مسجد جامع اصفهان، نمایشگاه تحولات معماری اسلامی در ایران

مسجد جامع اصفهان که به عنوان مسجد جمعه یا مسجد جامع عتیق اصفهان هم شناخته می شود، یکی از بهترین نمونه های معماری آیینی و مذهبی در ایران است. این مسجد در سال 2012 میلادی، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

مسجد جامع اصفهان، قرن ها تاریخ معماری اسلامی در ایران را به نمایش گذاشته است. این بنای باستانی، به عنوان یک اثر تاریخی قابل استناد، می تواند برای باستان شناسان و علاقمندان به تاریخ، بینش مفیدی برای درک بهتر معماری اسلامی در ایران فراهم کند.

این مسجد را می توان به عنوان یکی از بهترین نمونه های معماری اسلامی شناخت که به عنوان الگوی منحصر به فردی برای طراحی مساجد دیگر استفاده شده است. آنچه که این مکان باستانی را منحصر به فرد می کند، سلیقه هنرمندانی است که به هر نقطه آن جلوه خاصی بخشیده اند. این هنرها را می توان در تزئینات شبستان ها، گچ بری ها، کاشی کاری های ایرانی و همچنین خوشنویسی هایش یافت.

شبستان ها عبارتند از سالن ها و اغلب فضاهای زیر زمینی ای که در آن نماز خوانده می شود و در معماری سنتی مساجد دیده می شوند.

تاریخ مسجد جامع اصفهان

مجموعه مسجد، از طریق بخش های گسترده ای که طی دوره های تاریخی مختلف به آن افزوده شده، به شرایط کنونی رسیده است. بنابراین، این بنا را نمی توان به دوره تاریخی خاصی منسوب کرد. کاوش های باستان شناسی و شواهد تاریخی حاکی از آن است که قدمت ساختار مرکزی این مسجد به دوره پیش از اسلام بر می گردد.

گفته می شود که این بنا در ابتدا، به عنوان آتشکده ساخته شده و برای انجام آیین های مذهبی از آن استفاده می شده است. کشف پایه ستونی، منقش به نقوش دوره ساسانی، تاییدی بر این فرضیه است.

پس از حمله اعراب که در نتیجه آن مسلمانان ایران را تسخیر و بر آن فرمانروایی کردند، این بنا بازسازی و به عنوان مسجد استفاده شد. معماران دوره عباسی، مسجد را با خشت و آجر ساختند. با این وجود، طی سال ها مجموعه های بسیاری ساخته و به ساختار اصلی مسجد اضافه شد.

بنابراین، تحول معماری ایرانی را در می توان در این بنا مشاهده کرد. از این رو، این بنا دارای سبک های معماری دوره عباسیان تا دوره صفویه است و برای درک معماری اسلامی در ایران، نقش قابل توجهی ایفا می کند.

معماری مسجد جامع اصفهان

از آنجا که معماران ایرانی، در طراحی و ساخت، سبک معماری مختص به خودشان را دنبال می کنند، سبک ایرانی مسجد سازی به وضوح تاثیر چشمگیری در شکل گیری و توسعه معماری اسلامی داشته است.

کاشی کاری های زیبا و دلنشین به کار رفته در ورودی مسجد، سبک ایرانی اسلامی خود را حفظ کرده و جلوه شگفت انگیزی برای مسجد خلق کرده اند. علاوه بر این، گنبدها و تالارهای چهل ستون بسیار چشمگیری در این مجموعه وجود دارند.

مسجد جامع اصفهان مساحتی بیش از 1040 متر مربع را در بر می گیرد. معماران، در طراحی اجزای مختلف این مسجد، از طرح های دایره ای استفاده کرده اند. با این حال، ستون ها سطح مقطع مربعی دارند و نقوشی بر روی آنها حک شده است.

در حیاط این مسجد، چندین ظرف سنگی بزرگ (سنگاب) هم وجود دارند. معمار، پنجره های شش گوشی برای مسجد طراحی کرده است. گچ بری های تزئینی بالای پنجره ها، تماما نشان دهنده معماری ظریف و دلنشین دوره صفویه هستند و به خلق محیطی هر چه زیباتر کمک می کنند.

