سنندج

سنندج یکی از شهرهای کردنشین بزرگ ایران است و به لحاظ موقعیت جغرافیایی و فعالیت‌های شهرسازی عصر صفوی و قاجار، از بافت شهری سنتی با ارزشی برخوردار است. بناهای مسکونی و عام‌المنفعه متعددی مانند حمام، مساجد و بازار در آن وجود دارد. قالی، گلیم، منبت کاری، نازک‌کاری چوب از صنایع دستی این شهر است. بنا به دلیل وجود دیدنی های مزبور، همه ساله مسافران زیادی برای بازدید از جاذبه های گردشگری سنندج به این شهر می روند.

جغرافیای سنندج

شهر سنندج، مرکز استان کردستان است و در بخش جنوبی این استان قرار دارد. شهرستان سنندج از شمال به شهرستان تکاب، از شرق به شهرستان‌های بیجار و قروه، از جنوب به شهرستان کامیاران و از غرب به مریوان و سقز محدود است.

ارتفاع سنندج از سطح دریا بین ۱۴۵۰ تا ۱۵۳۸ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است. آب و هوای شهر سنندج سرد و نیمه خشک و متمایل به مرطوب است. در فصل بهار و تابستان هوای معتدل دارد. میانگین دمای سالانه ۱۲ درجه سانتی‌گراد و میانگین بارش سالانه۵۰۰ میلی‌متر است.

فاصله این شهر تا تهران ۵۱۲ کیلومتر می‌باشد. همچنین سنندج از طریق مریوان ۱۴۰ کیلومتر با خط مرزی فاصله دارد. مسیر سفر زمینی از تهران به سنندج، از مسیر تهران به ساوه آغاز می‌شود، به همدان می‌رسد و با گذشتن از قروه به سنندج می‌رسد. سفر زمینی از تهران به سنندج با اتوبوس یا اتومبیل شخصی امکان پذیر است. مدت زمان این سفر 6-7 ساعت است.

سفر هوایی راحت‌ترین راه سفر است. زمان سفر با هواپیما از تهران به سنندج حدودا یک ساعت است و پس از پیاده شدن در فرودگاه با تاکسی می توان به مرکز شهر رسید.

جمعیت و اقتصاد سنندج

جمعیت این شهرستان بر پایه سرشماری سال 2016 میلادی، برابر با ۸۶۵٫۷۶۷ نفر بوده‌است.

در این شهرستان معادن مرغوب فراوانی از جمله معدن ‌کوه روشه، معدن سنگ لاشه، مرمریت، معدن آهک معدن تراورتن، کوییک و آجگره وجود دارد که موجب رونق اقتصادی شهر شده‌اند.

صادرات شهر سنندج شامل گلیم و گلیمچه، عسل، محصولات دام‌پروری، کتیرا، گیاهان دارویی، گردو، سیب، تره بار، نازک کاری چوبی، قند، بادام، زرد آلو و کانه‌ای معدنی است.

همچنین در این شهر صنایع و کارخانه‌هایی از جمله نساجی، تولید شیر پاستوریزه، کاغذسازی، کفاشی، چرم سازی، تولیدات شیمیایی، فلزی، تولیدات کانی غیر فلزی، فرآورده‌های غذایی، تولیدات برق و الکترونیک داروسازی فعالیت می‌کنند.

تاریخ سنندج

باتوجه آثار بدست آمده در تپه های تاریخی گوناگون، پیدایش و بنای شهر سنندج به ۴۰۰۰ سال پیش بر می گردد. در سال 1636 میلادی هسته اولیه سنندج بر روی تپه‌ای بنا نهاده شد. چند گور بیش از نهصد ساله در قبرستان این شهر، همگی دلیل بر قدمت تاریخی آن است. به دلیل همین باقیمانده آثار دوران های مختلف است که جاذبه های گردشگری سنندج شهرت یافته اند.

منطقه سنندج مدت چهار قرن تحت حکومت حکام خاندان اردلان بود که نسبت خود را به ساسانیان می‌رسانیدند. خانواده اردلان، به جز یک وقفه کوتاه، در سراسر دوره صفوی قدرت را در دست داشتند. در دوره زندیان، سنندج نیز به تسخیر حکومت زندیه درآمد. این خاندان از ۱۱۶۸–۱۸۶۷ میلادی به صورت متناوب بر این شهر حکمرانی نمودند.

پس از یک دوره هرج و مرج و جنگ که به تخریب سنندج انجامید، آخرین وارث حکومت اردلان‌ها در کردستان در سال 1906 میلادی در این شهر حکومت کرد. در سال‌های 1922 تا 1942 میلادی شهر سنندج اهمیت خودرا در مقام حاکم نشین منطقه از دست ‌داد. با روی کار آمدن پهلوی اول تا اندازه‌ای امنیت در سر تا سر این منطقه تأمین شد.

