در گوشه‌ای از استان سمنان، جایی که کویر با آسمان بی‌کران دست می‌دهد، بستام همچون کتابی کهنه اما پررمز و راز خودنمایی می‌کند. این شهر کوچک، با آرامگاه بایزید بستامی، عارفی که نامش با عرفان ایرانی گره خورده، نه تنها پناهگاهی برای جویندگان حقیقت است، بلکه با برج کاشانه، یادگار باشکوه دوران سلجوقی، و مجموعه‌ای از بناهای تاریخی چون مسجد و خانقاه، آینه‌ای تمام‌نما از هنر و تمدن گذشته ایران را پیش چشم می‌آورد. بستام جایی است که در آن هر سنگ و دیوار، حکایتی از روزگاران دور دارد و نسیمش بوی معنویت و فرهنگ را با خود می‌آورد.
چه چیزی بستام را این‌قدر خاص کرده است؟ شاید رازش در آمیزه‌ای از طبیعت و تاریخ باشد که در این شهر به شکلی بی‌نظیر در هم تنیده‌اند. از چشمه‌های آب گرم که با خواص شفابخش خود آرامش جسم و روح را به ارمغان می‌آورند، تا مناظر بکر و دنجی که اطراف شهر را در بر گرفته‌اند، بستام فراتر از یک مقصد گردشگری است؛ دعوتی است برای سفری به دل زمان. این شهر، با کوچه‌های خاکی و بناهای کهن، شما را به تجربه‌ای فرا می‌خواند که در آن هر لحظه، لمسی از جاودانگی و زیبایی نهفته است.
جغرافیای شهر بسطام
شهر بسطام در ۶ کیلومتری شمال شرقی شاهرود و در بخش بسطام جای دارد. این شهر از غرب به رشته کوه‌های شاهوار و شهر مجن، از شرق به منطقه میامی و دشت کویر و از شمال و شمال غرب به استان گلستان مرتبط می‌باشد. ارتفاع آن از سطح دریا 1420 متر است و متوسط دمای سالانه هوای آنجا 18.1 درجه سانتیگراد است. درباره‌ی آب‌وهوای بسطام باید به این نکته اشاره کرد که میزان متوسط بارندگی این شهر در فصول مختلف سال 185 میلیمتر است.
شهر بسطام را می توان منطقه ای کوهپایه ای در نظر گرفت که در همسایگی کویر قرار گرفته است. همین شرایط آن را تبدیل به یکی از خوش آب و هوا ترین شهرهای منطقه کرده است. بنابراین در طول تاریخ همواره محلی برای زندگی عارفان و اندیشمندان بوده است.
بسطام تنها هفت کیلومتر با شاهرود دارد و مسیرهای متنوعی برای دسترسی به آن فراهم می باشد. دسترسی به شاهرود از طریق قطار، خودروی شخصی، اتوبوس های بین شهری فراهم است. اگر خودروی شخصی در اختیار ندارید، می توانید پس از سفر به شاهرود با تاکسی هایی که در میدان امام خمینی ایستگاه دارند به بسطام سفر کنید.
فاصله بین تهران تا بسطام با خودروی شخصی 412 کیلومتر معادل 4.5 الی پنج ساعت است.
جمعیت و اقتصاد بسطام
بر اساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال 2016 میلادی، جمعیت بسطام، برابر با 8609 نفر بوده است.
شهر بسطام آب و هوایی مطبوع در تابستان و سرد در زمستان دارد. باغات زردآلو سراسر شهر را احاطه کرده‌اند. عمده درآمد مردم از همین طریق است.
این شهر از سویی به سبب مجاورت کوه‌های شاهوار و ابر دارای زمستانهای سرد و طولانی است و از طرفی دیگر به دلیل همجواری با کویر دارای آب و هوایی کوهپایه‌ای است. به همین دلیل، بی شک بسطام یکی از خوش آب و هواترین نقاط استان سمنان است. کشاورزی نیز بخش مهمی از اقتصاد آن می باشد.
تاریخ بسطام
بر اساس کاوش های صورت پذیرفته، قدمت این شهر بیش از ۸۰۰۰ سال تخمین زده می شود. دیرینگی این خطه را می توان در تپه معروف سنگ چخماق در بخش شمالی شهر جستجو کرد.
در این شهر گورستان هایی از اقوام هزاره اول وجود دارد که قبور آنها را تخته سنگ های بزرگ و کوچک تشکیل می دهد. شواهدی از زندگی مردم از دوره هخامنشیان در بسطام وجود دارد.
برخی از مورخین بسطام را از بناهای سردار معروف خسرو پرویز، پادشاه ساسانی و فرمانروای خراسان، قومس، طبرستان و گرگان در قرن ششم میلادی می دانند.
این شهر از قرون 10 و 11 تا اوایل قرن 20 میلادی یکی از مراکز مهم فرهنگی ایران به شمار می آمد، لیکن پس از حمله قوم مغول کم کم شهر رو به افول رفت.
یکی از دلایل رونق فرهنگی این شهر در آن دوران، سفر علماء و دانشمندان به این شهر، تأسیس مدرسه شاهرخیه و تدریس بزرگانی چون مصنفک بسطامی نوه فخر رازی و دیگر بزرگان در این مدرسه می باشد.
این شهر دارای آثار گران سنگ و ارزشمندی است که بخش مهمی از تاریخ جهان محسوب می شوند و حاکی از فرهنگ غنی اسلامی در این ناحیه از ایران هستند. از جمله این آثار می توان به موارد زیر اشاره داشت:
امامزاده محمد ابن جعفر صادق (ع)، آرامگاه بایزید بسطامی، مسجد اول بایزید، مسجد دوم بایزید، دالان و ایوان الجایتو، مسجد ایلخانی، آرامگاه گمنام، گنبد غازان خان، ایوان جنوبی، رواق، منار سلجوقی، آرامگاه آل کرت، ایوان جنوبی، برج کاشانه، مسجد جامع، مدرسه شاهرخیه، تکیه دولت، یخچال های قدیمی، حمام شازده، حصار تاریخی شهر، آب انبار و خانه های قدیمی.
یکی از اصلی ترین منابع تامین آب شهر قنات هایی است که در آن جاری هستند و قدمت برخی از آن ها به ۵۰۰ سال پیش می رسد. نکته جالب اینجا است که آب این قنات ها در طول تابستان بسیار خنک و گوارا و در روزهای سرد زمستان گرم است.
برای مطالعه بیشتر:
بسطام کجاست؟
شهر بسطام در استان سمنان و حدود ۲۰۰کیلومتری شهر سمنان قرار دارد. مسافت زمینی تهران تا این شهر ۴۲۰ کیلومتر است. موقعیت مکانی بسطام را در زیر مشاهده می‌کنید:
سخن پایانی
بسطام، شهری که با در هم آمیزی مناظر طبیعی خیره‌کننده و تاریخ غنی خود، چشم‌اندازی منحصر به فرد از فرهنگ ایرانی ارائه می‌دهد، مکانی است که هر بازدیدکننده‌ای را به سفری در زمان دعوت می‌کند. از آب و هوای دلپذیر و باغ‌های زردآلو گرفته تا آثار تاریخی و قنات‌های قدیمی، شهر بسطام میراثی زنده از دانش و معنویت را به نمایش می‌گذارد. بازدید از جاهای دیدنی بسطام، فرصتی است برای تجربه تاریخ زنده و میراث فرهنگی که همچنان در هر گوشه از این خطه نفس می‌کشد.
