میدان نقش جهان یا میدان امام خمینی اصفهان بنایی متعلق به قرن هفدهم میلادی و زمان پادشاهی شاه‌عباس صفوی، است. این میدان در زمان ساخت مهم‌ترین میدان شهر محسوب می‌شد و امروزه در فهرست آثار ایران در یونسکو به ثبت رسیده است. به همین دلیل، از جمله جاهای دیدنی اصفهان است که در مرکز توجه قرار دارد. بناهای اطراف میدان نیز به زیبایی و شکوه آن افزوده‌اند.
لوکیشن میدان امام خمینی اصفهان
با مراجعه به نقشه میدان امام اصفهان در زیر به راحتی لوکیشین و موقعیت دقیق آن را تشخیص می‌دهید:
آدرس میدان امام اصفهان
این میدان در منطقه‌ی ۱۲ اصفهان و در مرکز مجموعه تاریخی نقش جهان قرار دارد و به معبرهای مهمی همچون معبر مطهری و شهدای عشق‌آباد متصل شده است. در واقع، در بخش شمالی شهر اصفهان قرار گرفته است و از شرق به خیابان حافظ و از غرب به خیابان سپه راه دارد.
مساحت میدان امام اصفهان
این میدان مستطیلی شکل بنایی به ابعاد ۱۶۰ × ۵۶۰ متر است و مساحتی در حدود ۹۰ هزار مترمربع را شامل می‌شود. در اطراف میدان دویست حجره و در مرکز اضلاع آن بناهای شاخصی همچون کاخ عالی قاپو، مسجد شاه، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه قرار گرفته‌اند.
مجموعه عکس میدان امام اصفهان
در ادامه، چند عکسی از این میدان برای مشاهده‌ی شما قرار داده‌ایم:
عکاس تصاویر: صادق میری
تاریخچه میدان نقش جهان
این میدان که بنایی صفوی و از جمله نمادهای برجسته معماری و هنر این دوره است، امروزه به نام میدان امام خمینی نیز شناخته می‌شود. میدان مزبور یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخی و فرهنگی ایران است که با مساحتی بزرگ و مجموعه‌ای از بناهای تاریخی، در مرکز توجه قرار دارد.
واژهی «میدان» در زبان فارسی به مکانی بزرگ اطلاق می‌شود که اتفاق‌های مهم شهر در آنجا رخ می‌دهند. شاه عباس اول شخصی بود که دستور داد میدان اصلی پایتخت که بعدها میدان نقش جهان نام گرفت، سه کیلومتر آنسوتر از بازار و مسجد جامع، بهمنظور کاربردهای خاصی ساخته شود. این میدان قلب شهر و محل وقوع رخدادهای مهم بود. مردم در آنجا از وقایع و اخبار جدید مطلع می‌شدند. دستورات شاه در آنجا برای مردم خوانده می‌شد. اقتصاد به نمایش گذاشته می‌شد و از مسائل دینی خبر داده می‌شد.
در ابتدا، هیچ باغی در میانهی میدان امام خمینی اصفهان نبود. در عوض، از فضای مسطح بزرگ آن برای بازی ایرانی چوگان استفاده می‌کردند. هنوز هم در شمال و جنوب این میدان دروازه‌های چوگان قابل مشاهده‌اند. در ادامه، سیر تاریخی میدان و وضعیت آن در دوره‌های مختلف را بررسی می‌کنیم:
دوران صفویه
میدان نقش جهان در دوران حکومت شاه عباس اول (۱۵۸۷-۱۶۲۹ میلادی) ساخته شد. شاه عباس اول اصفهان را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد و برای بازسازی و توسعه شهر، این میدان بزرگ را احداث کرد. ساخت میدان نقش جهان در حدود سال ۱۶۰۲ میلادی، آغاز و طی چندین سال به تدریج تکمیل شد.