جاذبه های تاریخی این شهر

در اینجا به ارائه فهرستی از جاذبه های تاریخی سنندج می پردازیم:

عمارت وکیل‌الملک

این ساختمان از بناهای باقیمانده از دوران حکومت زندیه در شهرستان سنندج محسوب می‌شود. همچنین طی ادوار مختلف تعمیر و بازسازی‌هایی روی آن انجام گرفته است. بخش‌هایی مانند چند حیاط، بازارچه، حمام و بناهای دیگری که به عنوان بناهای مسکونی، تجاری و بهداشتی استفاده می شدند در این بنا وجود دارد.

عمارت مشیر دیوان

یکی از خانه‌های قدیمی سنندج که در محله‌ی قدیمی سرتپوله قرار دارد. این عمارت در دوران قاجار، ساخته شده است. در ساخت بنا از معماری ایرانی استفاده شده است و استانداری کردستان به مدت چندین سال در آن مستقر بود. عمارت مشیر دیوان هفت حیاط دارد.

عمارت سالار سعید (عمارت حبیبی)

این بنا در اواخر دوران قاجار ساخته شده است. این عمارت در سال 1976 میلادی تبدیل به موزه سنندج شد. این موزه دارای بخش باستان‌شناسی است. در بخش باستان‌شناسی، مجموعه ای از اشیای قدیمی از دوران ماقبل تاریخ تا دوره قاجار نگهداری می‌شوند. گچبری‌ها و آئینه‌کاری‌های انجام شده در این بنای تاریخی، به روش معماری مرکزی ایران صورت گرفته است که دارای قدمتی نزدیک به ۱۴۰ سال است. عمارت سالار سعید از جمله جاذبه های تاریخی سنندج است که بازدیدکنندگان بسیاری را به سوی خود می کشاند.

عمارت ملک التجار

این بنای ارزشمند در دوران حکومت قاجاریه در این شهر ساخته شده و نزدیک مرکز دارالحکومه استان کردستان نیز بوده است.

عمارت امجدالاشراف

این بنا در سال 1802 میلادی ساخته شده است و شامل قسمت‌های مسکونی در کنار تالار تشریفات می باشد.

خانه معمار باشی

این خانه در جنوب خیابان شهدای سنندج واقع شده‌ است. بنای این عمارت متعلق به اواخر قاجاریه و اوایل دوران پهلوی است. این بنای تاریخی از سه طبقه با نقوش و تذهیب‌های زیبا که خاص دوران پهلوی است تشکیل شده دارای فضاهای مختلف است.

عمارت آصف وزیری (خانه کرد)

این بنا در دوره‌ی صفویه احداث شده است. و در دوره‌هایی مانند قاجاریه و پهلوی اول، بخش‌هایی به آن افزوده شد. این عمارت اخیرا به موزه مردم‌شناسی مناطق کردنشین تغییر کاربری داده است و از آن با نام خانه‌ی کرد نیز یاد می‌شود. این بنا از برجسته ترین جاذبه های تاریخی سنندج به شمار می رود.

پل تاریخی قشلاق

این پل در شرق سنندج، بر روی رودخانه قشلاق ساخته شده است و از آثار دوره‌های صفویه و زندیه به‌شمار می‌رود. پل قشلاق در سال‌های بعد، به‌ویژه در دوره قاجاریه مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفت. از نظر استحکام و با توجه به عناصر تشکیل دهنده، پل مزبور از نمونه‌های خوب پل‌سازی دوره صفوی محسوب می‌شود.

آرامگاه امامزاده پیر عمر

این آرامگاه در نزدیکی «سنه دژ»، یا همان قلعه‌ حکومتی سنندج احداث شده است. مجموعه‌ای که از مقبره، مسجد، آرامگاه خاندان بزرگان و مشاهیر سنندج و فضاهای اطراف، تشکیل شده است. ساخت این بنا در سال 1636 میلادی صورت گرفته است. در ادوار پس از آن، بخش‌هایی به آن افزوده شده است.

امامزاده پیرمحمد

این بنا بقعه‌ای در قبرستان قدیمی پیرمحمد بالای تپه‌ای در میدان نبوت است. مدفن امامزاده پیرمحمد که بعدها مسجدی نیز در مجاورت آن احداث شده است، یکی از اسناد تاریخی است که نشانگر قدمت شهر سنندج است.

مقبره شرف الملک

بنای این مقبره در انتهای خیابان کشاورز سنندج قرار دارد. این بنا به صورت مکعب ساده با گنبدی بر فراز آن است. مقبره مزبور فقط روزهای جمعه برای ذکر دعا و قرائت قرآن باز است.

