نیشابور یکی از شهرهای بزرگ استان خراسان رضوی در ایران است. سنگ‌های فیروزه این شهر بسیار معروف اند. برخی از شاخص ترین جاذبه های گردشگری نیشابور عبارتند از آرامگاه خیام (ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر سرشناس ایرانی) و آرامگاه عطار نیشابوری (شاعر، عارف و ادیب ایرانی)، …
جغرافیای نیشابور
شهرستان نیشابور، از شمال با شهرستان قوچان، از شرق با چناران و مشهد، از جنوب با تربت حیدریه و کاشمر، از غرب با سبزوار و از شمال غرب با فاروج از استان خراسان شمالی مرتبط است. این شهر در مسیر جاده ابریشم و مسیر ترانزیتی تهران-مشهد-افغانستان واقع می‌باشد. در نتیجه این شهرستان، از موقعیت ژئوپلیتیک بسیار خوبی برخوردار می‌باشد.
در نیشابور، میانگین دمای سالانه 14.3 درجه سانتیگراد و میانگین بارش سالانه 231 میلیمتر است. ارتفاع آن از سطح دریا 1213 متر می باشد.
دسترسی به این شهر از چند طریق ممکن است:
- با هواپیما
فرودگاه شهید هاشمی نژاد مشهد و فرودگاه سبزوار، در فاصله ۱۰۰ کیلومتری، نزدیک ترین فرودگاهها به این شهر می‌باشند.
- با قطار
ایستگاه قطار نیشابور در جنوب شهر نیشابور قرار دارد. این ایستگاه یکی از ایستگاه‌های اصلی در طول راه آهن مشهد- تهران است و متصل کننده این شهر به راه‌آهن سراسری ایران است.
- با ماشین
بزرگراه ۴۴ شرق ایران، که تمام مسیر این جاده به صورت بزرگراه است، از میان شهر نیشابور می‌گذرد و متصل کننده این شهر به شبکه بزرگراه‌های ایران است. این بزرگراه شهر نیشابور را از شرق به مشهد و از غرب به سبزوار متصل می‌کند.
جاده کاشمر به نیشابور نیز نیشابور را از سمت جنوب به شهر کاشمر و جنوب شرق ایران متصل می‌کند.
جاده قوچان به نیشابور نیز نیشابور را از سمت شمال به شهر قوچان و شمال شرق کشور متصل می‌کند. فاصله زمینی تهران تا نیشابور ۷۷۵ کیلومتر و از آنجا تا مشهد ۱۲۰ کیلومتر می‌باشد.
- با اتوبوس
- ورود به نیشابور از طریق پایانه‌های زیر امکان‌پذیر است:پایانه مسافربری نیشابور
- پایانه کفکدک
- ترمینال جنوب شهر تهران به صورت روزانه به سمت نیشابور اتوبوس دارد.
جمعیت و اقتصاد نیشابور
بر پایه سرشماری سال 1396، جمعیت شهرستان نیشابور ۴۵۱٬۷۸۰ نفر است. شهرستان نیشابور به عنوان دومین شهرستان پرجمعیت در خراسان شناخته می‌شود.
فیروزه این شهر، شهرت زیادی دارد. از این رو بخشی از کسب و کار مردم در آنجا مرتبط با فیروزه و صنایع دستی آن است.
شهرک صنعتی بینالود و شهرک صنعتی خیام نام دو بخش اقتصادی فعال در زمینه ی تولید مواد غذایی، محصولات بهداشتی و غیره است. این دو شهرک بخش زیادی از اقتصاد نیشابور را تشکیل می دهند.
از سوی دیگر وجود مزارع کشاورزی، باغ ها و مراتع بخش دیگری از صنعت و اقتصاد این شهر را شکل می دهند.
تاریخ نیشابور
این شهر در طول تاریخ یکی از بزرگترین مراکز مطالعات اسلامی، و موطن بسیاری از دانشمندان، شعرا، صوفیان و دیگر بزرگان بوده است. این شهر در دوره ساسانیان، در حدود دهه‌های میانی سده سوم میلادی به دستور شاپور اول تأسیس شده است. در سال ۶۴۳ میلادی توسط مسلمانان فتح شد. همچنین نیشابور پایتخت اولین حکومت نیمه مستقل ایرانی پس از دوره امویان بوده است.