معماری میدان امام
این میدان بنایی مستطیلی شکل از دوران صفویه است که به‌خوبی سبک معماری آن دوره را به نمایش می‌گذارد. ابعاد تقریبی آن ۵۶۰ متر طول و ۱۶۰ متر عرض است. در دو ضلع از این میدان، یک بناهای مذهبی ساخته شده (مسجد امام خمینی یا مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف‌الله) و در دو طرف دیگر آن بناهای اداری و تجاری جانمایی شده است (کاخ عالی‌قاپو و سردر بازار قیصریه).
بدنه‌ی پیرامون این میدان از دوره‌ی صفوی دو طبقه با ارتفاع 12 متر است. این ارتفاع در ترکیب با بناهای پیرامونی میدان و جهت تابش خورشید (از ضلع جنوب) باعث در سایه ماندن قسمتی از فضای باز ضلع جنوبی میدان می‌شود. حجره‌های اطراف بدنه‌ی شرقی و غربی میدان نیز به هنگام صبح و شب سایه‌اندازی مناسبی دارند که باعث گسترش منطقه‌ی آسایش این حجره‌ها است.
جالب اینکه در فضای باز این میدان با هدف ایجاد شرایط مطلوب محیطی درخت‌‌هایی کاشته‌اند. محل قرارگیری این درخت‌ها نیز بسیار درخور توجه است. در واقع، در جلوی دکان‌ها نهرهای آبی جریان دارند. بین دکان‌ها و نهرها نیز فضای پیاده‌روی سنگی قرار گرفته‌است. درخت‌های پر شاخ و برگی در فضای بین نهر و دکان‌ها به صورت ردیفی کاشته شده‌اند. پیاده‌روها نیز به اندازه‌ی 30 سانتی‌متر از سطح زمین بالاترند.
در گذشته، اختلاف سطح فضای میانی میدان با پیاده‌روها نوعی حریم ایجاد می‌کرد تا تماشاگران در سایه‌ی درختان به تماشای بازی‌های برگزارشده در فضای میانی بنشینند. در بخش شمالی میدان نیز اتاقک‌های چوبی نیمه بازی تعبیه شده بودند تا خدمات پذیرایی برای برگزارکنندگان بازی فراهم شود.
از آنجایی که بساط‌اندازی و دست‌فروشی نیز جزو فعالیت‌های عمده‌ی دوره‌ی صفوی محسوب می‌شد، برپایی خیمه و خرگاه در فضای میانی میدان مرسوم بود.
میدان امام خمینی اصفهان علی‌رغم نکات مثبت معماری خود یک ایراد بسیار مهم نیز دارد که آن کوتاه بودن دیوارهای بازار جنوبی است. این موضوع باعث می‌شود که بازار در معرض تابش خورشید قرار بگیرد و قدم زدن و تفریح در آنجا فقط اول شب ممکن شود.
البته، سرپوشیده بودن دکانهای بازار جنوبی بسیار حائز اهمیت است. با وجود این ویژگی، رهگذران در وضعیت اقلیمی نامناسب مثل بارش باران و برف شرایط مناسبی دارند.
نقش فرهنگی و اجتماعی
میدان امام خمینی اصفهان در دوران صفویه محلی برای برگزاری جشن‌ها، مراسم رسمی، مسابقات چوگان و اجتماعات عمومی بود. این میدان نقش مهمی در زندگی اجتماعی و فرهنگی مردم آن دوران داشت.
دوران قاجار و پهلوی
این میدان در دوران قاجار و پهلوی، همچنان به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط تاریخی و فرهنگی ایران شناخته می‌شد. بازسازی‌ها و مرمت‌های متعددی در این دوره‌ها روی بناهای اطراف و مرکز میدان صورت گرفت تا این میراث ارزشمند برای نسل‌های آینده حفظ شود.
میراث جهانی
در سال ۱۹۷۹ میلادی، میدان نقش جهان به همراه مجموعه بناهای اطرافش به عنوان یکی از نخستین آثار تاریخی ملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. این ثبت‌نام تأکیدی بر اهمیت جهانی این میدان و نقش آن در فرهنگ و تاریخ بشریت است.
