دزفول در دامنه‌های زاگرس میانی جای دارد و پیشینه تاریخی آن به زمان ساسانیان بازمی‌گردد، ولی پیش از ساسانیان هم شهری آباد بوده و از سرزمین‌های امپراتوری های ایلام و هخامنشیان به شمار می رفته است. به دلیل همین قدمت تاریخی، جاذبه های گردشگری دزفول بسیار دینی هستند و گردشگران زیادی را به سوی خود می کشانند.
فرهنگ مردم دزفول را می‌توان آمیزه‌ای از فرهنگ کهن خوزستان دانست که مناطق اطراف آن در حدود ۵،۰۰۰ سال زیستگاه مردم این نواحی بوده است.
از دیدنی های این شهر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دریاچه شهیون، جنگل‌های دز، آسیاب‌های آبی، آبشار شوی، مسجد جامع دزفول، مجتمع فرهنگی سینمایی، موزه مردم شناسی (حمام كرناسيون)، پل قديم (ساسانی)، روستاى ليوس و بقعه شاه ركن‌الدين.
در ضمن، ابزارهای دست‌ساز چوبی مانند قلیان، شمعدان، چوب لباسی، نمکدان و… از صنایع دستی شهرستان دزفول به‌شمار می‌آیند.
جغرافیای دزفول
این شهر در جنوب غربی ایران قرار گرفته و در کنار رودخانه دز و در بخش‌های جلگه‌ای استان خوزستان واقع شده است. دزفول از سوی شمال به استان لرستان و از سوی شرق به شهرستان مسجد سلیمان و استان چهار محال بختیاری و از شمال غربی به شهرستان اندیمشک و از جنوب به شهرستان شوشتر و از سمت غرب به شهرستان شوش محدود می‌گردد.
شهر دزفول در ارتفاع ۱۴۳ متری از سطح دریا واقع شده و از شهرهای شمالی استان خوزستان است. این شهر در۳۰۰ کیلومتری دریا قرار گرفته و میانگین دمای سالانه ی آن 26 درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالانه اش۴۰۰ میلی‌متر است.
دزفول مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و شرجی است و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد. بهترین فصل برای سفر به این شهر بهار، پاییز و زمستان است.
شیوه های سفر به این شهر متنوع است:
- زمینی با خودروی شخصی
این شهر در ۷۲۱ کیلومتری تهران و ۱۵۵ کیلومتری اهواز قرار گرفته است. فاصله دزفول تا خرم آباد 400 کیلومتر، تا شهرکرد 530 کیلومتر است.
- زمینی با اتوبوس
دزفول دارای یک پایانه بزرگ مسافربری در خاور شهر ویک پایانه محلی در جنوب شهر است. دسترسی به این شهر از شهرستان های اطراف از طریق بزرگراه های زیر انجام می شود:
بزرگراه دزفول – اندیمشک به درازای ۵ کیلومتر
بزرگراه دزفول – شوش به درازای ۲۵ کیلومتر
راه آسفالته دزفول – شهیون به درازای ۵۵ کیلومتر
راه آسفالته دزفول – شوشتر به درازای ۶۷ کیلومتر
راه آسفالته دزفول – لالی به درازای ۸۵ کیلومتر
- هوایی
این شهر دارای یک فرودگاه است که به عنوان تنها فرودگاه شمال خوزستان تأسیس شده و پروازهای روزانه آن به تهران و مشهد برقرار می‌باشد. مدت زمان سفر هوایی از تهران به دزفول یک ساعت است.
جمعیت و اقتصاد این شهر
جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال 2016 میلادی در ایران، برابر با ۴۴۴٬۰۰۰ نفر بوده است. دزفول یکی از قطب‌های مهم کشاورزی ایران است. خاک حاصلخیز و آب کافی شرایط مناسبی را برای کشت مرکبات، صیفی جات و گل و گیاه فراهم کرده‌است.
مرکبات این شهر بخصوص پرتقال، تولید گل‌های رز و مریم بسیار معروف است. بیشتر این تولیدات صادراتی هستند. بیشتر فراورده‌های کشاورزی مانند گندم، جو، برنج، دانه‌های روغنی، چغندر، مرکبات، صیفی جات، گیاهان زینتی و پرورش انواع دام و طیور و آبزیان به شیوه مدرن در دزفول انجام می‌شود.
