زیارتگاه خالد نبی یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین زیارتگاه‌ها در استان گلستان است. این زیارتگاه در ۵۵ کیلومتری شمالی شهر کلاله و ۹۰ کیلومتری شمال شرقی گنبد کاووس و ۶ کیلومتری روستای «گچی سو» قرار دارد.
بنای مزبور، در واقع بخشی از یک مجموعه است که گورستان خالد نبی، آرامگاه چوپان آتای و زیارتگاه خالد نبی، قسمتهای مختلف آن را تشکیل می‌دهند. کل مجموعه، در ارتفاعات و مناطق کوهستانی موسوم به «تانگری داغ»، با ارتفاع معادل ۷۰۰ متر قرار دارد.
این مجموعه در ارتفاعات قرار گرفته است و از طریق شهرهای گنبد کاووس، مراوه تپه و کلاله نیز امکان دسترسی به آن وجود دارد. برای بازدید این مکان بهتر است ابتدا به شهر گرگان بروید.
ویژگی‌های زیارتگاه خالد نبی
این بنا، یک در ورودی هلالی شکل، گنبدی مدور به رنگ سبز و دو پنجره در طرفین دارد. جنس در و پنجره‌ی بنای مزبور، فلزی و بدون تزیینات یا نوشته‌ی خاص است.
روی تاقچه‌های پنجره‌ی این بنا، سنگ‌های کوچک طبیعی از جنس سنگ‌های رودخانه‌ای مشاهده می‌شوند. این سنگ‌ها توسط هیئت امنای زیارتگاه و زائرین از محوطه بیرون جمع‌آوری شده‌اند. با عبور از در فلزی، سنگ قبری ساده و بدون تزئینات در مرکز زیارتگاه مشاهده می‌شود.
گذشته از تزیینات، در اطراف سنگ قبر مزبور هیچ نوشته تاریخی و کتیبه‌ای نیز مشاهده نشده است. با این وجود، با کمی دقت در ساختار زیارتگاه می‌توان شباهت آن را به چهار تاقی‌های دوره ساسانیان متوجه شد. سقف این زیارتگاه بر روی دو ستون فلزی قرار گرفته است.
در مجاورت زیارتگاه مزبور، یک گورستان تاریخی و دو بقعه‌ی دیگر مشاهده می‌شود که متعلق به آشنایان خالد نبی هستند. گورستان مزبور و سایر قبرهای موجود در مجموعه، به دلیل شکل منحصربه‌فرد سنگ مزارها که افراشته و از جنس آهک هستند، اسرارآمیز به نظر می‌رسد.
علاوه بر آن، در فضای اطراف زیارتگاه، تپه‌ماهورهایی وجود دارند که چشم‌انداز بسیار زیبایی ایجاد کرده‌اند. این تپه ماهورها به همراه دشت سرسبز اطراف آن و لاله‌زارهای مجاور مزارع گندم، سبب شده‌اند که زیارتگاه خالد نبی در مرکز توجه قرار بگیرد.
خالد نبی کیست؟
خالد نبی یکی از مبلغان دین مسیح است که در زبان ترکمنی او را «حالت نبی» می‌نامند. خالد نبی از جمله شخصیت‌های مورد احترام ترکمن‌ها به شمار می‌رود.
بر اساس برخی اسناد، خالد نبی آخرین پیامبر مسیحیان بوده است که ۸۴ سال قبل از میلاد پیامبر اکرم (ص)، زندگی می‌کرده است. برخی منابع، فاصله‌ی ظهور خالد نبی و ولادت پیامبر را چهل سال می‌دانند.
در واقع، این پیامبر را یکی از چهار پیامبری می‌دانند که در فاصله‌ی نبوت حضرت عیسی (ع) و حضرت محمد (ص) مردم را به پرستش خداوند فرا می‌خواند. این پیامبر که به نام «خالد بن سنان» نیز شهرت دارد، پیامبری از قوم «عرب عبسی» بوده است.