این منطقه به دلیل آب و هوای خوب و شرایط مناسب زندگی، همواره مهاجر پذیر بوده است. تعداد زیادی از مهاجرین عرب، در اولین سال‌های پس از آغاز اسلام به این شهر آمدند.
در زمان حکومت طاهریان، نیشابور به عنوان پایتخت برگزیده شد. در دوره‌های قدرت گیری حکومت‌های گوناگون دیگر، نیشابور شهری مهم خصوصاً از نظر علمی، هنری و تجاری بوده و شاهد اختلافات ممتد سیاسی نیز بوده است. دوره سامانیان مهمترین دوره اعتلای هنری این است.
سلطان محمود غزنوی، نامدارترین سلطان این سلسله، تا پیش از فرمانروایی مدتی به عنوان سپهسالار سامانیان در پایتخت اداری خراسان بزرگ یعنی نیشابور سکونت داشت.
تأسیس حکومت سلجوقیان در نیشابور اتفاق افتاده است. بنا به نظر مورخان دوره خوارزمشاهیان، آغاز دوره سقوط و ویرانی نیشابور بوده است.
همین گذشته پر از رویدادهای تاریخی و چشم انداز های زیباست که باعث شده است تا مردمان بسیاری همه ساله برای بازدید از جاذبه های گردشگری نیشابور به این شهر سفر کنند.
جاذبه های تاریخی داخل شهر
در اینجا به ذکر آن دسته از جاذبه های تاریخی نیشابور می پردازیم که در داخل این شهر قرار دارند.
آرامگاه خیام
این آرامگاه مدفن ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر نامدار ایرانی “حکیم عمر خیام نیشابوری” است که در جنوب شرقی شهر قرار گرفته است. مجموعه خیام از باغ، کتابخانه، موزه و مهمانخانه تشکیل شده است که باغ آن از باغ‌های دیدنی در ایران معاصر به حساب می‌آید.
بنای یادبود مزار این دانشمند بزرگ به سال 1962 میلادی با طرح و نقشه «مهندس هوشنگ سیحون» ساخته شد. تندیسی از حکیم عمر خیام در محوطه ورودی باغ نصب شده است.
دهکده چوبی
این دهکده، روستایی است که بناهای آن همگی از چوب ساخته شده اند و از دیدنی‌ترین تفرجگاه‌های نیشابور به شمار می‌رود. مسجد چوبی بی‌نظیری که در این دهکده قرار دارد که در جهان منحصر به فرد است. مناره‌ها در سقف به گونه ای اتصال دارند که در داخل مسجد ستونی دیده نمی شود. نورپردازی ویژه مجموعه، هارمونی ویژه‌ای از رنگ‌های شاد است و در شب‌ها جلوه خاصی دارد.
آرامگاه عطار نیشابوری
این آرامگاه مدفن «شیخ فریدالدین عطار»، شاعر، عارف و ادیب ایرانی قرن سیزدهم میلادی است. این آرامگاه که در محله باستانی شادیاخ این شهر در خیابان عرفان کنونی قرار گرفته است، سالانه میزبان علاقه‌مندان به ادب، معماری و فرهنگ ایرانی می باشد.
مقبره کمال الملک
این مقبره در جوار آرامگاه شاعر معروف پارسی، “شیخ عطار نیشابوری” قرار گرفته است و مدفن “محمد غفاری” معروف به “کمال‌الملک”، بزرگترین نقاش تاریخ معاصر ایران است. کمال الملک از پرنفوذترین شخصیت‌های ایران در دوران قاجاریه است.
طراحی آرامگاه کمال‌الملک در هماهنگی با آرامگاه عطار نیشابوری ساخته شده است و نقش مهمی را در این مکان در تاکید بر ارزش‌های فرهنگ ایرانی به نمایش می گذارد.
این آرامگاه از جاذبه های گردشگری نیشابور برای هنردوستان می باشد.
