آیا می‌دانید شهر گنبد کاووس دارای بلندترین برج آجری جهان است؟ در این نوشتار، به آشنایی با تاریخچه، جغرافیا و طرق مختلف سفر به این شهر زیبا خواهیم پرداخت. با گنبد کاووس و جاذبه‌های فرهنگی و گردشگری آن بیشتر آشنا شوید و تجربه‌ای متفاوت از سفر به جاهای دیدنی گنبد کاووس را کشف کنید.
جغرافیای شهر گنبد کاووس
شهر گنبد کاووس از شهرهای استان گلستان است که در فاصله ۳ كيلومتری شهر باستانی جرجان (گرگان) قرار دارد. جمهوری ترکمنستان از شمال، شهرستان شاهرود از جنوب، مينودشت از شرق، بندر تركمن از شمال غربی، گرگان و علی‌آباد از غرب همسایه‌های گنبد کاووس هستند.
آب و هوای این شهر معتدل و مرطوب و ميزان بارندگی سالیانه در آن حدود ۵۰۰ ميلیمتر است. متوسط سالیانه دمای هوا در آن 18.6 درجه سانتی‌گراد است. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۵۲ متر است.
راه های سفر به شهر گنبد کاووس متفاوت و متنوع است:
- زمینی با خودروی شخصی
سفر جاده‌ای از تهران به گنبد کاووس از دو راه صورت می‌گیرد که یکی از آنها 510 و دیگری 555 کیلومتر و کمی طولانی‌تر است. مسیر اول که کمی کوتاه‌تر است، از راه تهران به سمت شمال شرق و شهرهای دماوند، قائم‌شهر، فیروزکوه، گرگان، علی‌آباد کتول و سپس گنبد کاووس است. مسیر این جاده، بسیار سرسبز و زیبا است.
مسیر دوم به سمت شرق تهران بوده و از راه شهرهای ورامین، دامغان، شاهرود و سپس گنبدکاووس است که شهرهای کمتری در مسیر دارد و نیم ساعت بیشتر از مسیر اول طول می‌کشد.
- زمینی با اتوبوس
همه روزه اتوبوس‌هایی از مبدا پایانه‌های بیهقی و شرق تهران، به سمت گنبد کاووس حرکت می‌کنند. این اتوبوس ها حدودا 7-8 ساعت در راه هستند.
- هوایی
شهر گنبد کاووس فرودگاه ندارد و برای سفر هوایی باید از فرودگاه گرگان استفاده نمود و پس از آن با تاکسی به شهر گنبد کاووس رسید. سفر زمینی از گرگان به گنبد کاووس اصلا طولانی و خسته‌کننده نیست و ۱ ساعت و ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
مدت سفر هوایی تا گرگان ۵۰ دقیقه است و از فرودگاه مهرآباد تهران انجام می شود. فرودگاه گرگان به شهرهای کیش و مشهد نیز پرواز دارد.
- قطار
شهر گنبد کاووس ایستگاه قطار نیز ندارد و اگر می‌خواهید با قطار سفر کنید، باید به گرگان بروید. سفر با قطار تا گرگان تقریبا ۱۱ ساعت طول می‌کشد و از مناظر زیبایی عبور می کند.
جمعیت و اقتصاد شهر گنبد کاووس
با توجه به سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 2016 میلادی در ایران، جمعیت این شهر ۱۵۱٬۹۱۰ نفر برآورد شده است. اقوام مختلفی مانند ترکمن‌ها، مازندرانی‌ها، آذری‌ها، خراسانی‌ها، سمنانی‌ها و بلوچستانی ها ،قزاق‌ها و سیستانی ها در این شهر زندگی می‌کنند.
شهر گنبد کاووس دارای خاکی حاصلخیز است و رودها و چاه‌ها تامین کننده آب کشاورزی آن هستند. گندم، جو، برنج، و مرکبات از محصولات کشاورزی این شهر هستند. باغ‌های زیتون به فراوانی در این شهر یافت می‌شود. گنبدکاووس صادر کننده غلات تولیدی به تهران و شهرهای بزرگ دیگر است. پایۀ اقتصادی این شهرستان کشاورزی بوده و دامداری و صنایع وابسته به کشاورزی نیز در آن رواج دارند.