مسجد و زیارتگاه هاجر خاتون

این بنا توسط عارفی مشهور ساخته شده است، یکی از مهم‌ترین مساجد شهر سنندج به‌شمار می‌رود. به دلیل استفاده از گچ‌بری، آیینه‌کاری و نقوش زیبای گل و گیاه و همچنین استفاده از معماری کردستانی در ایوان ستون‌دار جنوبی، مسجد و زیارتگاه هاجر خاتون بنایی ارزشمند محسوب می‌شود.

بازار سرپوشیده سنندج

این بازار سنتی در سال 1636 میلادی و همزمان با انتخاب شهر سنندج به‌عنوان مرکز حکومت اردلان‌ها ساخته شد. بازار سرپوشیده این شهر در دو سوی خیابان انقلاب این شهر قرار گرفته است و یادگاری از دوران صفویه می باشد. شکل مستطیلی این بازار یادآور میدان نقش جهان اصفهان است.

بازار نازک کاران تخته نرد سنندج

این بازار همانگونه که از نامش بر می آید، یکی از بازارهایی است که در آن هنرمندان حرفه‌ای صنایع دستی چوبی به فعالیت مشغول‌اند و آثار ارزشمند خود را عرضه می‌کنند. گشت و گذار در این بازار، شما را با یکی از شاخص ترین جاذبه های گردشگری سنندج آشنا می سازد.

حمام شیشه سنندج

این حمام سنتی در ضلع شمالی بلوار کردستان سنندج واقع شده است است. در این حمام از شیشه‌های رنگی استفاده شده است. این حمام دویست سال قدمت دارد.

حمام خان

این بنا یکی از حمام‌های قدیمی شهر سنندج است که قدمت آن به دوران قاجار بازمی‌گردد. حمام خان در ضلع شمالی بازار سرپوشیده‌ این شهر و در بافت قدیمی و مرکزی آن قرار دارد.

عمارت خسروآباد

این عمارت در دوران حکومت اردلان به عنوان یک مرکز حکومتی استفاده می شده است. مجموعه عمارت و باغ خسروآباد دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون‌دار و باغ خسروآباد دارد که از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. محل فعلی این جاذبه گردشگری سنندج در بلوار خسرو آباد «شبلی» است.

مسجد جامع سنندج

این بنا در دوره قاجار و در سال 1813 میلادی ساخته شده است. مسجد جامع مذکور دارای دو ایوان با یک حیاط مرکزی است که در پیرامون آن ۱۲ حجره برای طالب علوم دینی ساخته شده است. این مسجد در ضلع شمالی خیابان امام خمینی سنندج قرار دارد.

روستای پالنگان در کامیاران

روستای پالنگان در ۴۷ کیلومتری شمال غرب کامیاران واقع شده است، این روستا در دامنه کوه و در دو طرف دره قرار گرفته و خانه‌های آن با سنگ و عموما به حالت پلکانی ساخته شده و پشت بام منزل پایین، حیاط منزل بالا است. به علاقمندان به روستاگردی که به دنبال جاذبه های تاریخی سنندج راهی غرب کشور شده اند، توصیه می شود که حتما از این روستا بازدید نمایند.

قرآن نگل روستای نگل مریوان

این قرآن خطی قدیمی در داخل مسجد روستای نگل قرار دارد. این قرآن با خط کوفی نوشته شده است و در قسمتی از شماره آیات طلاکاری شده است. این روستا در مسیر جاده سنندج – مریوان، در ۶۵ کیلومتری غرب سنندج واقع شده است.

جاذبه های طبیعی این شهر

در اینجا به معرفی جاذبه های طبیعی سنندج می پردازیم:

منطقه اورامان (اورامانات)

روستای اورامان در شرق مریوان قرار دارد و دارای کوهستان‌های زیبا با پوشش جنگلی است. رودخانه بزرگ سیروان، از این منطقه می‌گذرد. معماری این روستا پلکانی است.

دریاچه زریوار

این دریاچه در سه کیلومتری شمال باختری مریوان و در ارتفاع ۱۲۸۵ متری از سطح دریا قرار دارد. طول این دریاچه زیبا شش کیلومتر و عرض آن ۱۷۰۰ تا ۳۰۰۰ متر و مساحت کلی آن حدود ۷۲۰ هکتار است. زریوار بی شک یکی از برجسته ترین جاذبه های طبیعی سنندج است.

مردم محلی افسانه‌های فراوانی را درباره دریاچه زریوار نقل می‌کنند که مشهورترین آنها وجود شهری مدفون در زیر آب‌ این دریاچه است.

مجموعه پارک تفریحی آبیدر

باغ تفریحی آبیدر دارای بزرگ‌ترین سینمای روباز (تابستانی) کشور است. همچنین پارک آبیدر چندین باغ و چشمه‌ی طبیعی زیبا نیز دارد که خانواده‌ها می‌توانند از حضور در آنجا لذت ببرند.