌ها و آثار باقی مانده از مردمی که در آن دوره در بخش شمالی مسجد کبود، در داخل شهر، زندگی می‌کردند، نشان داده است که پیدایش شهرنشینی در این منطقه به آن دوران بازمی‌گردد.
در دوران پیش از ورود اسلام، به احتمال زیاد در دوران حکومت ساسانیان، تبریز به شهری شاخص تبدیل شد و رشد کرد. سپس، تا زمان حمله اعراب به کشور در قرن هفتم میلادی که شهر به دست آنها افتاد، به شکوفایی خود ادامه داد. مغول‌ها نیز با حمله به ایران، شهر مراغه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند و همین امر سبب شد تا این شهر بخشی از اهمیت خود را از دست بدهد و دیگر به عنوان مهم‌ترین شهر منطقه به رشد خود ادامه نداد.
تنها یکی از پادشاهان ایلخانیان این شهر را به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود. در زمان حکومت دیگر پادشاهان در این دوره، و از آن جایی که موقعیت این شهر در جاده ابریشم انکارناپذیر نبود، همچنان نقش مهمی در سیاست حاکمان ایفا کرد.
بعد از ایلخانیان، زمانی که تیمور به ایران حمله کرد، شهر مراغه را نابود ساخت. بعدها، تبریز پایتخت قوم قراقویونلو و آق قویونلو شد که از این شهر بر ایران حکمرانی می‌کردند. در دوران صفوی، مجدداً این شهر به عنوان پایتخت دیگر ایران مورد توجه قرار گرفت. اگرچه پادشاهان صفوی بعدها پایتخت را به شهری دیگر انتقال دادند، اما این شهر اهمیت خود را حفظ کرد. این امر به دلیل نقشی بود که این شهر در تجارت‌های خارجی با پادشاهی عثمانی، روسیه، آسیای مرکزی و هند ایفا می‌کرد.
در جنگ‌های قرن نوزدهم میلادی ایران و روسیه، این شهر با آشوب‌ها و آشفتگی‌هایی روبه‌رو شد. اما به دلیل توجه ویژه عباس میرزا، ولیعهد آن زمان، تبریز این اقبال را داشت تا چندین کار برای نوسازی در آن انجام شود و بعدها نیز خود این شهر همان روند نوسازی شهری و نظامی را پیش گرفت.
در اوایل قرن بیستم میلادی، این شهر به مرکز انقلاب مشروطه در ایران تبدیل شد، انقلابی که موجب شد تا مجلس در کشور برقرار شود. در زمان رضا شاه، بنیانگذار سلسله پهلوی، تمام کشور مجدداً به سوی اتحاد رفت و این امر موجب به دست آمدن تمامیت ارضی، احیای هویت ملّی و یکپارچگی شد. ایران یکپارچه دوباره متولد شد و روند نوسازی شروع به برداشتن گام‌های بزرگی کرد.
در طول جنگ جهانی اول، عثمانی‌ها و روس‌ها و در جنگ جهانی دوم نیروهای متفقین این شهر را اشغال کردند. در زمان انقلاب سال1357 (انقلاب اسلامی)، مردم تبریز نقش بسزایی در پیشرفت‌های انقلابی ایفا کردند. در زمان جنگ ایران و عراق، مردمی که در شهر تبریز زندگی می‌کردند، مانند مردم سایر استان‌های ایران، از کشور در برابر دشمن دفاع کردند.
تبریز کجاست؟
این شهر مرکز استان آذربایجان شرقی است و در شمال غربی ایران، حدود ۶۳۰کیلومتری تهران قرار دارد. مکان دقیق تبریز را در نقشه‌ی زیر ببینید:
پرسش‌های متداول درباره جاهای دیدنی تبریز
در این قسمت به تعدادی از پرسش‌های متداول شما پاسخ داده‌ایم. چنانچه شما پرسش دیگری دارید، آن را در بخش دیدگاه‌های زیر همین پست مطرح کنید. ما سؤال شما را به هیچ عنوان بی‌پاسخ نخواهیم گذاشت:
قدمت شهر تبریز به چه دورانی بازمی‌گردد؟
سنگ بنای این شهر در دوران اشکانیان و ساسانیان نهاده شده است.
جاهای دیدنی داخل شهر تبریز چیست؟
دیدنی‌های تبریز بسیارند، ازجمله: موزه‌های آذربایجان و عصر آهن و قاجار، خانه‌های پروین اعتصامی و علی مسیو و خانه‌ی مشروطه، مسجد جامع و مسجد کبود، کلیسای مریم مقدس، حمام نوبر و ائل‌گلی.
جاذبه‌های گردشگری نزدیک تبریز کدام‌اند؟
خانه‌های سنگی روستای کندوان، کلیساهای تادئوس و سنت استپانوس مقدس و قلعه بابک ازجمله بناهای دیدنی نزدیک این شهر هستند.
طبیعت اطراف شهر تبریز چه جاذبه‌هایی دارد؟
در نزدیکی این شهر منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی آینالو، پارک ملی کنتال، جنگل ارسباران و تالاب قوری گل قرار دارند که طبیعت‌گردان را به خود فرا می‌خوانند.
