بوشهر شهری بندری در کنار سواحل خلیج فارس در جنوب غربی ایران است. این شهر قدمتی هزاران ساله دارد و عمر آن به دوران ساسانیان می رسد. سواحل زیبا، نخلستان های سرسبز و بناهای تاریخی آن را به مقصدی جذاب برای مسافران ایرانی و خارجی تبدیل کرده است. همه آنها برای دین جاذبه های گردشگری بوشهر راهی این شهر می شوند.
بناهای تاریخی و معماری استان بوشهر شامل مساجد و مراکز عبادی اسلامی، باغ ها و عمارت های دیدنی و برج ها و قلعه های قدیمی می شوند. تپه های تاریخی زیادی از جمله تل خندق با معماری مربوط به دوره ساسانی و تل مرو واقع در نزدیکی کاخ هخامنشی در منطقه بوشهر وجود دارند که برای گردشگران علاقمند به آثار باستانی و بویژه تپه های باستان شناختی، قابل توجه هستند.
این شهر علاوه بر بناهای دیدنی، جاذبه های فرهنگی خاص خود را نیز داراست: غذاهای محلی همانند قلیه ماهی، قلیه میگو و قیمه بوشهری.
جغرافیای بوشهر
بندر بوشهر، بندری شبه جزیره‌ای در بخش مرکزی شهرستان بوشهر است که از سمت شمال، غرب و جنوب به خلیج فارس محدود شده‌است. این بندر در ارتفاع ۱۸ متری از سطح دریا و در منطقه ساحلی خلیج فارس واقع شده است و آب‌وهوای نیمه بیابانی گرم دارد. میانگین دمای سالانه ۲۵ درجه سانتی‌گراد و میانگین بارش سالانه ۲۲۰ میلی‌متر است. بهترین فصل برای سفر به این شهر، پاییز و زمستان و اوایل بهار است. یکی از ویژگی‌های مهم آب و هوایی این استان، پدیده شرجی است.
رطوبت برخاسته از خلیج فارس در نواحی ساحلی استان بوشهر مانع از کاهش دما در زمستان و افزایش بیش از حد آن در تابستان می‌شود. در نتیجه، اختلاف دمای روز و شب و اختلاف دما در فصول مختلف سال در این استان کم است.
شیوه های سفر به این شهر متنوع است. بسیاری برای بازدید از جاذبه های گردشگری بوشهر به شیوه های مختلف به این بندر می روند. راه های رسیدن به بوشهر عبارتند از:
- زمینی با خودروی شخصی
فاصله بوشهر از تهران ۱۰۵۰ کیلومتر است و مدت سفر زمینی حدود ۱۲ ساعت می باشد. فاصله شیراز تا بوشهر 295 کیلومتر است و مدت این سفر حدودا 4 ساعت می باشد. فاصله بوشهر تا اهواز 445 کیلومتر است و فاصله بوشهر تا یاسوج 297 کیلومتر است.
- زمینی با اتوبوس
سفر زمینی از تهران به بوشهر، از طریق بزرگراه خلیج فارس، و با گذشتن از راههای تهران به اصفهان و سپس یاسوج صورت میگیرد. سفر زمینی به بوشهر طولانی است و در صورتی که از سفر جادهای طولانی‌مدت و ماجراجویانه لذت میبرید، بسیار پیشنهاد می‌شود. اتوبوسهای تهران به بوشهر از پایانههای جنوب، غرب و بیهقی حرکت میکنند.
به علت اهمیت بوشهر، از بیشتر شهرهای بزرگ ایران به سمت این شهر به صورت روزانه اتوبوس بین شهری وجود دارد.
- زمینی با قطار
محور راه‌آهن شیراز-بوشهر-عسلویه هم‌اکنون در دست ساخت است. سفر با قطار، مستقیم به این شهر، موجود نیست و میتوانید از قطارهای مقصد شیراز یا بندرعباس استفاده کنید. مدت زمان سفر با قطار از شیراز به بوشهر حدودا 5 ساعت و از بندرعباس 10 ساعت است.
- از طریق هوایی
بندر بوشهر دارای یک فرودگاه بین‌المللی است که جزو سه فرودگاه قدیمی کشور می‌باشد. پروازهای بین‌المللی این فرودگاه به کشورهای عراق، سوریه، عربستان سعودی و کشورهای حوزه خلیج فارس چون امارات متحده عربی انجام می‌شود. پروازهای داخلی نیز در مسیرهای بوشهر به تهران، جزیره کیش، اصفهان، شیراز، مشهد، عسلویه و خارک انجام می‌شود.
