مسجد جامع بافران از جمله‌ی مساجد موجود در بافت سنتی روستاهای قدیمی است که همچون قلب تپنده و مرکز گردهم آیی مردم بوده‌اند. در گذشته، خانه‌ها اطراف مسجد ساخته می‌شد و گلدسته‌های خشتی هر طلوع و غروب اهالی را فرامی‌خواندند. مسجد جامع بافران بنایی ساده و صمیمی و زیباست از خشت و کاهگل که قرن‌هاست در دل روستای بافران تکیه بر ستون‌هایش زده و گلدسته بر آسمان برکشیده و انسان‌ها را به آرامشی از جنس آسمان می‌خواند.
مسجد جامع بافران که از جاهای دیدنی نایین به شمار می‌رود، در روستای بافران از توابع شهرستان نائینِ استان اصفهان قرار دارد. روستای بافران در شش‌کیلومتری جنوب شرقی شهرستان نائین واقع شده است و مسجد جامع در مرکز بافت قدیمی این روستا قرار دارد. این مسجد در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. میراث فرهنگی شهرستان نائین با کمک اهالی روستا کار حفاظت از این بنای تاریخی را بر عهده دارند.
مسجد جامع بافران بیش از ۶ کیلومتر با مسجد جامع نائین فاصله دارد و همین فاصله‌ی یک‌فرسخی، مجوز برگزاری نمازجمعه در این مسجد بوده و در دوره‌هایی، نمازجمعه در آن برگزار می‌شده است.
دیرینگی مسجد جامع بافران
بنایی که امروزه از این مسجد دیده می‌شود، متعلق به دوره‌ی صفوی است؛ اما دیرینگی آن به پیش از عهد صفویه برمی‌گردد. مسجد بافران با فاصله‌ی زمانی کمی از مسجد جامع نائین در سده‌های نخستین اسلام، در قرون ۱۱ و ۱۲ میلادی ساخته شده است.
این باور وجود دارد که پیش از ورود اسلام به بافران، در محل این مسجد آتشکده‌ای برپا بوده و بعدها به مسجد تبدیل شده است. نبود محراب در بنای اولیه نیز این نظر را تأیید می‌کند.
تنها سند تاریخی موجود در مسجد جامع بافران، کتیبه‌ای ۲۰در۲۰ سانتی‌متر است که بر بالای محراب کنونی مسجد جای دارد. در این کتیبه، با خط ثلث برجسته عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» حکاکی شده است و در سطر پایین‌ترآن، دو عبارت «کتَبَه حبیب الله» و «سنه‌ی ۹۶۶» به چشم می‌خورد. عبارت اول معرف سازنده‌ی بنا و تاریخ ذکرشده، نشان‌دهنده‌ی سال تعمیر بناست.
معماری مسجد جامع بافران
معماری این مسجد به صورت چهارایوانی است. ساخت مساجد به صورت چهارایوانی از دوره‌ی سلجوقی در ایران رایج شد که نمونه‌ی کامل مسجد ایرانی است. در جهان اسلام نیز مساجد چهارایوانی به نام مساجد ایرانی مشهور هستند. از قرن ۱۱ و ۱۲ میلادی، اغلب مساجد ایران به این شیوه ساخته شده‌اند.
مسجد بافران مساحتی در حدود ۸۰۰ مترمربع دارد و شامل بخش‌هایی همچون صحن، شبستان، رواق، سرداب و تک‌مناره‌ی خشتی است. در بیرون مسجد و در ضلع شمال و غرب آن نیز دو ساباط ساخته شده است که نقش پشتبند بنا را ایفا می‌کنند.
ورودی اصلی مسجد در ضلع غربی است و پس از جلوخان، راهروی پهنی قرار دارد که به صحن مسجد می‌رسد. شبستان اصلی در ضلع جنوبی مسجد است و سقفی بلند و گنبدی‌شکل دارد. نقشه و طرح کلی شبستان مستطیل‌شکل است و تاق و چشمه، آن را پوشش داده‌اند.
سرداب مسجد جامع بافران در کنار در ورودی اصلی و در زیر صحن ساخته شده و شش‌ضلعی است. برای آنکه فضای زیرزمین از نور آفتاب بهره‌مند شود، سازندگان روزنه‌ای در سقف آن قرار داده‌اند. سرداب را به همان شیوه‌ی معماری شبستان ساخته‌اند که در زمستان و تابستان، هوای دلپذیری دارد.
