شاهرود بهشت عاشقان طبیعت است که علاوه بر کویر، کوهستان، آبشار، رودخانه، چشمه و جنگلهای سرسبز، آثار باستانی، بناهای مذهبی و مسجدهای قدیمی را نیز در خود جای داده است. این شهر لقب شهر عارفان را نیز از آن خود کرده است. جاذبه های گردشگری شاهرود در دو بعد تاریخی و طبیعی همگان را به بازدید از این شهر زیبا فرا می خواند.
جغرافیای شاهرود
شاهرود مرکز شهرستانی با همین نام در استان سمنان می باشد و در منطقه مرکزی ایران قرار دارد. این شهر از بزرگترین شهرستان‌های ایران از لحاظ مساحت می‌باشد به طوری که دومین شهرستان بزرگ ایران بعد از طبس است. شهرستان شاهرود در شمال شرقی کشور قرار دارد.
این شهرستان از شمال به استان گلستان، از جنوب به استان‌های اصفهان و یزد، ازشرق به استان خراسان رضوی و شهرستان میامی و از غرب به شهرستان دامغان محدود است.
به طور کلی شاهرود آب و هوایی مطبوع در تابستان و سرد در زمستان دارد. قسمت مرکزی و نواحی شرقی شاهرود دارای آب و هوای معتدل و نواحی شمالی آن کوهستانی با آب و هوایی سرد و مرطوب است. قسمت جنوبی که در مجاورت کویر واقع شده آب و هوای نسبتاً گرم دارد، متوسط درجه حرارت سالانه در این شهر ۱۴ درجه سانتی گراد و میانگین بارندگی سالانه ۱۸۰ میلی‌متر است. این شهر ارتفاعی معادل ۱۳۸۰ متر از سطح دریا در شمال خاوری واقع شده است.
شهرستان شاهرود در فاصله ۳۹۰ کیلومتری تهران قرار گرفته است. دسترسی به این شهر از طریق فرودگاه، قطار، اتوبوس های بین شهری و خودروی سواری امکان پذیر است.
رسیدن به شاهرود از طریق خودروی شخصی یا اتوبوس حدود 4 الی 4.5 ساعت طول می کشد. برای ورود به شاهرود، از چهار مسیر می توان راهی این شهر شد. شمال از طریق جاده آزاد شهر-بسطام-شاهرود، شرق از طریق جاده مشهد-میامی-شاهرود، غرب از طریق جاده تهران-دامغان-شاهرود، و جنوب از طریق طرود-شاهرود.
این شهر فرودگاه بین المللی دارد. همچنین سفر به این شهر از طریق قطارهای مسافربری بین شهری نیز رایج است. سفر به شاهرود با قطار بین 5-6 ساعت طول می کشد.
جمعیت و اقتصاد این شهر
جمعیت این شهر مطابق با سرشماری سال 2016 میلادی در ایران 150 هزار نفر است.
باغات زردآلو سراسر شهر شاهرود را احاطه کرده‌اند. عمده در آمد مردم از همین طریق است. به خاطر تنوع آب و هوای شهرستان شاهرود، تولید میوه بسیار زیاد است به طوری که امکان تولید و پرورش سیب، انگور، خرما و پسته در مناطق مختلف این شهرستان فراهم و مهیا می‌باشد.
از دیگر امتیازات ویژه این شهر می‌توان به تنوع مواد معدنی به واسطه موقعیت جغرافیایی خاص آن اشاره کرد. در حال حاضر این شهرستان دارای چندین معدن فعال مانند زغال سنگ است. از دیگر معادن مهم شاهرود می‌توان به معادن کرومیت، مس، آهک، گچ و سنگهای تزیینی اشاره کرد.
تاریخ شاهرود
این شهر و بسطام یکی از شهرهای مهم چهاردهمین ایالت تاریخی از تقسیمات شانزده‌گانه اوستایی در دوران باستان بودند. شاهرود توسط آریایی‌ها بنا نهاده شده است. هسته اولیه شهر به منظور دفاع در برابر مهاجمان، بر فراز تپه‌های کم‌ارتفاع دامنه کوه‌های شمالی و غربی رود بزرگ این منطقه بنا شد.
