سفید رود پس از رودخانه‌ی کارون، دومین رود بلند ایران شناخته می‌شود. این رودخانه از به‌هم‌پیوستن دو رود قزل‌اوزن و شاهرود در منجیل شکل می‌گیرد. بسیاری از گردشگران با این پرسش روبه‌رو هستند که «رودهای ایران به کجا میریزند؟» دراین‌باره باید گفت که رودخانه‌ی سفیدرود که طولانی‌ترین رودخانه‌ی البرز مرکزی است، پس از گذر از شهرهای مختلف به دریای خزر می‌پیوندد. در ادامه، درباره‌ی محل قرارگیری این رودخانه و سرچشمه‌های آن و سایر مطالب مربوط بیشتر می‌خوانیم.
سفیدرود کجاست؟
سفیدرود بزرگ‌ترین رودخانه‌ای است که در شمال ایران قرار دارد و از به‌هم‌پیوستن دو رود شاهرود و قزل‌اوزن در شهر منجیل گیلان تشکیل می‌شود. این رودخانه پرآب‌ترین رود گیلان است که در حاصلخیزشدن خاک این استان نقشی اساسی دارد.
سفید رود روی نقشه
در نقشه‌های مختلف، نمای کلی از رودخانه‌ی سپیدرود ارائه شده است و مبدأ و مسیر و پایان این رود نیز با علامت‌گذاری روی نقشه مشخص می‌شود. گفتنی است که مبدأ این رودخانه روی نقشه، نقطه‌ی تلاقی دو رود شاهرود و قزل‌اوزن در نظر گرفته می‌شود. سد سفیدرود نیز در همین منطقه قرار دارد.
این رودخانه در مسیر خود از شهرهای مختلفی نظیر رودبار، رشت، آستانه اشرفیه و پارک ملی بوجاق عبور می‌کند و در نهایت، به دریای خزر (کاسپین) می‌پیوندد.
سفیدرود چگونه تشکیل می‌شود؟
سرچشمه سفیدرود کوه چهل‌چشمه واقع در کردستان است. سپس در مسیر حرکت رود، انشعاباتی از کوه‌های پنجه‌علی واقع در شمال غربی همدان و انشعاب دیگری در ناحیه‌ی بیجار یا گُروس به آن می‌پیوندد. پس‌ازآن، مسیر رودخانه به‌طرف شمال کشور ادامه می‌یابد. در این مسیر، آب رودهایی از قبیل قَرانقو چای، میانه چای و هشترود چای و همچنین آب‌های دو کوه سهند و بُزقوش نیز به رودخانه‌ی سفیدرود ملحق می‌شوند. از اینجا به‌بعد، تغییر مسیر رودخانه به‌طرف جنوب شرقی اتفاق می‌افتد.
در مسیر جدید، زنجان‌رود و شعبات جاری‌شده از کوه‌های طارُم به سفیدرود می‌پیوندند. گفتنی است که زنجان‌رود آب خود را از چمن سلطانیه تأمین می‌کند. رودخانه‌ی سپید رود پس از دریافت آب از زنجان‌رود و کوه طارم به تنگه‌ای به نام منجیل منتهی می‌شود. البته، بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که مسیر سرچشمه تا تنگه‌ی منجیل به نام رود قزل‌اوزن (خوزوکیا یا رود سرخ) شهرت دارد.
رود قزل‌اوزن در تنگه‌ی منجیل به رودخانه‌ی شاهرود می‌پیوندد. شایان ذکر است که سرچشمه‌ی شاهرود کوه طالقان است و این رود تا منجیل طولی در حدود ۱۸۰ کیلومتر دارد. شاهرود در تأمین یک‌چهارم از آب رودخانه‌ی سپیدرود نقش دارد.
پس از تلاقی دو رود قزل‌اوزن و شاهرود، مسیر حرکت آنها به‌طرف دریای خزر با عنوان سفیدرود شناخته می‌شود. در منطقه‌ی منجیل، سد سفیدرود بر روی این رودخانه قرار گرفته که در پشت آن، دریاچه‌ای به‌وسعت ۵۶ کیلومتر مربع ایجاد شده است.
در ادامه‌ی مسیر رودخانه، آبراهه‌های مختلفی به آن می‌پیوندند که مهم‌ترین آنها آبرود، سیاه رودبار، تویسن و آبراهه‌ی شِلی هستند. از اینجا به‌بعد، رودخانه مسیر خود را به‌طرف شمال شرق و منطقه‌ی تَجَن ادامه می‌دهد. در نهایت، این رودخانه در منطقه‌ای موسوم به حسن کیاده به‌واسطه‌ی صدها کانال و آبراه زراعی به دریای خزر یا کاسپین می‌پیوندد.