نمای داخل مسجد آرایه‌ی چندانی ندارد. آجرکاری به شیوه‌ی راسته و خفته بر سردر که بعدها به بنا افزوده شده از معدود تزئینات آن است.
مسجد ستونهای سترگ و محکمی دارد که نه تنها باعث پایداری بنا در طی چندین سده بوده، بلکه جلوه‌بخش آن نیز هست.
در سال ۱۳۴۷ تغییراتی در بنای مسجد جامع بافران ایجاد شد:
- ارتباط داخلی غرفه‌های غربی و شرقی داخل شبستان قطع شد. این دو غرفه در گذشته به هم راه داشتند. با ایجاد گسست بین غرفه‌های شرقی و غربی، غرفه‌ی شرقی به بانوان و غرفه‌ی غربی به آقایان اختصاص داده شده است.
- در ورودی بخش غربی عوض شد.
- منبر گچی و قدیمی مسجد تخریب شد. بر بدنه‌ی این منبر نوشته شده بود: « جز علی، مظهرالعجایب نیست. همه‌جا حاضر است و غایب نیست. کتَبَه لطف‌الله نایینی.»
در سال‌های اخیر نیز نمای این مسجد با کاهگل پوشش یافته و سقفش ایزوگام شده است.
مناره مسجد جامع بافران
این مسجد تک‌مناره است. دیرینگی مناره‌ی آن به دوره‌ی سلجوقی بازمی‌گردد. این مناره‌ی مدور و خشتی، شکوهی کم‌نظیر به مسجد جامع بافران بخشیده است. ورودی مناره در کنار در اصلی مسجد و روبه‌روی در سرداب قرار دارد. با واردشدن به مناره، ۵۸ پله‌ی مارپیچ در برابرمان قرار می‌گیرد که با عبور از آنها، به بالای مناره و دیدی بی‌نظیر از روستا می‌رسیم.
در گذشته، علاوه بر اذان‌گویی و اعلام اوقات شرعی، از این مناره برای سحرخوانی و بیدارکردن روزه‌داران به وقت سحر در ماه رمضان استفاده می‌شده است. مناره ارتفاعی در حدود ۲۰ متر دارد و با خشت‌هایی به ابعاد ۳۰در۳۰ سانتی‌متر ساخته شده است. خشت‌های قدیمی مناره بعدها با آجر پوشانده شده‌اند و در سال‌های اخیر، قسمت‌های پایینی مناره نیز آجرکاری شده‌اند.
مسجدی قدیمی، در دل روستای بافران
اگر قصد سفر با تورهای داخلی و بازدید از جاذبه‌های گردشگری نائین در استان اصفهان را دارید، تماشای این بنای کهنسال را از دست ندهید. از ساباط مهربان کوچه‌اش بگذرید و تکیه بر دیوار خشتی شبستانش بزنید. بوی کاهگل نم‌خورده‌ی روستایی در وقت غروب و سکوت و نور مسجدی کویری را تجربه کنید و بگذارید نوازشگر روحتان باشد.
دستی بر ایران از شما می‌خواهد در سفر به این مسجد تاریخی، رعایت نکات گردشگری مسئولانه را فراموش نکنید.
مسجد جامع بافران کجاست؟
مسجد جامع بافران در مرکز بافت قدیمی روستای بافران قرار دارد. بافران از توابع شهرستان نائین استان اصفهان است و در شش‌کیلومتری جنوب شرقی این شهرستان واقع شده است. موقعیت مکانی دقیق این مسجد را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مسجد جامع بافران
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
بنای مسجد جامع بافران متعلق به چه دوره‌ای است؟
بنای کنونی مسجد جامع متعلق به دوره‌ی صفویه است؛ اما ساخت اولیه‌ی آن به سده‌های نخستین اسلام یا طبق برخی گمانه‌ها، به پیش از آن برمی‌گردد.
اماکن دیدنی نزدیک مسجد جامع بافران کدام هستند؟
از آنجا که روستای بافران در نزدیکی شهر نائین قرار دارد، می‌توان در کنار بازدید از این مسجد تاریخی به دیدن اماکن دیدنی نائین هم رفت. از جمله‌ی این اماکن، مسجد جامع نائین، خانه‌ی پیرنیا و نائین قلعه را می‌توان نام برد.
از لحاظ معماری، مسجد جامع بافران جزو کدام دسته مساجد است؟
معماری این مسجد از نوع چهارایوانی است. بسیاری از مساجد تاریخی و معروف مثل مسجد جامع زواره، مسجد گوهرشاد و مسجد امام اصفهان نیز به این شیوه‌ی معماری بنا شده‌اند.