رباط شاه عباسی
کاروانسرای نیشابور که به رباط شاه عباسی شهرت دارد از بناهای تاریخی و زیبای این شهر است که در دوران صفویه ساخته شده است. این بنا امروزه یکی از موزه‌های دیدنی و جاذبه های تاریخی نیشابور محسوب می‌شود و یکی از برجسته ترین جاذبه های تاریخی نیشابور محسوب می شود.
بازار سرپوش
این بازار، بازاری تاریخی و قدیمی است که به علت سرپوشیده و مسقف بودن به «بازار سرپوش» میان مردم نیشابور معروف شده است. قدمت این بازار تاریخی و سنتی به دوران صفویه می‌رسد و در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است.
آرامگاه بی بی شطیطه
این آرامگاه، مدفن یکی از زنان فاضل این شهر است که در قرن هشتم میلادی زندگی می کرده است.
باغ و عمارت امین الاسلامی
این عمارت و باغ زیبا در زمان پهلوی ساخته شده است. درختان بلندی چون چنار، کاج، شمشاد، توت و گردو درون این باغ وجود دارد و نمونه بارزی از هنر باغ سازی اصیل ایرانی است.
مسجد جامع نیشابور
این مسجد جامع از مساجد قدیمی و مهم خراسان است که در قلب شهر نیشابور واقع شده است. بر طبق کتیبه‌ای تاریخی که بر روی یکی از ایوان‌های جنوبی این بنا نصب شده، قدمت این مسجد به دوران حکومت تیموریان می‌رسد.
جاذبه های تاریخی خارج از شهر
در ادامه به ذکر آن دسته از جاذبه های تاریخی نیشابور می پردازیم که خارج از این شهر قرار گرفته اند.
باغ قدمگاه امام رضا
این باغ در دامنه‌های جنوبی کوه بینالود مشرف به دشت نیشابور واقع شده است. باغ قدمگاه در فاصله ۲۴ کیلومتری شرق شهر نیشابور است. دلیل این نامگذاری وجود سنگ بزرگی در این باغ است که بر روی آن دو ردپا دیده می‌شود. بیشتر مردم بر این باورند که این ردپاها متعلق به “امام رضا” است.
روستای خروعلیا
این روستا در دره‌ای مملو از درختان گوناگون و سرسبز قرار گرفته است. آبشاری نیز در ارتفاعات این روستا سرازیر است که به جذابیت‌های این روستا افزوده است.
بقایای شهر کهن نیشابور
آثار و بقایای شهر کهن نیشابور در کناره جنوب شرقی شهر کنونی به صورت تپه‌های باستانی قرار گرفته است و با نام‌های “کهن دژ”، “آلپ ارسلان”، “سبزپوشان”، “شادیاخ”، “تپه مدرسه”، “بازار”، “قنات تپه” و “تپه تاکستان” مشهور هستند.
اولین حفاری ها و پژوهش‌های باستان شناختی در این مکانها، از سال‌های ۱۹۳۵ و ۱۹۴۷ میلادی شروع شدند و توسط هیئت ایران‌شناسی موزه متروپولیتن نیویورک، ویلکینسون و اوپتن بر روی خرابه‌های شهر قدیم نیشابور (جنوب شرقی مکان شهر کنونی) انجام گردیدند. در سال ۱۹۶۶ میلادی نیز برنامه پژوهشی مدونی جهت تعیین وضعیت و بازسازی محلات و بازارها، و محدوده شهر قدیم نیشابور انجام گرفتند. همچنین در سال 1964 میلادی یک هیئت باستان‌شناسی از طرف وزارت فرهنگ و هنر به کاوش پرداختند و در سال 1988 میلادی نیز هیئتی به اقدام به کاوش نمودند.
بر اثر کاوش‌های به عمل آمده مشخص گردید که نیشابور در سده‌های دهم تا چهاردهم میلادی یکی از مهمترین و بزرگترین مراکز ساخت سفالینه در ایران بوده است و سفال این شهر با سفال شهرهایی چون ری و جرجان برابری می‌کرده است.
بدون شک، اگر حفاری های بیشتری در این تپه های باستانی انجام شود و کشفیات آن به موزه های محلی منتقل گردد، عده بیشتری از گردشگران برای بازدید از جاذبه های تاریخی نیشابور به این شهر سفر خواهند نمود.
