موزه مردم شناسی خلیج فارس، از جمله بزرگترین موزه‌های استان هرمزگان است که در شهرستان بندرعباس و در محوطه‌ی تاریخی «برکه‌های باران» قرار دارد. این موزه که از جاهای دیدنی بندرعباس به شمار می‌رود، در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هرمزگان گشایش یافت. در این مقاله، درباره‌ی ساختمان موزه و آثار موجود در آن، اطلاعات بیشتری را در اختیارتان خواهیم گذاشت.
اهمیت بازدید از موزه مردم شناسی خلیج فارس
دلایل مختلفی وجود دارند که بازدید از این موزه تاریخی را جذاب‌تر می‌کنند. برخی از این دلایل عبارتند از:
- پیروی ساختمان موزه از سبک معماری جنوبی و معماری سنتی هرمزگان
- به نمایش درآمدن آثاری از دوران پیش از تاریخ تا دوران قاجار
- نشان دادن سبک زندگی مردم جنوب، به‌واسطه‌ی فضاهای شبیه‌سازی‌شده
قسمت‌های مختلف موزه و اشیای به نمایش درآمده در آن
ساختمان این موزه، در زیربنایی حدود ۲۵۰۰ مترمربع و در سه طبقه بنا شده است. در هرکدام از این طبقات، آثار دوره‌ی خاصی از تاریخ به نمایش درآمده‌اند که به شرح آنها می‌پردازیم:
فضاهای عمومی طبقه همکف
در این طبقه، فضاهای عمومی مختلفی از قبیل بخش‌های خدماتی، کتابخانه‌ی تخصصی و سالن نمایشگاه قرار دارند.
طبقه اول بخش مردم شناسی
در طبقه‌ی اول که شامل بخش‌های مختلفی است می‌توانید با شیوه‌ی زندگی مردم جنوب در گذشته آشنا شوید. این بخش‌ها عبارتند از:
بازار سنتی
اولین قسمتی که می‌توانید در طبقه‌ی اول موزه مردم شناسی خلیج فارس مشاهده کنید، بخش بازار سنتی است. این بخش، نمایانگر وضعیت بازار و دادوستد مردم هرمزگان درگذشته است.
در بخش بازار سنتی، یازده مجسمه‌ی بزرگ از جنس «موم» مشاهده می‌شوند که صحنه‌های نبرد، دادوستد و غیره را به نمایش می‌گذارند. همچنین، یک سیستم صوتی برای شرح این صحنه‌ها تعبیه شده است که حس خوبی را در بازدید کننده ایجاد می‌کند.
بخش آزادسازی هرمز از دست نیروهای پرتغالی
شایان ذکر است که نظامیان پرتغالی در سال ۱۵۰۷ میلادی، جزیره‌ی هرمز را تصرف کردند. سپس، قلعه‌ای مجهز به تأسیسات نظامی و دفاعی را در دَماغه‌ی شمالی جزیره بنا کردند.
اهداف پرتغالی‌ها از اشغال این جزیره عبارت بودند از:
- دستیابی به اهداف بازرگانی، از طریق دریای مُکران (عمان)، خلیج فارس، هند و چین
- دستیابی به اهداف اقتصادی، از طریق گرفتن خراج از کشتی‌های تجاری
شایان ذکر است که تصرف جزیره‌ی هرمز، با دوران صفویه و به قدرت رسیدن شاه عباس دوم مصادف شد. شاه عباس در سال ۱۶۲۲ میلادی، به فرماندهی «امام قلی خان» و با اجارهی چند کشتی از انگلیسی‌ها، جزیره‌ی هرمز را از پرتغالی‌ها پس گرفت.
امروزه، صحنه‌ی نبرد این پادشاه صفوی با پرتغالی‌ها در موزه مردم شناسی خلیج فارس بازسازی شده است؛ به‌گونه‌ای که هنگام ورود به این بخش از موزه، حسگرهای صدا فعال می‌شوند و صدای برخورد شمشیر، تفنگ سَرپُر، توپ و غرش جنگجویان شنیده می‌شود.
در بخش موردنظر، پنج مجسمه از امام قلی خان، یک سرباز ایرانی و سه سرباز پرتغالی، در حال جنگ مشاهده می‌شوند. در این صحنه از جنگ، فرماندهی پرتغالی‌ها بر زمین افتاده و در حال جان دادن است.