تزئینات گچ بری در سالن ورودی مسجد، کاملا نمایانگر پیشینه تاریخی مسجد است. این گچ بری ها منشا دیلمی دارند و از قرن دهم میلادی در این مسجد باقی مانده اند.

گنبدهای مسجد جامع عتیق

دو گنبد اصلی در حیاط مسجد عتیق وجود دارد. قدمت اولین گنبد واقع در ایوان جنوبی مسجد، به دوره سلجوقی بر می گردد. این گنبد آجری، به وضوح، منعکس کننده ویژگی های معماری دوره سلجوقی است. گنبد دوم، واقع در بخش شمالی حیاط، شاهکاری است که در همین دوره (سلجوقی)، به این مسجد اضافه شده است.

ایوان های این مسجد

معماران اصفهانی، در دوره های تاریخی مختلف، ایوان ها را به عنوان بخش های خیره کننده دیگر، به مسجد افزودند. این ایوان ها عبارتند از:

• ایوان صاحب در قسمت جنوبی مسجد
• ایوان درویش در قسمت شمالی مسجد
• ایوان استاد در قسمت غربی مسجد
• ایوان شاگرد (صفه شاگرد) در قسمت شرقی مسجد

جاذبه های گردشگری خاص این مسجد

ایوان صاحب در دوره سلجوقی، در مسجد جامع اصفهان ساخته شد. کاشی کاری های زیبا و پر جزئیات ایوان استاد، متعلق به دوره سلجوقی است. این کاشی کاری ها که با خوشنویسی هایی با خطوط ثلث و نستعلیق مزین شده اند، صحنه های چشم نوازی به وجود آورده اند و مهارت های زیاد هنرمندان آن را به نمایش گذاشته اند. در ضمن، گچ کاری های تزئینی آن، متعلق به دوره صفویه است.

منبرهای چوبی حکاکی شده، از ویژگی های قابل توجه این مسجد هستند که آنها را می توان از نقطه نظرات مختلف، بررسی کرد. کتیبه های آجری به خط کوفی، در گنبد خانه های شبستان مظفری، خیره کننده هستند. آنها هم به نوبه خود، یک جاذبه دیگر این مجموعه هستند که زیبایی معماری آن را فراهم می کنند.

معماران، طی سال ها، بخش هایی را به قسمت اصلی مسجد اضافه کرده اند که هر یک از آنها نمایانگر ویژگی های معماری استادانه و زیبایی هستند. برخی از این ویژگی ها متعلق به دوره های تاریخی مختلفی از جمله سلجوقیان، عباسیان، صفویه، دیلمیان و غیره هستند.

بازدید از مسجد جامع اصفهان

همه ساله گردشگران ایرانی و خارجی بسیاری از این بنای تاریخی بازدید می کنند. در این مسجد، آنها می توانند معماری اسلامی ایران در بهترین شرایطش را مشاهده کنند.

اکثر آژانس های تورگردان ایران این بنا را در فهرست مکان های دیدنی تورهای خود قرار می دهند. با این حال، اگر شما به صورت شخصی هم به این شهر رفتید، حتما از جاذبه‌های گردشگری اصفهان دیدن کنید.

سری هم به دیگر موارد ملموس میراث فرهنگی ملموس ایرانی در فهرست یونسکو بزنید!

مسجد جامع اصفهان کجاست؟

برای بازدید از این مسجد تاریخی کافی است به میدان قیام اصفهان و سپس به خیابان علامه مجلسی بروید یا از لوکیشن زیر استفاده کنید:

پرسش‌های متداول درباره مسجد جامع اصفهان

در صورتی که پاسخ پرسش‌های خود را در ادامه نیافتید، می‌توانید در بخش دیدگاه‌های همین پست سوال‌های خودتان را مطرح کنید. ما در اسرع وقت به آن‌ها پاسخ خواهیم داد.