پهنه‌های آبی ایران در بخش‌های مختلف کشور پخش شده‌اند. برجسته ترین آنها عبارتند از: خلیج فارس، دریای عمان، دریای کاسپین (خزر، مازندران)، دریاچه ارومیه (اورمیه)، دریاچه زریبار (زریوار)، دریاچه قم، دریاچه نیریز، دریاچه هامون، دریاچه مهارلو، دریاچه پریشان، دریاچه شورگل، دریاچه اوان، دریاچه ولشت، …
شمال و جنوب ایران بزرگترین پهنه‌های آب را دارند. ایران عمدتاً کشوری نیمه خشک است که برخی قسمت‌های آن نسبت به سایر بخش‌ها آب بیشتری دارد. در این مطلب به صورت جداگانه به هر یک از این پهنه‌های آبی ایران می‌پردازیم تا بهتر با آنها آشنا شوید.
پهنه های آبی جنوب ایران: خلیج فارس
خلیج فارس با مساحت 232,850 کیلومتر در جنوب ایران قرار گرفته است. این خلیج از تنگه هرمز تا اروند رود، رود مرزی میان ایران و عراق، تقریباً 900 کیلومتر طول دارد. در میان تمامی پهنه‌های آبی ایران، خلیج فارس مشهورترین است.
در جغرافیای ایران، می دانیم که کشورهای اطراف خلیج فارس، به جز ایران که در شمال و شرق خلیج فارس قرار دارد، عبارتند از: کشورهای عراق، کویت، عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی.
خلیج فارس یکی از گرم‌ترین پهنه‌های آبی در کل خاورمیانه است. در طول تابستان، دمای آب در این خلیج به 65 درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
طوفان در این خلیج به ندرت اتفاق می‌افتد. در طول زمستان، میزان نمک در این ناحیه به 48/1000 می‌رسد که به نسبت بالا است. مناطق سنگی و مرجانی منطقه‌ای مناسب برای مرواریدهایی است که در کف خلیج فارس قرار گرفته‌اند. در فلات قاره و اعماق خلیج فارس، مقدار زیادی نفت و گاز ذخیره شده است.
در خلیج فارس چندین جزیره ایرانی وجود دارد که مشهورترین آنها جزایر هرمز، خارک، قشم، کیش، تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی می‌باشند.
پهنه های آبی جنوب ایران: دریای عمان
دریای عمان که در جنوب ایران قرار گرفته، پهنه‌ای آبی است که خلیج فارس را به اقیانوس هند متصل می‌کند. دریای عمان با مساحتی در حدود 903,000 کیلومتر، از شمال توسط ایران و پاکستان، از شرق توسط شبه جزیره دکن و از غرب توسط شبه جزیره عربیه احاطه شده است.
ایران بنادر کوچکی نیز در سواحل دریای عمان دارد، از جمله چابهار، گواتر و جاسک.
از دوران باستان، تنگه هرمز و دریای عمان همیشه راه‌های آبی استراتژیک به حساب می‌آمدند. امروز نیز ده‌ها تانکر نفتی غول‌آسا هر روز از کشورهای مختلف منطقه از طریق این راه به نقاط مختلف دنیا نفت حمل می‌کنند.
بزرگترین دریاچه دنیا: دریای کاسپین
دریای کاسپین با مساحتی در حدود 371,000 کیلومتر، بزرگترین پهنه آبی داخلی دنیاست که در شمال ایران قرار گرفته است.
کشورهای همسایه آن در جنوب ایران، در جنوب شرقی ترکمنستان، در شمال شرقی و شمال قزاقستان، در شمال غربی روسیه و در جنوب غربی آذربایجان می‌باشند.
سواحل ایران از شرق و غرب آن در حدود 992 کیلومتر است. سطح متوسط دریای کاسپین 28 متر زیر سطح دریا است. مناطق جغرافیایی وجود دارد که در سواحل ایران و به دلیل تغییرات سطح دریا به وجود آمده‌اند، مانند شبه جزیره میانکاله، جزیره آشوراده، خلیج حسین قلی، خلیج گرگان و خلیج انزلی.
دریاچه‌های ایران
نوع دیگری از پهنه های آبی در ایران دریاچه‌ها هستند که نیاز به کشف بیشتر دارند. در ایران با توجه به میزان آب هر دریاچه در فصول مختلف، دریاچه‌های دائمی و فصلی وجود دارد.
دریاچه ارومیه: در شمال غربی ایران قرار گرفته است و مساحتی در حدود 60,000 کیلومتر دارد. زمین باریکی در اطراف دلتاهای این دریاچه‌های دائمی ایجاد شده است که افراد بسیاری را در تابستان به خود جذب می‌کند که این امر به دلیل رسوبات آن و خواص درمانی آن می‌باشد. میزان نمک این دریا بسیار بالاست (3/5 از دریای مرده) و 23 درصد آن مواد معدنی می‌باشد. در نتیجه هیچ ماهی یا حیوانی در این منطقه نمی‌تواند زندگی کند.
دریاچه زریبار: در غرب ایران واقع شده است و دریاچه‌ای دائمی است که انواع ماهی در آن وجود دارد و پرندگان زیادی اطراف آن زندگی می‌کنند. تبخیر آب موجب شده تا اطراف دریاچه گیاهان سبز بروید.
دریاچه قم: مساحتی در حدود 2,400 کیلومتر دارد و دریاچه‌ای فصلی است که در جنوب تهران قرار گرفته است. مساحت و شکل این دریاچه بر حسب آبی که از رودهای نمکی و باران به درون آن می‌ریزد، تغییر می‌کند.
دریاچه نیریز: دریاچه‌ای کم عمق و فصلی است که در استان فارس در شمال غربی شهری کوچک به نام نیریز قرار گرفته است. این دریاچه در شمال به دریاچه فصلی دیگری به نام “دریاچه تشک” متصل می‌شود. هر دوی آنها آب بسیار شوری دارند.
دریاچه هامون: زمانی که دریاچه هامون پر از آب است، مساحتی در حدود 3,200 کیلومتر دارد و در جنوب شرقی ایران، در استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. تنها رودی که به این دریاچه فصلی می‌ریزد هیرمند نام دارد.
دریاچه مهارلو: دریاچه‌ای فصلی است که در نزدیکی شیراز و در جنوب شرقی این شهر قرار گرفته است. از آن جایی که آب این دریاچه بسیار شور است، کارخانه‌ای که در ساحل آن قرار گرفته نمک این دریاچه را استخراج می‌کند تا از آن در صنایع استفاده کنند.
دریاچه پریشان: این دریاچه آب شیرین که پریشان نام دارد در جنوب غربی شیراز در دشت کارون قرار گرفته است. در این دریاچه ماهی به خوبی پرورش می‌یابد.
دریاچه شور گل: این دریاچه فصلی در شمال اراک در استان مرکزی قرار گرفته است. بر اساس مقدار بارش سالانه مختلف، این دریاچه گاهی خشک می‌شود و گاهی نیز پر آب است.
دیگر دریاچه‌های کوچک
پهنه های آبی دیگری در سراسر ایران وجود دارند که از آنها با نام سایر دریاچه‌های کوچک یاد می کنیم. برخی از این دریاچه‌ها در ارتفاعات بلند قرار گرفته‌اند. این دریاچه‌ها، پهنه‌های آبی کوچکی هستند که مردم محلی نام آنها را دریاچه گذاشته‌اند.
“ولشت” در نزدیکی کلاردشت در منطقه کاسپین و سبلان در بالای کوه سبلان نمونه‌هایی از این پهنه‌های آبی کوچک هستند.
