ابرکوه (یا ابرقو)، شهری کویری واقع در استان یزد می باشد که در ارتفاع 1510 متری بالاتر از سطح دریا قرار گرفته است. این شهر با بیش از یک میلیون نفر جمعیت جاذبه های گردشگری بسیاری دارد. زمانی که بین سه شهر یزد، شیراز و اصفهان سفر می‌کنید، این شهر را در بین سه شهر بزرگ مذکور خواهید یافت. حتما از دیدنی ابرکوه دیدن کنید.
در طول تاریخ، این شهر بخشی از شهر کرمان و در برهه‌ای دیگر، بخشی از استان فارس بوده است.
ابرکوه از نظر معماری ویژگی‌های یک شهر کویری را دارد. خانه‌های این شهر به صورت سنتی و نزدیک به یکدیگر ساخته شده‌اند و سقف‌هایشان یا گنبدی شکل هستند یا به صورت تاق های گهواره ای بنا شده اند. مصالح عمده‌ای که برای ساخت و ساز این خانه‌ها به کار می‌رود خشت خام است، زیرا در کل منطقه هیچ درخت یا منبع آب کافی وجود ندارد. اما، به دلیل قنات‌های زیرزمینی (سیستم کاریز) که مردم حفر کرده‌اند، این شهر پر از زمین‌های کشاورزی و باغ‌های سرسبز شده است.
اگرچه اکثر افرادی که در ایران سفر می‌کنند در شهر ابرکوه اقامت نمی‌کنند، اما این به معنای آن نیست که جاهای دیدنی ابرکوه مسافران را به سمت خود نمی‌خواند. اکثر مواقع به دلیل نبود اقامتگاه مناسب و دیگر امکانات گردشگری، مسافران ابرکوه را مکانی مناسب برای اقامت نمی دانند.
جاهای دیدنی ابرکوه؛ داخل شهر
در داخل این شهر مکان های دیدنی بسیاری وجود دارند که عبارتند از:
گنبد عالی
این آرامگاه یکی از قدیمی ترین بناهایی است که در حاشیه شهر ابرکوه قرار دارد. قدمت آن به دوره دیلمیان، قرن یازدهم میلادی، باز می گردد و از جمله قدیمی ترین بناهای آرامگاهی در کل ایران محسوب می شود. گنبد عالی از جمله دیدنی های ابرکوه است که نباید آن را از دست بدهید. البته، به دلیل مکان خاص آن در بالای تپه‌ای در خارج از، اکثرا از داخل شهر قابل رویت است.
مسجد جامع ابرکوه
این مسجد از جاهای دیدنی ابرکوه در داخل شهر است که در قرن چهاردهم میلادی و در دوران حکومت سلسله ایلخانیان ساخته شد، البته بخش‌هایی از این مسجد پیش‌تر، به طور مثال در دوران سلجوقیان، ساخته شده بود. بیرون مسجد جامع ابرکوه با کاهگِل بازسازی بسیاری شد.
خانه آقازاده
این خانه در زمان حکومت قاجار و بر اساس شرایط اقلیمی ابرکوه ساخته شد. خانه آقازاده ویژه ترین بادگیرهای ایران را دارد. ارتفاع این بادگیر خاص 18 متر می اشد که به صورت دوطبقه طراحی شده است. خانه آقازاده یکی از برجسته ترین جاذبه های گردشگری ابرکوه می باشد.
بقعه سيدون علی نقيا ابرکوه
این بنای تاریخی که قدمت آن به سده دوازده تا چهارده میلادی، دوران سلجوقی تا ایلخانی، برمی‌گردد، یکی از آثار درخشان معماری آن دوره است. داخل بقعه سيدون علی نقيا نقوس اسلیمی و هندسی برای تزئین به کار رفته است.
مسجد بیرون ابرکوه
این مسجد از آن جهت «مسجد بیرون» لقب گرفته است که بیرون از حصار شهر قرار گرفته است. مسجد بیرون دارای دو ایوان، گنبدخانه و شبستان با حیاط مرکزی است. قدمت این بنا به دوران تیموری در قرن پانزدهم میلادی بازمی‌گردد.
امامزاده احمد ابرکوه
در این بنای تاریخی که قدمت آن به چهار تا پنج قرن پیش بازمی‌گردد، یکی از عرفا و بزرگان مشهور به پیر احمد آرمیده است و این بنا آرامگاه وی است. امامزاده احمد در طول این سال‌ها چندین بار مرمت شده است.