تحقیق درباره‌ی سفید رود
علاقه‌مندان می‌توانند برای تحقیق درباره‌ی سفیدرود، وضعیت رودخانه را از نظر قایق‌رانی بررسی کنند یا به بررسی جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و فرهنگی اطراف آن بپردازند. تنوع آبزیان این رودخانه و گزینه‌هایی از این قبیل نیز برای تحقیق مناسب‌اند. در ادامه، شرح مختصری درباره‌ی این موضوع‌ها ارائه می‌دهیم:
وضعیت سپیدرود از نظر قایق‌رانی
رودخانه‌ی سپیدرود به‌دلیل امواج متلاطم خود و مناظر زیبای اطرافش بسیار مشهور است. همین موضوع باعث می‌شود که گردشگران ضمن قایق‌رانی در این رود، از تماشای مناظر لذت ببرند و سوار بر موج‌های متلاطم، خود را به دریای خزر برسانند. از مناظر زیبای اطراف رودخانه می‌توان به باغ‌های انبوه زیتون و صخره‌های بلند در مجاورت دشت‌های حاصلخیز و شالیزارهای برنج اشاره کرد.
جاذبه‌های اطراف سپید رود
از جاذبه‌های طبیعی و تاریخی و فرهنگی اطراف سپیدرود نمونه‌های زیر درخور توجه‌اند:
- جاذبه‌های طبیعی: دریاچه‌ی سد سفیدرود، دریاچه‌ی سد تاریک، ییلاقات و جنگل‌های عَمارلو، کوه دَرفَک، دشت‌ها و برنج‌کاری‌ها، حیات‌وحش، گل‌ها و گیاهان وحشی نظیر گل سوسن چلچراغ، چشمه‌های آب‌معدنی داماش، سنگ‌رود و کُلَشتَر و چشمه‌ی آب گرم ماست‌خور؛
- جاذبه‌های تاریخی و باستانی: تپه‌های باستانی مارلیک، تپه‌ی گردکول، تپه‌ی کِلی و پل خشتی لوشان؛
- جاذبه‌های فرهنگی: صنایع دستی، لباس محلی مردمان منطقه و گویش آنها، سبک زندگی کوچ‌نشینی تعدادی از مردمان منطقه‌ی عمارلو.
تنوع آبزیان
در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ خورشیدی طرح جامع شیلاتی در ناحیه‌ی دهانه‌ی رودخانه سفیدرود تا سد آن و شاخه‌های قزل‌اوزن و شاهرود انجام شد. این بررسی به کشف ۴۵ گونه و زیرگونه از ماهی‌های متعلق به ۳۶ جنس و ۱۷ خانواده انجامید. از این میان، عمده‌ترین ماهی‌های مهاجر رودخانه عبارت بودند از:
- اوزون برون، تاس ماهی، ماهی سفید، کپور معمولی، سَس ماهی، لای ماهی، اَسبِله، سفید کولی، شاه کولی و سیاه کولی.
در رودخانه‌ی سفیدرود، مهاجرت و زاد و ولد آبزیان به‌ویژه ماهیان خاویاری و ماهی‌های استخوانی بسیار اهمیت دارد. از این نظر، این رودخانه در حوزه‌ی جنوبی دریای خزر منحصربه‌فرد محسوب می‌شود.
سفیدرود؛ نبض زندگی در شمال ایران
یکی از زیبایی‌های طبیعت رودخانه‌ها هستند و از این منظر، سفیدرود به‌عنوان بزرگ‌ترین رودخانه‌ی شمال ایران در مرکز توجه قرار می‌گیرد. به‌خصوص اینکه این رودخانه در انتهای مسیر خود به دریای زیبای خزر می‌پیوندد. «دستی بر ایران» پیشنهاد می‌کند که ضمن بازدید از این رودخانه، منظره‌ی ترکیب آب شیرین و شور را به تماشا بنشینید.
پرسش‌های متداول درباره سفیدرود
در اینجا پرسش و پاسخ‌هایی برای درک بهتر متن حاضر ارائه شده‌اند. بااین‌حال، خوب است به بررسی این سؤالات بسنده نکنید و دیدگاه و نظرتان را با ما درمیان بگذارید.
عمق سفیدرود چقدر است؟
عمق این رود بین دو تا هشت متر متغیر است.
مصب سفیدرود کجاست؟
مصب رودخانه جایی است که رودخانه در آنجا به دریا می‌پیوندد و به‌اصطلاح محل تلاقی آب شیرین با شور است. بدین ترتیب، مصب سپیدرود در پیوند با دریای خزر یا کاسپین در پارک ملی بوجاق، واقع در بندر کیاشهر در استان گیلان قرار دارد.
سفید رود از به‌هم‌پیوستن کدام رودها به وجود می‌آید؟
رودخانه‌ی سفیدرود از به‌هم‌پیوستن دو رود قزل‌اوزن و شاهرود تشکیل می‌شود.
