ایرانشهر یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان در ایران است. به علت وجود چندین جاذبه گردشگری ایرانشهر، سفر به این شهر ارزش فراوان دارد. برخی از این جاذبه ها عبارتند از:
- قلعه ناصریه در مرکز شهر، قلعه بمپور، آب گرم بزمان، مجتمع تفریحی بوستان و مجتمع نخلستان و قلعه ایرانشهر، گورستان اسپیدژ، بقایای تاریخی فرهنگ لادیزیان، غار ملا سليمان معروف به هو سليمان، …
برخی از صنایع دستی معروف ایرانشهر عبارتند از:
- سوزن دوزی، سفالگری، سکه دوزی، نقاشی، …
جغرافیای ایرانشهر
ایرانشهر یکی از شهرستانهای استان سیستان و بلوچستان است. این شهر از شمال به خاش و زاهدان، از شمال شرق به ایرندگان، از شرق به سراوان و بابلی، از جنوب شرق به راسک و پیشین، از جنوب به چابهار، از جنوب غربی به نیکشهر، قصرقند و بخش لاشار، از غرب به بم، بمپور و فنوج و از شمال غربی به شهرستان دلگان راه دارد.
ارتفاع ایرانشهر از سطح دریا 591 متر است و میانگین دمای سالانه آن 32 درجه سانتی گراد و میانگین بارش سالانه اش 1.53 میلیمتر است. شهرستان ایرانشهر دارای اقلیم بیابانی گرم و خشک می‌باشد. بهترین زمان سفر به این شهر بهار، پاییز و زمستان است. شیوه های سفر به این شهر متنوع است:
زمینی با خودروی شخصی
فاصله شهرستان ایرانشهر تا زاهدان ۳۲۱ کیلومتر، تا تهران 1513 کیلومتر، تا کرمان 544 کیلومتر است. سفر زمینی از تهران به ایرانشهر 17 ساعت طول می کشد که پیشنهاد نمی شود.
- زمینی با اتوبوس
از شهرهای خاش، زاهدان، سراوان، بم و غیره به سمت ایرانشهر اتوبوس های متعددی وجود دارد.
- هوایی
فرودگاه ایرانشهر به تهران، زابل، زاهدان، جیرفت به صورت هفتگی پرواز دارد. مدت زمان پرواز از تهران به ایرانشهر حدودا 1.5 الی دو ساعت است.
جمعیت و اقتصاد ایرانشهر
جمعیت این شهرستان در سرشماری سال 2016 میلادی در ایران، برابر با ۲۵۴٬۳۱۴ نفر بوده است. عمده اشتغال مردم این منطقه در سال مربوط به زراعت و کار در معدن است.
محصولات عمده زراعی شهرستان غلات می‌باشد. واحدهای صنعتی پرورش و نگهداری دام و طیور، تولید شیر، گوشت قرمز، گوشت مرغ و عسل و پرورش ماهی در این شهر فعال هستند.
عمده‌ترین معادن موجود در سطح این شهرستان عبارتند از آهک، مرمر، منگنز، تالک. همچنین نیروگاه سیکل ترکیبی ایرانشهر از منابع تأمین انرژی در این شهرستان است.
تاریخ ایرانشهر
نام قدیم ایرانشهر، پره، پهره و معرب آن فهره بوده است. در این منطقه می‌توان آثاری از اولین سکونتگاه های بشر را یافت. سایت‌های باستانی مانند بمپور و خوراب و اسپیدژ و غیره، از جمله این مکان‌ها هستند.
همچنین، وجود قلعه‌های متعدد در این شهر نشان از رونق و اهمیت آن در ادوار گوناگون می دهد. قلعه بمپور به دوره ساسانیان باز می‌گردد و قلعه ناصری در زمان قاجاریان ساخته شده است و نشان دهنده اهمیت این شهر در زمینه حفاظت و دفاع از ناحیه سیستان و بلوچستان می باشد.
شهر بمپور از زمان افشاریان تا زمان قاجار به عنوان مرکز حکمفرمایی بلوچستان جنوبی شناخته می‌شده است، اما پس از دوره قاجار و مرکزیت یافتن ایرانشهر، بمپور اقتدار خود را از دست داد. ایرانشهر که در زمان حمله اسکندر مقدونی منطقه ای آباد و سرسبز بود، به دلایل مختلف و به مرور زمان رو به تخریب نهاده است.
جاذبه های تاریخی این شهر
در اینجا به معرفی جاذبه های تاریخی ایرانشهر می پردازیم که در اکثرشان به جز قلعه ناصری در خارج از این شهر قرار دارند.