یخچال آقازاده
در روزگار قدیم، این بنای مرتفع و مخروطی شکل در زمستان برای انبار کردن یخ به کار می رفته است تا مردم محل در تابستان های داغ کویری از آن استفاده کنند. این راهکار هوشمندانه برای مقابله با کم آبی، گرما و خشکسالی بسیار مفید بود. یخچال آقازاده امروز یکی از جاهای دیدنی ابرکوه در داخل شهر است. ابرکوه علاوه بر یخچال آقازاده، ۳ یخچال دیگر به نام برزن، هك و مريم‌آباد نيز دارد.
یخچال برزن
این بنای مدور و مخروطی شکل در کنار جاده ارتباطی روستای مریم آباد واقع شده است. ارتفاع یخچال برزن حدود ۲۰ متر است و سطح کف داخل آن نسبت به سطح زمین بیرونی آن گودتر ساخته شده است.
خانه صولت (موزه مردم شناسی)
قدمت این عمارت تاریخی که از آثار ملی ثبت شده ایران است، به دوران قاجار برمی‌گردد. مساحت خانه صولت ۱۰۰۰ متر مربع است. معماری این بنا به سبک حیاط مرکزی ساخته شده است. در حال حاضر خانه صولت، موزه مردم‌شناسی و یکی از دیدنی های ابرکوه به شمار می‌رود.
خانه سيد علی آقا
این عمارت در کنار خانه آقازاده و در محله دروازه میدان واقع شده است. از نکات جالب معماری این مجموعه ارتباط کالبدی آن با خانه آقازاده از طریق ساباط است.
خانه موسوی
این بنا نیز در همسایگی خانه سيد علی آقا و خانه آقازاده و در محله دروازه میدان قرار گرفته است. خانه موسوی از نظر معماری یک حياط مركزی، گودال باغچه و حوض سنگي دارد و اطراف حیاط آن در 3 جهت فضاهای سر پوشیده و اتاق‌ها قرار گرفته‌اند.
مناره‌های مسجد نظامیه (سردر نظامیه)
در قرن چهاردهم میلادی، یکی از بزرگان این مناره‌های بلند را در ابرکوه بنا نمود. سراسر بدنه مناره‌های مسجد نظامیه با استفاده از کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ تزئین شده است. این تزئینات، اثر تاریخی مزبور را به یکی از دیدنی های ابرکوه تبدیل کرده است.
خندق های سنگی
کل بافت تاريخی شهر ابرکوه بر روی يك لايه سنگی از جنس كنگلومرا (سنگ جوش) قرار گرفته است که اين لايه سنگی از 1 متر، و در قسمت هايی، تا 6 متر ارتفاع دارد. همین امر سبب شده تا خندقی طبيعی در اطراف شهر شکل بگیرد. در واقع، خندق نوعی حفره است که انسان به صورت دست ساز برای ایجاد امنیت شهر در برابر دشمنان حفر می‌کند. خندق‌ها دور تا دور یک شهر ساخته می‌شوند تا از ورود دشمنان و متجاوزان به شهر جلوگیری شود.
جاهای دیدنی ابرکوه؛ خارج از شهر
در خارج از ابرکوه مکان های دیدنی بسیاری وجود دارند که عبارتند از:
قلعه حاجی خان اسفندآباد
قلعه حاجی خان اسفند آباد همراه با چند قلعه دیگر در روستای اسفند آباد، در 36 کیلومتری شهر ابرکوه واقع شده است. بیشتر قلعه‌های معروف شهر ابرکوه از دوران ساسانی، زندیه، افشاريه و قاجاريه به جای مانده‌اند. قلعه حاجی خان اسفندآباد یکی از جاهای دیدنی ابرکوه است که به هنگام سفر در این منطقه نباید از آن چشم‌پوشید.
قلعه رباط ابرکوه
این قلعه که از جاذبه های گردشگری ابرکوه و خارج از شهر است، از دوران صفویه به جای مانده و در حاشیه غربی شهرستان ابرکوه قرار گرفته است. قلعه رباط ابرکوه زمانی بنایی مسکونی بوده است. دور تا دور این قلعه می توان نقش‌هایی صلیبی شکل، مربع و لوزی مشاهده کرد.
قلعه فيروز آباد و قلعه نو
این قلعه که در نزدیکی ابرکوه قرار دارد، در گذشته برای ايجاد امنيت در شهر در برابر خطراتی مثل هجوم دزدان و اشرار ساخته شده بود. قلعه فیروزآباد يكی ازقلعه های مسكونی ابرکوه است. در یک ضلع این قلعه حصاری کشیده شده است و قلعه‌ای جدید را به وجود آورده است که آن را «قلعه نو» نامیده‌اند.
