آیا تا به حال شنیده‌اید که قم یکی از کهن‌ترین سکونتگاه‌های فلات ایران است؟ شهر قم، با جغرافیای منحصر به فرد و تاریخی غنی که به دوران ساسانیان بازمی‌گردد، مکانی است که هر ایرانی باید بیشتر درباره‌اش بداند. در این نوشتار با گوشه‌های نهان و آشکار این شهر آشنا می‌شویم و جغرافیای خاص و جاهای دیدنی قم، که نقش مهمی در تاریخ ایران داشته‌اند را معرفی خواهیم کرد.
جغرافیای شهر قم
شهر قم، در دوران پیش از اسلام محل سکونت اقوام ایرانی و زرتشتی بود و ممجان نامیده می شد. این شهر در شاهراه مواصلاتی و حمل و نقل ایران واقع شده و از یک‌سو رابط بین استان‌های صنعتی ایران با تهران و از سویی دیگر رابط استان‌ها و شهرهای جنوبی ایران با استان‌ها و شهرهای شمالی است. این اهمیت منحصر به زمان حاضر نیست. در گذشته نیز قم به دلیل قرار گرفتن در مسیر راه ابریشم دارای اهمیت ارتباطی بوده است.
قم در جنوب استان تهران، شمال استان اصفهان، شرق استان مرکزی و غرب استان سمنان واقع شده است. این شهر در یک منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده است. آب و هوای این شهر گرم و خشک است. مناطق شرقی، مرکزی و شمالی استان نیز پوشیده از بیابان‌های وسیع است که بزرگ‌ترین آنها دشت مسیله است. ارتفاع این شهر از سطح دریا 928 متر است.
میانگین بیشترین میزان درجه حرارت 37 درجه سانتیگراد و میانگین کمترین میزان آن منفی دو درجه می باشد.
میزان متوسط بارندگی در این شهر سالیانه 105میلی لیتر می باشد.
به دو شیوه می توان از تهران به قم سفر کرد. اتوبوس های مسافربری در ترمینالی معروف به ترمینال جنوب شهر تهران یا ماشین شخصی از راه های سفر به قم است. قم فرودگاه بین المللی دارد که در حال حاضر فعال نیست. مسیر مونوریل نیز از تهران به سمت این شهر در حال ساخت است.
جمعیت و اقتصاد قم
طبق سرشماری سال 1395 در ایران، شهر قم حدود یک میلیون و سیصد هزار نفر جمعیت دارد. اقتصاد اهالی آن مبتنی بر کشاورزی، تولید قالی های ابریشمی، خدمات گردشگری در همجواری اماکن مذهبی می باشد.
استان قم تنوع معدنی زیادی دارد و سنگ‌های ساختمانی، نمک، گچ، گاز طبیعی و نفت مهم‌ترین معادن استان هستند. کارگاه‌های مختلف گیوه چینی، آینه سازی، نمدمالی، تولید کفش، مبل‌سازی، تولید بخاری، آهنگری، حلوایی، صابون سازی، فرش دستباف (ابریشم)، متقال بافی و سوهان‌پزی اقتصاد قم را تشکیل می دهند.
تاریخ قم
سابقه این شهر به دوران ساسانی باز می‌گردد، اما مهم‌ترین رویداد تاریخ در این شهر، اسلام آوردن مردم آن و پذیرش تشیع بود. آثاری که از دوران پیش از اسلام به دست آمده، اثبات می‌کند که شهر قم در عهد ساسانیان از شهرهای آباد و مهم بوده است.
از جمله اتفاقات مهمی که در قرون اولیه اسلام در قم رخ داده است، باید به مهاجرت و پناه آوردن بسیاری از علویان به این شهر و رسوخ عقاید شیعه امامیه در مردم آن اشاره کرد که سبب شد تا به تدریج به عنوان یکی از مراکز بزرگ تشیع در جهان شناخته شود. در دوران پهلوی، شهر مزبور مرکز مبارزه مذهبیون علیه حکومت پهلوی بود. این شهر در جریان انقلاب 1357 ایران نقشی محوری داشت.
قم کجاست؟
شهر قم مرکز استان قم در جنوب استان تهران، شمال استان اصفهان، شرق استان مرکزی و غرب استان سمنان واقع شده است. موقعیت مکانی قم را در زیر مشاهده می‌کنید:
سخن پایانی
در این بررسی، شهر قم نه تنها به عنوان یک مرکز تاریخی و فرهنگی مطرح شد، بلکه به عنوان شاهدی بر تاریخ غنی و پیوسته ایرانیان از دوران باستان تا کنون نیز شناخته شد. تاثیر قم در تاریخ معاصر نشان دهنده نقش بی‌بدیل آن در شکل‌گیری هویت ایران است. پس از این مطالعه، قم نه تنها به عنوان مقصدی تاریخی، بلکه به عنوان میراثی زنده در حافظه و فرهنگ ایرانی جای می‌گیرد.
