از مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران، در شمال غرب بازدید کنید

مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران، یک میراث فرهنگی ملموس ایرانی منحصر به اعتقاد مسیحیت است و توسط یونسکو، به عنوان میراث جهانی، به ثبت رسیده است. این مجموعه شامل سه کلیسا در شمال غربی ایران به نام های کلیسای تادئوس مقدس (قره کلیسا)، کلیسای استپانوس مقدس و کلیسای زور زور است. زمان ساخت این بناها به دوره زمانی ای بین قرن های 7 تا 14 میلادی بر می گردد.

ساختمان های هر سه کلیسا، بسیار با شکوه هستند و ارزش دیدن دارند. این بناها، در دوره های مختلف، بازسازی شده اند. هرساله، ارمنی های بسیاری از سراسر جهان برای بازدید از این کلیساها به ایران می آیند.

مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران با جزئیات

باید هر یکی از این بناها را به طور جداگانه بررسی کنیم. بدین ترتیب، می توانید درک بهتری به دست آورید و بتوانید ارزیابی بهتری از هریک از آنها داشته باشید.

1. قره کلیسا

این کلیسا که کارا کلیسا هم نامیده می شود، یکی از مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران، واقع در شهر چالدران استان آذربایجان غربی است. در حقیقت، ساختمان این کلیسا در مقبره سنت تادئوس، یکی از حواریون حضرت عیسی، ساخته شده است. نام کنونی این بنا، کارا است که به زبان آذری، به معنی بزرگ و فراگیر است. با گذر زمان، کارا به قره تبدیل شد.

تاریخ ساخت این بنای تاریخی، به اوایل دوره مسیحیت بر می گردد. ساختمان این کلیسا، دو بخش دارد:

• بخش قدیمی تر که سیاه رنگ است و
• بخش جدیدتر که سفید است.

مهاجمان مغول، بخش اعظمی از این بنای تاریخی خاص از مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران را ویران کردند اما خواجه نصیرالدین طوسی، بحرالعلوم، دانشمند، فیلسوف، معمار، پزشک و عالم دینی ایرانی زمان هلاکو خان، حاکم مغول، آن را بازسازی کرد.

در حقیقت، این میراث جهانی ایرانیان، اولین کلیسای جامع، در دنیای مسیحیت است. تکنیک فاصله گذاری به کار رفته در آن، در زمان خود بهترین بوده است. دیوارهای خارجی کلیسا، به آن ظاهری قلعه مانند داده اند. این امر به ویژه بخاطر وجود پنج برج دیده بانی ای است که از همه جهت از آن محافظت می کنند.

2. کلیسای سنت استپانوس

این هم یک بنای تاریخی دیگر از مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران است. پس از کارا کلیسا، دومین کلیسای مهم ارامنه در ایران محسوب می شود. این بنا نام خود را از استفانوس یا استفان گرفته است. وی اولین شهید مسیحی بود که در اورشلیم توسط یهودیان سنگسار شد.

البته در جهان، چندین کلیسا به این نام وجود دارند. از طرف دیگر، این بنای تاریخی را بخاطر خسارات عظیم وارده به آن، کلیسا خرابه هم می نامند. سبک معماری این کلیسا ترکیبی از سبک های دیگر به نام های اورارتو، اشکانی و رومی است.

پس از اینکه از این سبک، برای ساخت چندین کلیسا استفاده شد، مردم، آن را «سبک ارمنی» نامیدند. اگرچه زمان ساخت این کلیسا مشخص نیست اما به دلیل نوع مصالح و تزئینات، کارشناسان، آن را هم دوره کلیساهای «صلیب مقدس» می دانند.

اکتشافات انجام شده در کلیسای سنت استپانوس

کارشناسان سازمان میراث فرهنگی ایران، در سال 2005 میلادی، پروژه مرمت این بنا را آغاز کردند. آنها بین دو طاق، استخوان هایی پیدا کردند که احتمالا متعلق به حواریون و قدیسین مسیحی هستند. به گفته اسقف اعظم ارامنه تهران، این استخوان ها ممکن است متعلق به پیکر سنت “جان” (یحیی بن زکریا)، باشند.

به برخی از ویژگی های کلیسای سنت استپانوس، اشاره ای خواهیم کرد. در ورودی نمازخانه با منبت چوب تزئین شده است که از آثار نفیس دوره قاجار یعنی قرن نوزدهم میلادی است. معمار این بنا، پیشانی طاق نما را با نقش برجسته هایی از حواریون، فرشته ها و مقدسین تزئین کرده است. بدون شک این کنده کاری ها، طاق نماها، نیم ستون ها و مقرنس ها، شاهکارهای معماری هستند. یک پوشش هرمی بر روی این ساختار 16 ضلعی قرار گرفته است.

فضای داخلی به سبک باسلیکا است که شامل سه بخش ایوان، نمازخانه و محراب است. “برج ناقوس” درون یک گنبد هشت ضلعی، بر روی یک ایوان دو طبقه متصل به دیوار جنوبی کلیسا واقع شده است. داخل برج و در قسمت پایینی این گنبد، تزئینات زیبا و خیره کننده ای وجود دارند، دیوارهای داخلی با نقش و نگارهایی همچون تصاویر چشم نواز از مریم مقدس و عیسی خردسال تزئین شده اند.

راهرویی به نام “اجاق دانیال” هم به دیوار شمالی کلیسا متصل شده است. دانیال یکی از مقدسین قرن پنجم میلادی است. این قسمت دارای سکویی بلند است که میز سنگی ای برای انجام غسل تعمید روی آن قرار دارد.

در کنار این بنا، دِیری به قدمت 900 سال وجود دارد که برای اسکان زائرین و مسافران عبوری استفاده می شده است.

3. کلیسای زور زور (نمازخانه زور زور)

این بنای تاریخی توسط «زکریا»، اسقف اعظم کلیسای سنت تادئوس ساخته شده است. این آخرین بنای تاریخی از مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران است. این کلیسا، در شهر ماکو، واقع در آذربایجان غربی، ساخته شده است. تاریخ ساخت این کلیسا تقریبا به زمانی بین 1315 تا 1324 میلادی بر می گردد. این کلیسا با طرح صلیبی ساخته شده است و با سنگ های تراشیده شده در حجم های مختلف با ستون های کاذب و طاق های نیزه ای ساخته شده است.

لازم به ذکر است که ارامنه ایران، هر سال در اواخر ماه ژوئن، در این کلیساها به ویژه در کارا کلیسا، مراسم خاصی برگزار می کنند. آنها، سفیران کشورهای مسیحی را نیز دعوت می کنند. به علاوه، بسیاری از ارمنی های سراسر جهان، در این رویدادها شرکت می کنند. همچنین برای تمام ایرانیان و علاقمندان بین المللی امکان شرکت در این مراسمات وجود دارد.

ایران علاوه بر از مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران، دارای دیگر میراث فرهنگی ملموس در فهرست یونسکو نیز هست که شما را به خواندن مطالب مربوط به آنها نیز دعوت می کنیم!

پرسش‌های متداول درباره آثار رهبانی ارامنه ایران

اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.