سرداب فيروزآباد
این بنا با گنبد كشيده مخروطی شکل و با معماری چلیپا شکل (صلیبی) می باشد و ساخت آن به دوران قاجار بازمی‌گردد. این بنا در محل در محل تلاقی دو روستا قرار گرفته است. در 4 طرف سرداب فیروزآباد، 4 ایوان قرار دارد.
جاذبه های طبیعی ابرکوه
در داخل و نیز بیرون از این شهر، دیدنی های طبیعی چشمگیری وجود دارند که به برخی از آنها می پردازیم:
درخت سرو قدیمی
تاریخ نویسان بسیاری از این درخت در نوشته‌های خود نام برده‌اند. این درخت سرو که از جاهای دیدنی ابرکوه به شمار می‌رود، موجود زنده‌ای است که شهر ابرکوه از آن محافظت کرده است. به گفته یکی از پروفسورهای روسی، قدمت سرو ابرکوه به 4500 سال پیش بازمی‌گردد.
روستای فراغه ابرکوه
بیش از ۶۰ درصد محصول پسته ابرکوه را روستای فراغه این شهر تولید می‌کند. این روستا با آب و هوای معتدل خود، روستایی ییلاقی به حساب می‌آید. اگر به دنبال جاذبه های گردشگری ابرکوه هستید، در سفر خود به این منطقه، باید حتما سری به این روستا بزنید.
روستای شهرسب (روستای شهر آذر)
یکی از برجسته‌ترین جاهای دیدنی ابرکوه که در خارج از آن قرار دارد، قلعه شهرسب است. در گذشته این آبادی مرکز حکومت خوانین و یکی از مراکز پرورش اسب در ایران به حساب می‌آمده است. آثار معماری زیادی از جمله قلعه شهرسب، که از دوره صفویه به جای مانده، در این روستا به چشم می‌خورد.
منطقه کوه عیش اعلی و کفه طاقستان
وسعت دو منطقه کوه عیش اعلی و کفه طاقستان با اقلیم کویری و بیابانی ۱۵۲۰۰۰ هکتار است. آب و هوای این دو منطقه شهر ابرکوه خشک می‌باشد و گونه های متنوعی از جانوران و پرندگان در این منطقه زندگی می‌کنند.
این منطقه ناهمواری‌هایی مانند کوه، دشت، جلگه و کفه دارد. علاوه بر این، گونه‌های متنوعی از گیاهان زینتی و دارویی منطقه حفاظت شده اعلی می روید. این منطقه یکی از برجسته ترین دیدنی های ابرکوه است که در زمره جاذبه های طبیعی اطراف آن قرار دارد.
جغرافیای ابرکوه
در ابرکوه سالانه به طور میانگین 75.3 میلی‌متر بارش وجود دارد و میانگین سالانه دمای این شهر نیز 16.7 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. برای سفر به این شهر زیبای ایران، راه‌های دسترسی مختلفی وجود دارد که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.
- راه زمینی
شهر زیبای ابرکوه در مسیر یزد به شیراز قرار گرفته و با شهر یزد 150 کیلومتر فاصله دارد. از آن جایی که این شهر کویری بین سه مقصد گردشگری شیراز، یزد و اصفهان قرار گرفته است، محلی بسیار مناسب برای اقامت کوتاه در سفرهای بین شهری می‌باشد. فاصله ابرکوه با تهران 740 کیلومتر است که از راه زمینی سفر به آن 8 ساعت طول می‌کشد. برای سفر به ابرکوه از تهران، می‌توان با خودروی شخصی یا از طریق پایانه‌های مسافربری با اتوبوس سفر کرد.
- راه هوایی
ابرکوه فرودگاه مجزایی ندارد، اما اگر تمایل دارید که با هواپیما به این شهر سفر کنید، می‌توانید ابتدا با هواپیما به یزد بروید. سپس، با تاکسی‌های مستقر در فرودگاه یزد، به طرف ابرکوه سفر نمایید.
- راه ریلی
برای رفتن به ابرکوه با قطار، نمی‌توانید مستقیم سفر کنید زیرا ایستگاه راه آهن ندارد. در نتیجه، باید ابتدا با قطار به طرف یزد حرکت کنید. سپس، با تاکسی‌ها یا اتوبوس‌های مستقر در راه آن به سمت ابرکوه سفر کنید.
جمعیت و اقتصاد ابرکوه
جمعیت این شهر کمی بیش از 50,000نفر می‌باشد و به دلیل این که مردم با مهاجرت خود روستاها را به شهر تبدیل می‌کنند، این جمعیت رو به رشد نیز می‌باشد.