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این فرودگاه بدون سانحه بودن آن است. مدت سفر هوایی از تهران تا بوشهر ۱ ساعت و ۳۰ دقیقه است.
- از طریق آبی
مهم‌ترین بنادر استان شامل بندر بوشهر، بندر گناوه، بندر دیلم، بندر ریگ، بندر دیر، بندر کنگان، بندر نخل تقی، بندر عسلویه می‌باشند. بندر بوشهر با دارا بودن ۷ پست اسکله به طول بیش از ۱۱۷۰ متر، ظرفیت پذیرش کشتی‌های پانزده هزار تنی و تخلیه و بارگیری بیش از ۳ میلیون تن کالا در سال را دارد. اسکله مسافرتی والفجر نیز به جابه‌جایی بار و مسافر میان این استان و کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌پردازد.
جمعیت و اقتصاد بوشهر
جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال 2016 میلادی در ایران، برابر با ۲۲۳٬۵۰۴ نفر بوده است. عمده اشتغال مردم این منطقه مربوط به صیادی، کشتی سازی و صادرات از بندر است. این استان به دلایل زیر ، از اهمیّت راهبردی و اقتصادی ویژه ای برخوردار است:
- قرار گرفتن در ساحل استراتژیک خلیج فارس،
- انجام صادرات و واردات دریایی،
- صنعت صیادی،
- وجود ذخایر نفت و گاز (پارس جنوبی و شمالی)،
- کشاورزی و نخلداری، و
- وجود نیروگاه هسته‌ای.
به عبارتی میتوان آن را پایتخت انرژی ایران نامید.
منطقه ویژه اقتصادی بندر بوشهر و منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس از مناطق صنعتی فعال در این شهر هستند.
تاریخ بوشهر
بنای این شهر باستانی را به اردشیر ساسانی نسبت داده‌اند. در کارنامه اردشیر بابکان به وجود بندری به نام بُخت اردشیر اشاره شده که در کنار مدارک دیگر نشان دهنده اهمیت خلیج فارس برای شاهان آغازین سلسله ساسانی است.
این بندر چنان پر رونق شد که به عنوان رقیب بزرگی برای بندر بصره به حساب می‌آمد. پس از آن اجازه چاپ و نشر اسکناس رایج بوشهر اعلام شد و این امتیاز تا برقراری بانک شاهی، در این شهر باقی بود.
بندر بوشهر از اولین مراکزی بود که دارای صنعت چاپ سنگی شد و همچنین بعدها در صنعت یخ‌سازی و برق پیشرو بود، مردم این شهر از اولین مردمان ایران بودند که با نشریات و مجلات آشنا شدند.
همچنین به دلیل رونق و موقعیت خاص اولین نمایندگی‌های شرکت‌های تجاری و کنسولگری دولت‌های خارجی از جمله بریتانیا، آلمان و روسیه و امپراطوری عثمانی در این شهر دایر شد ولی این رونق با توسعه راه‌آهن به خرمشهر منتقل شد. بوشهر در طی تاریخ، دو بار توسط بریتانیا تصرف شد و مردم آن این مبارزاتی را علیه اشغالگران خارجی ساماندهی و هدایت کردند.
بافت قدیمی شهر از حدود هفتاد سال پیش یعنی پس از جنگ جهانی اول رونق خود را از دست داده و مصالح مورد نیاز آن که از آفریقا و هند تأمین می‌شده کم‌تر در دسترس بوده و ساکنین اصلی شهر شروع به ترک آن و مهاجرت به سایر نقاط کشور کرده‌اند.
جاذبه های تاریخی داخل این شهر
در اینجا به ذکر فهرستی از جاذبه های تاریخی بوشهر می پردازیم که در داخل این شهر قرار دارند:
بافت تاریخی شهر بوشهر
این محدوده یکی از بافت های تاریخی شهرهای جنوبی است که طرفداران زیادی دارد و کم و بیش دست نخورده باقی مانده است. بافت تاریخی بوشهر در محدوده مرکز شهر واقع شده است.