بخش صید و صیادی
در گذشته، در استان هرمزگان شیوه‌های مختلفی برای صید و صیادی به‌کار گرفته می‌شد. همچنین، به‌علت امرار معاش مردم از این طریق، مشاغل مرتبطی از قبیل قایق‌سازی، لنج‌سازی، توربافی و گَرگوربافی به‌وجود آمده بودند.
به همین دلیل، در این موزه بخشی با عنوان «صید و صیادی» ایجاد شده است. در این بخش می‌توان صدای موج دریا و مرغان دریایی را از طریق سنسورهای صدا شنید.
در این قسمت، چهار مجسمه، یک قایق و یک لِنج روی آب دریا شبیه‌سازی شده‌اند و ملوانی بر روی عرشه در حال کشیدن لنگر است. همچنین، در انتهای لنج، ناخدای کشتی با ریش سفید مشاهده می‌شود که با نصب دستگاه پردازش باد، موهای صورت او در حال تکان خوردن است.
همچنین، در کنار لنج، یک قایق تعبیه شده است که داخل آن مردی با تور ماهیگیری در حال صید ماهی مشاهده می‌شود. در کنار این مردِ ماهیگیر، فرد دیگری وجود دارد که صدفی را از قعر دریا بیرون آورده و مروارید داخل آن را به‌دست گرفته است.
طبقه دوم موزه مردم شناسی خلیج فارس
در طبقه دوم یا آخر این موزه قسمت‌های مختلفی مشاهده می‌شوند که عبارتند از:
بخش باستان‌شناسی
در این بخش، اشیای مختلفی از هزاره‌ی سوم تا هزاره‌ی اول پیش از میلاد، در معرض نمایش قرار دارند که عبارتند از:
- انواع مجسمه‌ها
- ظروف سنگی از جنس سنگ صابون و مرمر، ظروف سفالی از قبیل مس، برنز و آهن
- سر پیکان و سرنیزه‌هایی از جنس برنز و تعدادی اشیای برنزی متعلق به استان لرستان
- ابزار و تیغه‌های سنگی و سفالی
لازم به ذکر است تیغه‌های سفالی موجود در این بخش، در سال ۱۳۸۶ خورشیدی و در طی لایه‌نگاری تپه‌ی تاریخی «تم مارون» در دشت «رودان» کشف شده‌اند. به‌علاوه، تاکنون مشابه این یافته‌ها در سایر نقاط ایران و جهان مشاهده نشده است.
بخش دوره تاریخی
اشیای به نمایش درآمده در این بخش از مناطق بَشاگِرد، نیاب، رودان و حاجی آباد استان هرمزگان کشف شده‌اند که عبارتند از:
- ریتون و ظروف سفالی، زیورآلاتی از جنس سنگ‌های قیمتی و سر پیکان برنزی، متعلق به دوره اشکانی و دوره ساسانی
بخش دوره اسلامی
در این بخش، اشیایی از قبیل ظروف سفالی، چینی، سبز بیدی یا سلادون، خنجرهایی از جنس نقره، جعبه‌های آرایشگری و عطردان مشاهده می‌شوند. این اشیا مربوط به سده‌های اولیه پس از اسلام تا دوره‌ی قاجار هستند.
بخش سکه
در این بخش، سکه‌هایی از جنس نقره، نیکل، برنز و مس وجود دارند. این سکه‌ها متعلق به دوره‌های مختلفی از قبیل دوره‌ی اشکانی، ساسانی، اُمَوی، دوره ایلخانی، تیموری، آق‌قویونلو، صفوی، دوره قاجار و دوره پهلوی هستند. در این میان، سکه‌های قدیمی از نوع «ضربی» و سکه‌های جدیدتر که از اواسط قاجاریه به بعد به‌وجود آمدند، «ماشینی» هستند.
بازدید از موزه مردم شناسی خلیج فارس را از دست ندهید
موزه مردم شناسی خلیج فارس، شیوه‌ی زندگی مردم در گذشته را به نمایش می‌گذارد. به همین سبب مورد توجه بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است که به این منطقه سفر می‌کنند. دستی بر ایران توصیه می‌کند در بازدید از جاذبه‌های گردشگری بندرعباس و این موزه، به منشور گردشگری مسئولانه توجه داشته باشید.