از صنایع دستی هم قالی، قالیچه و قارچین شهرستان گنبد به ویژه فرش های سرخ رنگ و مرغوب ترکمن که مظهر پایداری این قوم هستند، شهرت فراوان دارند. پرورش اسب هم در منطقه رایج می باشد و اسب ترکمن از معروفیت جهانی برخوردار است. همچنین کارخانه هایی مانند آرد، روغن، پنبه پاک کنی، کنسرو، کمپوت، نئوپان و .. در این شهرستان فعالند. اینها همگی از جاذبه های گردشگری گنبد کاووس هستند.
تاریخ شهر گنبد کاووس
کاوشهای باستان‌شناسی پیشینه تمدن این منطقه را ۵ تا ۶ هزار سال اعلام کرده‌اند. این شهر تمدنی کهن با تاریخی پرفراز و نشیب دارد. با ورود اسلام و در سده‌های آغازین آن منطقه گنبدکاووس جایگاه ارزشمندی در شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی داشت.
عنصرالمعالی کیکاوس (از آخرین امیران آل زیار و نگارنده کتاب گرانقدر قابوس‌نامه) و عبدالقاهر جرجانی (صاحب تالیفات گرانبها در صرف و نحو و معانی و بیان عربی) در تحول ادبیات فارسی و عربی نقش مهمی داشتند. قابوس‌نامه را، همچنین، مجموعه تمدن اسلام پیش از مغول نام نهاده‌اند.
در علم پزشکی نیز این منطقه سهم عمده‌ای در جهان اسلام داشته به گونه ای که دو تن از معروفترین پزشکان ایران و جهان، ابوسهل مسیحی و سید اسماعیل (حکیم) جرجانی صاحب دایره المعارف ذخیره خوارزمشاهی، از این دیار بوده‌اند. این منطقه که طول تاریخ از ایالت‌های مهم ایران بود، در سال 1938 میلادی به مازندران ملحق گردید.
شهری به نام هیرکان وسپس گرگان «جرجان» در محل فعلی شهر گنبد کاووس، در دوران قدیم وجود داشته که در جاده ابریشم قرار داشته و به همین علت در بازرگانی دارای ارزش فراوان بود. در کنار خرابه‌های گرگان باستان، در دوران رضاشاه پهلوی شهری جدید با قواعد مدرن شهرسازی بنا شد و گنبد کاووس نام گرفت.
در طول دوران‌های طولانی، در زمان حکومت سلسله آل زیار این شهر پایتخت ایران محسوب می‌شده است. از جمله دانشمندانی که در این جا زندگی می‌کردند، شیخ فخرالدین اسعد گرگانی (سراینده ویس ورامین) و ابوعلی سینا دانشمند و فیلسوف و پزشک حاذق ایرانی بودند.
شهر گنبد قابوس حدود صد سال قبل به علت وقوع زلزله ویران شد. پس از زلزله، با کمک مردم، شهر مجددا بازسازی شد و بقایای شهر قدیمی در بخش شرقی شهر فعلی باقی ماند.
شهر کنونی در دوران سلسله پهلوی به فرمان رضاشاه در سال 1927 میلادی درست شد. به افتخار قابوس بن وشمگیر این شهر را گنبد قابوس (که اکنون به گنبد کاووس تبدیل شده است) نامیدند. به وسیله کارشناسان آلمانی، مطابق با اصول شهرسازی نقشه اصلی این شهر طراحی شد و به همین دلیل دارای خیابان‌های متقاطعی است و همچنین الگوی شطرنجی فاقد معابر تنگ و قدیمی را دارد.
گنبد کاووس کجاست؟
شهرستان گنبد کاووس در قسمت شمالی و مرکزی استان گلستان واقع شده است. این شهر که در نزدیکی مرز ایران و کشور ترکمنستان قرار دارد، از جنوب به شهرستان‌های آزادشهر و رامیان، از شرق به مراوه‌تپه و کلاله و مینودشت و از غرب به آق‌قلا محدود می‌شود. موقعیت مکانی دقیق این شهرستان را در زیر مشاهده می‌کنید:
سخن پایانی
در پایان، شهر گنبد کاووس نه تنها به خاطر برج آجری بلند خود که یکی از شاهکارهای معماری جهان است شناخته می‌شود، بلکه به خاطر تاریخ غنی و تمدن کهن خود نیز ارزشمند است. سفر به این شهر فرصتی است برای تجربه ترکیبی از طبیعت، فرهنگ و تاریخ که در هر گوشه از آن نمایان است. گنبد کاووس، با میراث فرهنگی غنی و جاذبه‌های طبیعی خود، دعوت‌نامه‌ای است برای هر گردشگری که به دنبال کشف نقاط کمتر شناخته شده و دیدنی ایران است.