تاریخ دزفول
بر پایه نوشته مورخان پیشینه این شهر به چندین هزار سال می‌رسد. بر پایه گفته‌های کاوشگرانی مانند والتر هینتس آلمانی، آوان پایتخت نخستین امپراتوری پهناور کشور عیلام در دزفول کنونی جای داشته‌است.
تپه‌های باستانی چغامیش با دیرینه‌ای نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح نشان دهنده رخدادهای زمان باستان از هزاره هفتم پیش از میلاد تا شکوفایی تمدن شوش است.
در زمان خلافت خلیفه دوم مسلمانان، ایران فتح شد و سپاهیان مسلمان وارد خوزستان شدند. اهواز و شوشتر به تصرف نیروهای عرب مسلمان درآمد.
تقریباً تا ۲ قرن هر حاکمی که می‌آمد بر این شهر تسلط می یافت و سراسر خوزستان به تصرف اعراب درآمده بود. در اواسط سده هفتم میلادی، یعقوب لیث صفاری نخستین دولت مستقل ایرانی پس از حمله اعراب را پایه‌گذاری نمود و خوزستان را نیز به کانون آزادی خواهان ایران تبدیل کرد.
در زمان فتحعلیشاه قاجار شوشتر و دزفول زیر نظر حکمران کرمانشاهان قرار گرفت.
با آغاز جنگ ایران و عراق، دزفول یکی از شهرهایی بود که بیش از ۱۶۰ بار به آن یورش موشکی شد. این شهر در جنگ هشت ساله 2600 کشته داشت. پس از جنگ به پاس پایداری مردم دزفول، این شهر، شهر نمونه نامیده شد.
جاذبه های تاریخی داخل شهر
در اینجا به ذکر فهرستی از جاذبه های تاریخی دزفول می پردازیم که در داخل این شهر قرار دارند:
آسیاب‌های آبی دزفول
این بنا، مجموعه‌ای از سازه‌های آبی است که در گذشته به عنوان آب‌بند و آسیاب استفاده می‌شدند. همچنین در ارتباط با جریان دایمی رود دز و همزمان با شکل‌گیری هسته ساسانی شهر در بستر رودخانه ساخته شده است. پیشینه تاریخی این مجموعه مربوط به دوره ساسانیان است.
مسجد جامع دزفول
این بنا در شمار مساجد اولیه دوران نخست پس از اسلام بوده که در قرن هشتم میلادی ساخته شده است. این بنا برگرفته از اصول معماری کاخ ایوان کرخه بوده و شکل‌گیری کنونی آن (چهار ایوانی) به اواسط دوره صفویه برمی‌گردد. عمده تزیینات مربوط به دوره‌ی قاجاریه است.
موزه مردم شناسی (حمام كرناسيون)
این بنا یکی از آثار ملى ایران و متعلق به دوره قاجاریه است. با بازدید از آن می‌توان با انواع مشاغل قدیم این شهر باستانی آشنا شد.
پل قديم (ساسانی)
این پل دو منطقه شرقی و غربی را به هم وصل می‌کند. در حقیقت یکی از راه‌های رابط منطقه جندی شاپور و سرزمین بین‌النهرین بوده است که به دستور شاپور اول ساسانی، پس از پیروزی بر امپراتور روم و با به‌کارگیری اسرای رومی در سال ۲۶۳ میلادی ساخته شده است.
بقعه شاه ركن‌الدين
این بنا در مرکز شهر دزفول و در نزدیکی خیابان طالقانی فعلی در دل بافت قدیم واقع شده است.
صاحب مقبره عارف و زاهد قرن چهاردهم میلادی است. این بقعه دارای گنبدی آبی است که به شکل زیبایی به کاشی کاری مزین شده است. یک مدرسه علمیه قدیمی در مجاورت این بقعه به چشم می‌خورد که دیدنی است.
آستانه متبرکه سبزقبا (ع)
این بنا محل دفن یکی از برادران امام رضا (ع) است. اصل بنای اين بقعه متعلق دوره به تيموری و سلجوقی بوده كه در دوره‌های اخير به شکل جدیدی تغيير و توسعه يافته است.