منطقه باستانی شادیاخ
لازم به ذکر است که شادیاخ یکی از نقاط در شهر کهن نیشابور می باشد که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کارشناسان بوسیله کاوش‌های باستانی که در این محل انجام دادند، توانستند تالار عام، اندرونی، خانه‌های ویژه سفالگری، شیشه‌گری و آهنگری و ظروف و لوازم فرهنگی نظیر سازه‌های سفالی، شیشه‌ای و گچبری‌ها را در این منطقه پیدا کنند.
روستای بوژان
روستای کوهپایه‌ای بوژان در ارتفاعات جنوبی رشته کوه بینالود واقع شده و دارای معماری سنتی بسیار زیبا و پلکانی است. بافت مسکونی این روستا به صورت متمرکز در شیب ملایم ساخته شده و از کوچه پس کوچه‌های نامنظمی تشکیل شده است.
روستای دیزباد
این روستا در مسیر جاده نیشابور به مشهد است که از پوشش گیاهی متنوع و آب و هوایی مطبوع و خنک برخوردار است. بیشتر مردمان روستای دیزباد اسماعیلی مذهب هستند. از این رو، گردشگران بسیاری برای تماشای مراسم مذهبی خاص این روستا، سالانه راهی آن می‌شوند.
گنبدهای شه میر
گنبدهای آجری شه میر که «مهرآباد»، «مهراوا» و «شادمهر»، نیز نامیده می‌شوند، از مهمترین بناهای تاریخی این منطقه هستند. گنبد بزرگ‌تر در دوران سلجوقی ساخته شده است. گنبد کوچک‌تر در دوره ایلخانی ساخته شده و هنوز اطلاعات بیشتری در مورد آن وجود ندارد.
قلعه لک لک آشیان
این قلعه در بخش مرکزی روستای لک‌لک آشیان است که متعلق به دوران حکومت قاجار می باشد. اثر یاد شده از آثار تاریخی ثبت شده در فهرست ملی ایران است.
جاذبه های طبیعی نیشابور
در اینجا به ذکر جاذبه های طبیعی این شهر می پردازیم.
معدن فیروزه نیشابور
این معدن معروف در پنجاه و سه کیلومتری شمال غربی نیشابور قرار گرفته است و از جمله معادن عمومی شهر است. میزان ذخیره فیروزه این معدن نزدیک به هشت هزار تن است. بی شک، فیروزه و معدن آن از برجسته ترین جاذبه های گردشگری نیشابور به حساب می آیند.
آبشار گرینه
این آبشار در چهل کیلومتری شمال شرقی نیشابور در روستایی با همین نام در مکانی زیبا و خوش آب و هوا قرار گرفته است. باغات سرسبز، مناظر زیبا و رودخانه‌ای پرآب، از این آبشار، منطقه‌ای تماشایی ساخته است.
غار سرنی
این غار بزرگترین غار آبی خراسان است که در پنجاه کیلومتری شمال غربی نیشابور قرار گرفته است. جاده ی منتهی به این غار از زیبایی‌های چشم نوازی برخوردار است. گردشگران تنها می‌توانند از قسمت ابتدایی این غار بازدید کنند.
آبشار بار
این آبشار در میان رشته کوه‌های بینالود در شهری به همین نام در منطقه‌ای زیبا قرار گرفته است. دور تا دور این آبشار را کوه‌ها و باغ‌های گردو احاطه کرده‌اند و چشم‌اندازهای ناب و طبیعی را پدید آورده‌اند.
دره هفت غار
این دره جزو ییلاقات اصلی نیشابور به شمار می‌آید. همان‌طور که از نامش پیداست برای رسیدن به چشمه باید از مسیر ۷ غار عبور کرد. در مسیر، رودخانه‌ها و آبشارهای کوچک و بزرگ فوق‌العاده زیبایی وجود دارند.
این منطقه یکی از برجسته ترین جاذبه های گردشگری نیشابور به حساب می آید.
باغرود
این مکان منطقه‌ای سرسبز و مملو از درختان سیب، گردو و گیلاس می باشد که در دامنه رشته کوه بینالود در دره‌ای زیبا قرار گرفته است و رود آبی خروشانی در آن جریان دارد.