قلعه ایرانشهر (قلعه ناصری)
این بنا به فرمان ناصرالدین شاه قاجار و از خشت و گل و آجر در مرکز ایرانشهر ساخته شده است. در زمان خود این بنا یک قلعه نظامی بزرگ بوده است. قلعه ناصری با ناتوانی ولت قاجار در اواخر حکومت این سلسله و اوایل دوره پهلوی رو به رو شده و با نام قلعه دوست محمدخان مشهور می‌شود.
قلعه بمپور
ساخت این قلعه به دوران پیش از اسلام (احتمالا دوره های اشکانیان و ساسانیان) مربوط می شود. این بنا، معروف ترین بنای سیستان و بلوچستان می باشد. قلعه بمپور دو بخش با ارتفاع های متفاوت و با خشت و گل ساخته شده است.
گورستان اسپیدژ
این منطقه پنج هزار سال قدمت دارد و مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است. این اثر به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقایای تاریخی فرهنگ لادیزیان
در سال‌های ۶۷-۱۹۶۶ میلادی، گری هیوم از دانشگاه مینه سوتا در منطقه «لادیز» و «مشکید» بلوچستان انجام داد و در نتیجه این تحقیقات، آثار و نمونه ابزارهای سنگی از عهد پارینه سنگی به دست آمد. هیوم، این آثار به دست آمده را فرهنگ لادیزیان نام نهاد. این یافته‌ها نشان می‌دادند، جنوب شرقی ایران در عصر پارینه سنگی (در حدود هشتاد تا صد هزار سال پیش) زیستگاه جماعت‌های انسانی بوده است.
غار ملا سليمان (هو سليمان)
یکی از منطقه های تاریخی در منطقه لاشار نزديک روستای كوپچ و از توابع این روستا است. اين غار در يكی از دره‌های رود كوچهک از شعبه‌های رودخانه كوپچ در كوه های گراوانی به فاصله ۵ کیلومتری جنوب روستای كوپچ واقع شده است.
جاذبه های طبیعی این شهر
در اینجا به ذکر جاذبه های طبیعی ایرانشهر می پردازیم.
رودخانه بمپور
این رود از ارتفاعات کارواندر که در ۱۲۰ کیلومتری شمال شرقی ایرانشهر واقع شده، سرچشمه می‌گیرد. شاخه‌های عمده رودخانه بمپور عبارتند از کارواندر، ایرندگان و دامن که پس از پیوستن به یکدیگر و مشروب نمودن روستاهای اطراف و همچنین رسیدن به سد بمپور، کلیه اراضی سد بمپور را مشروب نموده و بقیه آب این رودخانه به ریگزارهای جازموریان می‌ریزد.
چشمه آب گرم بزمان
در روستای بزمان در فاصله ۱۰۰ کیلومتری شمال غربی ایرانشهر واقع شده است که در شمال غرب روستا از شکاف سنگ‌های توف آندزیتی از زمین خارج می‌شود. در مظهر چشمه حوضچه‌ای احداث شده است که اهالی محل در آن استحمام می‌کنند.
چشمه آب گرم مکسان
این منطقه در ۱۱۰ کیلومتری شمال غرب ایرانشهر و ۳۵ کیلومتری جنوب شهر بزمان در مسیر جاده بزمان- دلگان در ارتفاع ۶۸۰ متری از سطح دریا واقع شده است. مظهر (محل خروج آب) این چشمه در امتداد گسل تشکیلات گرانیتی دوران نخست زمین‌شناسی است که در دامنه جنوبی امتداد رشته کوه بارز از زمین خارج می‌شود.
چشمه آب معدنی کتوکان
این چشمه در شمال روستایی به همین نام قرار و تا ایرانشهر ۲۷ کیلومتر فاصله دارد. مظهر چشمه از سنگ‌های آهکی به رنگ قرمز از زمین خارج می‌شود. کم بودن درجه حرارت آب چشمه و نوسان حرارتی آن در فصول مختلف تابع شرایط محیط است. املاح آب این چشمه فوق‌العاده زیاد است. وجود این حجم از مواد معدنی از این چشمه از جنس زمین و انحلال انواع ترکیبات داخلی آن ناشی می‌شود.
چشمه آب گرم هودیان
این چشمه در مسیر جاده بزمان-دلقان-هودیان، در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. آب این چشمه از شکاف سنگ‌های آتشفشانی دوره کواترنر خارج می‌شود و عامل گرمی آن، فعالیت‌های آتشفشانی در گستره زیر زمین این منطقه است. از آب چشمه هودیان علاوه بر مصارف عمومی، در امورات کشاورزی نیز استفاده می‌شود.
رودخانه دامن
در ۲۵ کیلومتری شمال شهر ایرانشهر و کنار جاده ترانزیتی چابهار-زاهدان قرار گرفته که با چشم‌اندازها و جاذبه‌های زیبا و منحصر به فرد مکانی دیدنی برای گردشگران و مسافران شده است. این رودخانه در تمام فصول سال آب دارد.