جاذبه های تاریخی خارج شهر دزفول
در اینجا به ذکر آن دسته از جاذبه های تاریخی دزفول می پردازیم که در خارج از این شهر قرار گرفته اند:
روستاى ليوس
این روستا در ۷۳ کیلومترى شمال شهرستان دزفول در بخش سردشت واقع شده است. به رغم گذشت سالیان زیاد از عمر این روستاى تاریخى، در بافت کهن آن، هنوز هم شاهد نحوه معیشت، فرهنگ و سنن، گویش، آداب و رسوم و برپایى مراسم مختلف به شیوه کاملا سنتى هستیم. این روستا علاوه بر بافت زیباى تاریخى خانه‌ها، داراى جاذبه‌هاى گردشگرى طبیعى و بکر شامل کوهستان‌ها، مراتع بسیار زیبا، باغ‌هاى میوه، رود خانه، آبشار و… است.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری
این بنا متعلق به نخستین شهریار ایرانی پس از اسلام است که در بخش شرقی این شهر واقع شده است. یعقوب لیث صفاری زبان پارسی را نخستین بار پس از ورود اسلام به ایران دوباره به عنوان زبان رسمی ایران اعلام کرد.
وی تلاش‌های بسیاری برای خروج بخش‌هایی از ایران از دست خلیفه عباسی کرد. در حال حاضر آرامگاه وی در جاده ۱۲ کیلومتری دزفول-شوشتر و در روستای اسلام آباد در نزدیکی محوطه باستانی جندی شاپور واقع شده است.
روستای پامنار دزفول
این روستا در داخل بخش شهیون در فاصله ۲۵ کیلومتری این شهر قرار دارد. همچنین رو به دامنه‌های رشته كوه‌های زاگرس و مشرف به درياچه سد دز در شمال شهرستان دزفول واقع شده است. روستای پامنار چشم اندازهای بسیار متنوع طبیعی-فرهنگی دارد.
تپه‌های باستانی چغامیش
چغاميش شهری باستانی از دوران پيش از اختراع خط بوده است و قدمت آن به حدود ۵۰ قرن پيش از ميلاد می‌رسد. چغاميش را بايد نخستين مرکز در ايران دانست که خط و کتاب، اول بار در آنجا ظاهر شده است. این تپه‌های ارزشمند که گنجینه تمدن های بسیار است، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
جاذبه های طبیعی دزفول
در اینجا به ذکر دیدنی های طبیعی دزفول می پردازیم:
دریاچه شهیون
این منطقه یکى از زیبا‌ترین دریاچه‌هاى ایران و جهان است که در شمال غربی دزفول و پشت دو کوه شاداب و تنگوان شکل گرفته است. این دریاچه زمینه مساعدى برای انجام ورزش‌هاى آبى از جمله قایقرانى، اسکى، شنا و… به وجود آورده است.
جنگل‌های دز
شهر دزفول میزبان تنوع‌های طبیعی مختلفی است. در جنوب این شهرستان جنگل‌های زیبای دز با غنای زیست محیطی بسیاری واقع شده‌اند. ارتفاع منطقه دز متغیر و بین ۴۰ تا ۸۰ متر از سطح دریا است و در دو سوی رودخانه دز به صورت دو نوار سبزرنگ قرار دارد.
آبشار شوی دزفول
این ابشار با ارتفاع ۸۵ متر و عرض ۷۰ متر بزرگترین آبشار خاورمیانه است. آبشار شوی در رشته کوه‌های زاگرس و در دهستانی به نام «شوی» از توابع شهرستان دزفول و در نزدیکی کوه «سالن» قرار دارد. این منطقه دارای تنوع زیست محیطی بسیار زیبا به ویژه در فصل بهار است.
تفریحگاه ساحلی دز (علی کله)
در قسمت جنوبی سد دز و شمال شهر دزفول تفریحگاه ساحلی زیبا و دیدنی دز (علی کله) واقع شده که از مهم‌ترین مراکز تفریحی شهرستان دزفول و خوزستان در فصول بهار و زمستان به شمار می‌رود.
پارک جنگلی شقایق
این پارک محیطی بکر و زیبا است. آبشار شقایق هم در این مکان واقع شده است که دیدنی می باشد.