مرقد شیخ چاه کوتاهی
این بنا متعلق به سالار اسلام (یکی از فعالان جنبش جنوب ایران و فرماندهان نیروهای تنگستان در برابر هجوم بریتانیا در جنگ جهانی اول) است. قدمت بنای آن به حدودا صد سال قبل باز می گردد.
کلیسای ظهور مسیح
این بنا مربوط به زمان تاسیس کمپانی هند خاوری یعنی اوایل سده 19 میلادی است. این کلیسای کوچک در جوار ساختمان کنسولگری سابق انگلیس و اداره دارایی پیشین بوشهر قرار دارد. کلیسای بوشهر به کلیسای ارامنه معروف است، در این کلیسا همیشه بسته است.
بازار بوشهر
این بنا مانند بازار دیگر شهرهای ایران مرکز اصلی داد و ستد، تهیه مایحتاج زندگی و رونق بخشیدن به شهر است و از جاذبه های گردشگری بوشهر به حساب می آید. بازار در زمان قاجاریان با معماری زیبا و دیدنی آن دوران تاسیس شد. معماری آن به گونه ای است که نور مناسب به داخل بازار می آید ولی هنگام باراش برف و باران آب به داخل بازار نفوذ نمی کند.
قبر ژنرال
حمله انگلیسی ها ودیگر استعمارگران به شهر بوشهر آثار خود را برای همیشه برجا گذاشته است. ورود برخی لغات، معماری به سبک آن ها و این قبر که متعلق به یکی از فرماندهان ارتش انگلستان در حمله آن ها به جنوب ایران است.
وی در سال ۱۸۵۶ میلادی در جنگ هرات به دست نیروهای ایرانی کشته شد. تا سال 2011 میلادی محوطه مقبره گورستانی بود. پس از آن به پارک تبدیل شد.
عمارت ملک
این عمارت تاریخی در دوره قاجار به دستور یکی از بازرگانان بزرگ توسط معماران فرانسوی با مصالح محلی ساخته شد. ملک التجار در یکی از سفرهای تجاری خود به شهر پاریس و ملاقات با یک فرانسوی، از خانه او خوشش آمد. سپس با استخدام معمار آن بنا و با افزودن خواسته های خود، این ساختمان باشکوه را ساخت که امروز یکی از جاذبه های تاریخی بوشهر به حساب می آید.
مدرسه سعادت
این بنا مربوط به دوره قاجار است. این مدرسه اولین مدرسه به سبک امروزی است که در جنوب ایران تاسیس شد. انسان های بزرگی در این مدرسه تحصیل کرده اند. روز تاسیس این مدرسه یعنی 31 ژانویه (11 بهمن) را روز بوشهر نامیده اند و چند سالی است که آن را جشن می گیرند.
عمارت کازرونی بوشهر
این عمارت مربوطه به دوران قاجار می شود. این عمارت در محله قدیمی بهبان قرار دارد و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و همچنین عمارت کازرونی جزء اولین بناهایی بوده که از شهر به ثبت جهانی رسید.
مسجد شیخ سعدون
این مسجد که به مسجد شاه و مسجد کوفی نیز معروف است ، به دستور یکی از اهالی عربستان احداث شده است و در حال حاضر مراسم بزرگ تعزیه در آن انجام می شود.
کلیسای مسیح مقدس
این بنا نمونه بسیار جالبی از فنون معماری در ایران است. تمام پنجره های آن شیشه های الوان ایرانی دارد و تلفیقی از سمبل های معماری مسیحیان و معماری ایرانی است.
آب انبار قوام بوشهر
این ساختمان در غرب شهر بوشهر و کنار دریا قرار دارد. ساختمان آب انبار 150 سال پیش در زمان قاجاریه ساخته شده است. آب انبار قوام سال هاست که توسط بخش خصوصی به سفره خانه سنتی قوام تبدیل شده و ساعات کاری آن هم مانند هر رستوران دیگری است.
جاذبه های تاریخی خارج از این شهر
در اینجا به ذکر فهرستی از جاذبه های تاریخی بوشهر می پردازیم که در خارج از این شهر قرار دارند:
قلعه خورموج دشتی
این بنای تاریخی در شهر خورموج با فاصله ۸۷ کیلومتری از شهر بوشهر قرار دارد. سفر به آن با خودرو حدود ۱ ساعت زمان می برد. قلعه در زمان قاجار و به سبک قلعه های سلجوقیان و ساسانیان ساخته شده است. متاسفانه بیشتر قسمت های قلعه تخریب شده و تنها یکی از برج های آن باقی مانده است.