کشاورزی و دامداری دو رکن اصلی اقتصاد ابرکوه می‌باشند. البته خشکسالی سال‌های اخیر، کشاورزی این شهر را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. مهمترین و اصلی‌ترین صنایع شهر ابرکوه نیز صنایع آهن و فولاد می‌باشند.
تاریخ ابرکوه
با مطالعه تاریخ ایران در می یابید که تا قرن دهم میلادی، ابرکوه یکی از شهرهای اصلی استان کرمان بود. سپس به استان فارس ملحق شد. در حدود همین قرن و بر اساس منابع تاریخی گوناگون، در زمان حکومت عباسیان یا آل بویه، این شهر در اوج خود قرار داشت و پرجمعیت بود. دلیل آن نیز قرار گرفتن این شهر در مسیر اصلی کاروان‌هایی بود که از سه شهر بزرگ یزد، اصفهان و شیراز به آن‌جا می‌آمدند.
بعد از آن تاریخ، دور تا دور شهر ابرکوه دیوارکشی شد و دژی محکم درون آن ساخته شد. حاکمان محلی از سلسله‌های مناطق گوناگون این شهر را چندین بار تسخیر کرده و تحت کنترل خود درآوردند. اما، این شهر در دوران سلجوقیان (قرن دوازده میلادی) رونق گرفت و در دوران ایلخانیان (قرن چهارده میلادی) و سایر حکومت‌ها به پیشرفت اقتصادی خود ادامه داد.
حکومت صفویان در قرن هفدهم میلادی توجه خاصی به شهر های ابرکوه، بیابانک، یزد و دیگر شهرهای مرکزی داشت. حمله افغان‌ها در اواخر قرن هجدهم آسیب‌های زیادی به این شهر وارد آورد. در دوران به حکومت رسیدن قاجار (قرن نوزده میلادی) و مبارزه آخرین پادشاه زند با قاجاریان، ابرکوه حملات نظامی و جنبش‌های گوناگونی را تجربه کرد. در اواخر دوران قاجار (قرن بیست میلادی)، این شهر شرایط بحرانی و متزلزلی داشت.
امروزه، از آن جایی که زیربنای این شهر پیشرفت نداشته و امکانات رفاهی آن به طور چشمگیری افزایش نداشته است، جایگاه گذشته خود را از دست داده و به شدت پسرفت کرده است. با این حال، جاهای دیدنی ابرکوه کم نیستند. داشتن اقامتی کوتاه در این شهر، گردشگران را با نحوه زندگی مردم و جاهای دیدنی ابرکوه آشنا می‌کند. دیدن بناها و جاذبه‌های گردشگری ابرکوه به همگان توصیه می‌شود.
ابرکوه کجاست؟
این شهر گرمسیری در میان سه شهر یزد و اصفهان و شیراز قرار دارد و از یک مسیر، در ۱۵۰کیلومتری جاده‌ی یزد به شیراز است. محل دقیق ابرکوه یا ابرقو را در نقشه‌ی زیر ملاحظه بفرمایید:
پرسش‌های متداول درباره جاهای دیدنی ابرکوه
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
داخل شهر ابرکوه چه جاهای دیدنی وجود دارد؟
مسجد جامع و مسجد بیرون ازجمله مکان‌های مذهبی گردشگری این شهر به شمار می‌روند. خانه‌ی صولت، خانه‌ی آقازاده و خانه‌ی موسوی به‌سبب ویژگی‌های معماری، ازجمله بادگیرها و ساباط متمایز هستند. یخچال برزن، یخچال آقازاده و خندق سنگی نیز از دیگر مکان‌های دیدنی ابرکوه‌اند.
معماری ساختمان‌ها در ابرکوه چگونه است؟
بناهای این شهر را عمدتاً با خشت خام ساخته‌اند. سقف خانه‌ها گنبدی یا به‌صورت تاق‌های گهواره‌ای است. بادگیر برای تهویه و خنک‌کردن فضای ساختمان، اغلب روی اتاق تابستان‌نشین ساخته شده است. در این شهر کویری نیز از دیوارهای قطور با پوشش کاهگل برای حفظ خنکی درون ساختمان استفاده کرده‌اند.
در نزدیکی ابرکوه چه جاذبه‌های گردشگری قرار دارد؟
در نزدیکی ابرکوه قلعه‌هایی چون فیروزآباد، رباط و حاجی‌آباد اسفندآباد و سرداب فیروزآباد با معماری چلیپایی قرار دارند.
سرو ابرکوه کجاست و چه قدمتی دارد؟
این سرو را مسن‌ترین موجود زنده‌ی ایران می‌دانند و قدمتی حدود ۴۵۰۰ سال برای آن تخمین زده‌اند. سرو ابروکوه در میدان امام حسین این شهر قرار دارد.