شاهرود به تدریج همراه با برقراری امنیت، رشد و توسعه یافت به طوری که در کنار صددروازه، پایتخت اشکانیان که به باور بسیاری از پژوهشگران محل کنونی شهر دامغان است، در شمار شهرهای معتبر پارتی درآمد. سومین آتش مقدس اهورامزدا که در اوستا آمده، آذرفرنبغ است که آتشکده بزرگ شاهرود بوده است.
در دوران بعدتر، این شهر همراه با دامغان در ردیف مهم‌ترین شهرهای ایالت تاریخی کومِش قرار گرفت و شواهد باستان‌شناسی شهر کنونی شاهرود را محل عبور کاروان‌هایی در مسیر غربی-شرقی جاده ابریشم می داند.
ترقی و توسعه چشمگیر شاهرود بعد از فتحعلی شاه قاجار شتاب بیشتری گرفت. این شهر به دلیل داشتن آب و هوای متفاوت به (قاره کوچک) معروف است.
جاذبه های تاریخی داخل شهر
شاهرود دارای آثار تاریخی و دیدنی های با ارزشی می باشد که در اینجا به ذکر برجسته ترین های آنها در داخل شهر می پردازیم:
خانه یغمایی ها
این خانه سنتی که هم اکنون “اداره میراث فرهنگی و گردشگری شاهرود” است، تنها خانه‌ای در این شهر است که بادگیر دارد. «استاد مهدی حیدریان» معمار یزدی این بنای تاریخی است که در سال 1926 میلادی آن را ساخته است.
موزه شاهرود
این موزه در قدیم بلدیه و فرمانداری شهر بوده که هم اکنون تغییر کاربری داده و به عنوان موزه فعالیت می‌کند. در موزه شاهرود می‌توانید اشیاء و آثار مکشوفه تاریخی از جمله شکل حیوانات مختلف، قبضه ساخته شده از استخوان گوزن، سوزن و سنجاق از جنس استخوان و خیلی آثار باستانی دیگر را تماشا کنید.
مسجد آقا شاهرود
مسجد آقا که در شاهرود است، از بناهای تاریخی دوره قاجاریه می باشد که از سردر ورودی، صحن، ایوان، شبستان‌های متعدد، آب‌انبار قدیمی، حجره‌ها و بناهای خدماتی تشکیل می‌شود.
موزه آب شاهرود
این موزه آب، نخستین موزه اختصاصی آب در ایران است که در سال 2013 میلادی افتتاح شده است. در این موزه از قدیمی‌ترین تا جدیدترین اختراعات و تولیدات مرتبط با آب به نمایش گذاشته شده است. قدمت بنای این موزه مشخص نیست.
پل سرچشمه
این پل بر روی رودخانه زیبای شاهرود ساخته شده و قدمت آن به اواخر دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی باز می‌گردد.
مسجد جامع شاهرود
این مسجد قدیمی‌ترین مسجد شهر است که قدمت آن به دوره ایلخانان می‌رسد. در بنای اصلی این مسجد در دوره‌های جدید تغییرات بسیاری انجام شده به طوری که از بنای اولیه آن، آثار قابل توجهی بر جای نمانده است.
بازار تاریخی شاهرود
بازار این شهر از مهم‌ترین مراکز تجاری آن است و مانند دیگر بازارهای سنتی کشور از معماری سنتی و زیبایی برخوردار است. آثار معماری که در این بازار موجود هستند، متعلق به دوران قاجاریه به بعد هستند.
جاذبه های تاریخی خارج از شهر
در اینجا به معرفی آن دسته از جاذبه های تاریخی شاهرود می پردازیم که خارج از این شهر قرار دارند:
عباس آباد
روستای “عباس آباد” روستایی قدیمی با کاروانسرایی کهن در شرق شاهرود و در کنار مسیر ارتباطی شاهرود به سبزوار قرار دارد. مهم ترین جاذبه این روستا وجود کاروانسرای شاه عباسی و دیگر بناهای تاریخی است. کاروانسراهای بزرگ “میاندشت”، “میامی”، “عباس اباد” و “الحاک” و نیز مسجد جامع فرومد مهم ترین بناهای تاریخی در مسیر ارتباطی شاهرود – سبزوار است.