مسجد جامع بردستان
۳۰۰ سال پیش پسر ناخدا باشی کشتی های نادر شاه بناهای زیادی را تاسیس کرد که مسجد جامع بردستان یکی از آن ها به شمار می آید. برخی دیرین شناسان آن را کهن ترین عمارت بوشهر در دوره اسلامی نامیده اند. فاصله مسجد تا مرکز شهر بوشهر ۲۰۰ کیلومتر است که حدود دو ساعت زمان می برد.
موزه رئیس علی دلواری
شخص رئیس علی دلواری از سرداران مبارزه با استعمار انگلستان در استان بوشهر است که خانه وی تبدیل به موزه شده است. این خانه که در 45 کیلومتری شهر بوشهر قرار دارد، پذیرای گردشگران است.
بندر سیراف
سیراف از قدیمی ترین بنادر ایران و جهان است که در گذشته کشتی رانی پیرامون این بندر رایج بوده است و دارای آثار تاریخی متعددی است. گورستان سیراف در شمال غربی بندر طاهری در استان بوشهر و در دامنه جنوبی ارتفاعات مشرف بر آن قرار دارد. تعداد فراوانی گورهای مستطیل شکل در سنگ کنده شده است. این بندر از جذاب ترین جاذبه های تاریخی بوشهر به حساب می آید.
قلعه نصوری (قلعه شیخ)
این بنا در بندر طاهری از توابع شهرستان کنگان و در 250 کیلومتری خاور استان بوشهر قرار گرفته است. این اثر متعلق به اوایل دوره قاجاریه است. ساخت قلعه حدود 180 سال پیش انجام یافته است.
جاذبه های طبیعی خارج از شهر بوشهر
در پایان، فهرستی از جاذبه های طبیعی بوشهر را به شما ارائه می کنیم:
گنبد نمکی جاشک
این اثر طبیعی در نزدیکی روستای گنخک در۱۴۴ کیلومتری جنوب شرقی بوشهر قرار دارد و یکی از بزرگ ترین و زیباترین گنبدهای نمکی ایران و خاورمیانه به شمار می آید. وجود آبشارهای نمکی، چشمه های نمکی و دره گل کلم شگفت انگیزترین بخش گنبد است. بازدید از جاذبه های طبیعی بوشهر و به ویژه این اثر بسیار توصیه می شود.
نخلستان ها
شهر دشتستان و آب پخش بیشترین تعداد نخل ها را در استان دارد. نخلستان های سرسبز و سربه فلک کشیده بسیار دیدنی است. وجود کانال های پر آب در دو سمت ورودی شهر آب پخش، طراوت و نشاط خاصی به این منطقه بخشیده است.
سواحل بوشهر
تقریبا ۸ ماه از سال هوای سواحل بوشهر مناسب است. این استان بیشترین نوار ساحلی را در کشور دارد و قطب ساحلی کشور شناخته می شود. می گویند سال ها قبل، یک سیاست مدار انگلیسی این شهر را دریایی ترین شهر جهان توصیف کرده بود به این معنی که وقتی از دور در کشتی به آن می نگرید، چنین به نظر می رسد که تا نیمه در آب قرار دارد و کرانه ای تشخیص داده نمی شود.
کشتی رافائل
در بندر بوشهر کشتی های به گل نشسته ای وجود دارد که به آن رافائل و میکل آنژ می گویند. نخستین طرح کشتی های «میکل آنژ» و «رافائل» در سال 1958 میلادی کشیده شده است. این کشتی ها سالم بودند و امکان بازگشتشان به دریا وجود داشت. در سال 1983 میلادی هواپیماهای عراقی بوشهر را هدف موشک قرار داده و به این دو کشتی آسیب جدی وارد کردند به حدی که رافائل تا نیمه در آب های کم عمق ساحلی لنگرگاه بوشهر فرو رفت.
منطقه شکارممنوع کوه سیاه در بوشهر
این منطقه در دشتستان استان بوشهر قرار دارد و محل قشلاق عشایر قشقایی است. در حدود 7هزار رأس کل، بز، قوچ و میش وحشی در این زیست پناهگاه زندگی می کنند. این منطقه حفاظت شده از جمله دیدنی ترین جاذبه های طبیعی بوشهر به حساب می آید.