پس از مرگ این پیامبر مسیحی، زیارتگاهی برای او بنا می‌کنند که به دلیل قرارگیری گورستان و آرامگاه چوپان آتای در آن، به مجموعه‌ی خالد نبی شهرت می‌یابد. طبق اسناد تاریخی، دیرینگی این مجموعه به ۱۵۰۰ سال پیش می‌رسد.
ویژگی مکان قرار گیری مجموعه خالد نبی
در شمال شرقی ایران، منطقه ای به نام ترکمن صحرا قرار دارد که قسمتهای مختلفی از استان گلستان و خراسان شمالی را در بر می‌گیرد. این منطقه، نسبت به سایر نقاط شمالی کشور مانند گیلان و مازندران، از آب‌وهوا، پوشش گیاهی، خاک و گونه‌های جانوری متفاوتی برخوردار است.
باستان‌شناسان به استناد سفالینه‌ها و سایر وسایل دست‌ساز بشر که در این مکان یافته‌اند، دیرینگی آن را به هفت هزار سال تخمین می‌زنند.
ترکمن صحرا وسعت بسیار زیادی دارد. تقریبا تمامی جاذبه‌های طبیعی از قبیل دریا، جنگل، کوهستان، دریاچه، رودخانه، آبشار، گل افشان و بناهای تاریخی مختلف را در خود جای داده است. یکی از مناطق دیدنی این صحرا، زیارتگاه خالد نبی است که در بالای «گوگجه داغ» خودنمایی می‌کند.
در مجاورت این زیارتگاه، گورستان بزرگی متشکل از ششصد قبر مشاهده می‌شود. این گورستان دارای سنگ قبرهایی به اشکال مختلف است که ارتفاع برخی از آنها به دو متر نیز می‌رسد. به استناد برخی روایات، این سنگ‌ها متعلق به دشمنان خالد نبی هستند که گرفتار خشم الهی شده و به شکل سنگ درآمده‌اند.
البته برخی از روایات نیز حاکی از آن است که خالد نبی به همراه یاران خود به این مکان پناه می‌آورند و به خواست خداوند تبدیل به سنگ می‌شوند تا دشمنان نتوانند آنها را اسیر کنند.
وضعیت زیارتگاه
این بنا با وجود قرار گرفتن در فهرست آثار ملی، در مقاطع مختلف آسیب‌های زیادی دیده است. هم اکنون ما شاهد تخریب سنگ مزارهای موجود در مجموعه هستیم که بسیار جای تأسف دارد.
این مجموعه در سال ۱۳۹۶ خورشیدی دچار آتش سوزی شد که با وجود مهار آن حدود سه هکتار از محوطه را سوزاند. این آتش سوزی تعداد زیادی از تندیس‌های سنگی را از میان برد.
البته، تعدادی اتاق و زائرسرا نیز در محوطه‌ی اطراف زیارتگاه به وجود آمده است تا بازدیدکنندگان مشکلی برای اقامت نداشته باشند. همچنین، مسجدی نیز در این محوطه ایجاد شده است تا زائران بتوانند در آن به اقامه‌ی نماز بپردازند.
تعدادی سرویس بهداشتی و آب‌انبار نیز در محوطه مشاهده می‌شوند که ترکمن‌ها به آب‌انبارهای موجود در آن «لاری» می‌گویند. آب مورد نیاز این لاری‌ها از طریق باران تامین می‌شود و توسط شیروانی‌ها و لوله‌های آب، باران به داخل منازل هدایت می‌شود.
بازدید از زیارتگاه خالد نبی را در برنامه سفر خود بگنجانید
زیارتگاه خالد نبی و گورستان‌های اطراف آن، به دلیل دیرینگی آنها، مورد توجه گردشگران هستند. چنانچه مسیر دسترسی به زیارتگاه را نمی شناسید، برای بازدید از آن می‌توانید از تورهای ایرانگردی استفاده کنید.
«دستی بر ایران» پیشنهاد می‌کند که ضمن بازدید از زیارتگاه خالد نبی، از سایر جاذبه‌های گردشگری گنبد کاووس نیز دیدن کنید. در طی این بازدید بهتر است که اصول گردشگری مسئولانه را که بخش جدایی ناپذیر صنعت گردشگری است، مد نظر قرار دهید.