مجموعه کاروانسراهای شاه عباسی میاندشت
این مجموعه از کاروانسراها در ۱۱۰ کیلومتری شرق شاهرود در جاده سبزوار به شاهرود قرار گرفته اند و از سه کاروانسرای متصل به یکدیگر تشکیل می‌شوند. دو کاروانسرای این مجموعه یادگاری به جای مانده از دوران قاجاریه و یکی از آنها متعلق به دوران صفویه است. بناهای داخل این کاروانسراها شامل آب انبار، حمام، چاپارخانه، تلگراف‌خانه می‌شوند.
رضا آباد خارتوران
روستای عشایر نشین “رضا آباد” از توابع بخش بیارجمند شهرستان شاهرود، در 250 کیلومتری جنوب غربی شاهرود و 123 کیلومتری جنوب بیارجمند واقع شده است. مهم ترین جاذبه گردشگری این منطقه وجود تپه های ماسه ای به اشکال مختلف، سیاه چادر عشایری و نقوش بافته های زنان ایل است.
این روستا را تپه های رمل در بر گرفته است. پوشش گیاهی خاص منطقه از جمله جنگل های طاق و فرهنگ خاص مردم روستا، جاذبه گردشگری این روستا را دوچندان کرده است.
روستای مُجِن
این روستای زیبا با معماری خاص و پلکانی خود لقب «ماسوله کویر ایران» را از آن خود کرده است. آبشار این روستا که از چشم‌انداز بی‌نظیری برخوردار است در ۳۵ کیلومتری شمال غرب شاهرود در منطقه‌ای زیبا برای تفریح اهالی روستا و گردشگران قرار گرفته است.
قطری
منطقه “قطری” در بخش بسطام شهرستان شاهرود و نزدیک روستای ابر واقع شده است. این منطقه از بارش سالانه نسبتاً مطلوبی برخوردار بوده و به دلیل اقلیم معتدل و نسبتا مرطوب، پوشش گیاهی آن زیبا و چشم نواز است. وجود آستان مقدس امامزاده سراوین قطری بر گردشگری مذهبی – طبیعی این منطقه افزوده است.
روستای قلعه بالا
این روستا هم‌جوار با پارک ملی خارتوران است و آن را به عنوان «نگین سبز توران» می‌شناسند زیرا چشم‌انداز کاملی از «دشت بیارجمند» دارد و از چنارهای کهنسال زیبا و قنات‌های زیادی برخوردار است. معماری این روستا نیز مانند روستای مجن به صورت پلکانی ساخته شده است.
بسطام
شهر “بسطام” زادگاه و محل آرامگاه عارف بزرگ “بایزید بسطامی ” دومین شهر نمونه گردشگری استان سمنان است که در 6 کیلومتری شاهرود واقع شده است.
وجود آرمگاه بایزید بسطامی در این شهر و نیز آرامگاه عارف بزرگ شیخ ابوالحسن خرقانی در شمال این شهر و در حاشیه یک روستای نزدیک به بسطام موجب شده تا همه ساله گردشگرانی از کشورهای مسلمان از این شهر تاریخی مذهبی دیدن کنند.
آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی
آرامگاه این عارف بزرگ در حال حاضر در ۲۴ کیلومتری شمال شاهرود روی تپه‌ای در فضایی سبز و آرام قرار گرفته است. “شیخ ابوالحسن خرقانی” عارف بزرگ قرن ده و یازده میلادی است.
جاذبه های طبیعی شاهرود
نقاط زیبای بسیاری در خارج از این شهر قرار دارند، اما در اینجا به معرفی بارزترین جاذبه های طبیعی شاهرود که در نزدیکی آن قرار دارند، می پردازیم:
جنگل ابر
این جنگل از بکرترین و قدیمی ترین جنگلهای ایران است که بیشتر مواقع فضای آن با دریایی از ابر پوشیده می‌شود که به همین خاطر آن را «جنگل ابر» می‌نامند. جنگل ابر همچنین کهنسال‌ترین موجودات زنده دنیا، به سن ۳ میلیون و ۳۰۰ هزار سال را در خود جای داده و با گونه‌های گیاهی و جانوری نادری که دارد از خاص‌ترین و زیباترین جنگلهای ایران به شمار می‌رود.
جنگل دشت شاد
این جنگل در 180 کیلومتری شمال شرق شاهرود واقع شده است و به واسطه تنوع گونه های جنگلی، طبیعت و چشم انداز زیبا از جاذبه های طبیعی شاهرود به شمار می رود.
جنگل و آبشار نام نیک
جنگلهای “نام نیک” و حسین آباد که جذابیت خاصی دارند، در حوزه استحفاظی شهرستان شاهرود و در آبریز شمالی استان قرار دارند.
دشت آفتابگردان و شقایق های کالپوش
این دشت از منحصر به فردترین و زیباترین جاذبه‌های گردشگری شاهرود است. بهترین زمان سفر به این دشت شهریور ماه است که در آن می‌توانید شاهد چشم‌انداز بدیع و دل‌انگیز میلیون ها گل آفتابگردان که در این دشت شکفته‌اند، باشید.
دشت شقایق از دیگر نقاط زیبا و دیدنی این منطقه است. این منطقه در فصل بهار مملو از گل‌های فوق‌العاده زیبای شقایق می‌شود و جلوه زیبایی به ناحیه سرسبز کالپوش هدیه می‌دهد.
فرحزاد، تاش و چشمه هفت رنگ
منطقه “فرحزاد” ، “تاش” و “چشمه هفت رنگ” در شهرستان شاهرود واقع شده است. چشمه هفت رنگ به دلیل تنوع رنگ آب چشمه های جاری از مواد معدنی با خواص درمانی، از دیرباز مورد توجه اهالی منطقه بوده است.
چشمه هفت رنگ مُجِن
این چشمه های دیدنی از چشمه‌های نادر و کم‌نظیر ایران است که در ۲۵ کیلومتری شمال شاهرود قرار گرفته است. این چشمه‌های زیبا در جداره و کف رودخانه با ایجاد رنگهای سرمه ای، آبی، فیروزه ای، نارنجی، نقره ای و قهوه ای، تصویر زیبایی را آفریده‌اند که نظر هر بیننده‌ای را جلب می کند.
پارک ملی خارتوران
این پارک ملی معروف ایران به “آفریقای ایران” مشهور است و طبیعت بکر و مناظر زیبایی را در خود گنجانده است. این پارک بعد از “پناهگاه حیات وحش نایبندان” در طبس، لقب دومین مجموعه حفاظت شده وسیع ایران را با خود به یدک می‌کشد.
از ویژگی‌های منحصر به فرد این پارک می‌توان به پوشش گیاهی خاص، اکوسیستم متنوع و جانوران نادر اشاره کرد.
خوش ییلاق
این منطقه که در شمال شرقی شهرستان شاهرود قرار دارد، از بی نظیر ترین پناهگاه های حیات وحش ایران است. علت این امر وجود چشم اندازهای متفاوت طبیعی و تنوع اکوسیستمی شامل جنگل، کوهستان، مرطوب خزری، دشت خشک و بیابانی تنوع زیستی ویژه و ارزشمند آن می باشد.
تنگه معروف “داستان”
این تنگه در فاصله 10 کیلومتری شهر مجن قرار گرفته است و دارای یک آبشار معروف است که داخل تنگه مزبور قرار گرفته است. این منطقه دارای پوشش گیاهی و جانوری متنوع و آب و هوایی بسیار مطلوب است.
جنگل اولنگ
این جنگل در 85 کیلومتری شمال شاهرود واقع شده است و دارای درختان جنگلی متنوع و تنوع جانوری است.
آبشار نکارمن
روستای نکارمن از خوش آب و هوا ترین نقاط اطراف شاهرود است که در فاصله ۲۵ کیلومتری آن واقع شده است. آبشار کوچک و زیبایی در این روستا قرار گرفته که برای بازدید از آن نیاز به وسایل فنی ندارید و به راحتی می توانید از آن دیدن کنید.
آبشار و قندیل های یخی آوستا
این جاذبه ها در ابرسج و در فاصله ۱۵ کیلومتری شمال شاهرود واقع شده اند. بهترین زمان برای بازدید از این آبشار فصل زمستان است که سپیدی برف به آبشار چهره زیبایی می‌بخشد. ویژگی‌های خاص و جذاب این منطقه بسیار نادر هستند و در کمتر جای دیگری در کشور پیدا می‌شوند.
کویر رضا آباد
روستای رضا آباد نمونه کامل یک روستای کویری است. تپه‌های ماسه‌ای خودشان را از نزدیک روستا پیش کشیده‌اند. یک طرف کویر رضا آباد، دارای تپه‌های رسی بلند است و طرف دیگرش دارای دشت برهوت و تپه‌های ماسه‌ای است.