میدان نقش جهان با تاریخچه‌ای غنی و بناهایی بی‌نظیر، همچنان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایران است و هر ساله پذیرای هزاران گردشگر داخلی و خارجی است.
بناهای موجود یا ساختهشده در میدان امام خمینی اصفهان
در میانهی هر یک از ضلع‌های میدان، دروازهی بلندی قرار دارد که هرکدام به داخل یک بنا باز می‌شوند. چهار بنای شاخص تاریخی در آنجا مشهود است:
- مسجد امام خمینی: این مسجد که قبلاً به نام مسجد شاه یا جامع عباسی نیز شناخته می‌شد، در جنوب میدان با کاشی‌های بزرگ گنبدی و آبیرنگ قرار دارد.
- مسجد شیخ لطف الله: در قسمت شرقی میدان قرار دارد و بهراحتی قابل رؤیت است؛ زیرا گنبد آن به رنگ خاص خردلی است و بدون هیچ مناره‌ای، قد برافراشته است.
- کاخ عالی‌قاپو: کاخی بلند و بهجامانده از دوران صفوی است که در قسمت غربی این میدان قرار دارد.
- بازار قیصریه: ورودی این بازار در قسمت جنوبی میدان بهوضوح دیده می‌شود.
علاوه بر این بناها، صدها مغازه و کارگاه نیز در میدان امام خمینی اصفهان واقع شده‌اند که گردشگران سوغاتی، صنایعدستی و کالاهای خاص اصفهان را از آنها تهیه می‌کنند. در ضمن، هنگام خرید این کالاها امکان بازدید از بناهای تاریخی مرکز و اطراف میدان نیز فراهم می‌شود. فضای این میدان هنوز به فضایی شبیه است که شاه عباس طراحی کرده بود تا اقتصاد فعال و سخت‌کوشی ایرانیان را به نمایش بگذارد.
مسجد امام خمینی
یکی از نمونه‌های شگفت‌انگیز معماری ایران در قرن هفدهم میلادی، مسجد امام خمینی اصفهان است. این مسجد بخشی از پروژهی سلطنتی شاه عباس اول بود که می‌خواست مسجدجامعی بزرگ‌تر از مسجدجامع آن زمان بسازد. آنچه به مسجد اعتبار می‌دهد، رنگ‌های لاجوردی و فیروزه‌ای به کار رفته در ساختار آن، فراوانی کاشی‌کاری‌ها و غنای طرح‌های به‌کار‌رفته در نمای آن است. از سایر شگفتی‌های آن دو مناره در سردر ورودی، دو مناره‌ی دیگر در گنبدخانه، محراب و مدرسه‌های واقع در حیاط‌های متقارن مسجد هستند.
مسجد شیخ لطف الله
این بنا بهاندازهی مسجد امام خمینی بزرگ نیست. در عوض، زیبایی داخل اتاق گنبددار و نقوش و نوشته‌های خطی آن جالب و جذاب هستند. ویژگی‌های مسجد شیخ لطف الله مثل نداشتن هیچ مناره یا حیاط و نزدیک بودن آن به مسجد دیگر جزو ویژگی‌های درخور توجه آن است. در واقع، این مسجد برای استفادهی اعضای خانواده‌ی سلطنتی، بهخصوص بانوان دربار ساخته شده بود. رفت‌وآمد بانوان دربار از کاخ مقابل مسجد (کاخ عالی‌قاپو) و از طریق راهروهای زیرزمینی صورت می‌گرفت. به این ترتیب، آنها از دید مردم دور می‌ماندند.
کاخ عالی‌قاپو
این کاخ محل اقامت و دفتر اداری شاه عباس اول بوده است و در غرب میدان امام خمینی اصفهان قرار دارد. خانواده‌ی شاه در طبقهی بالای این ساختمان زندگی می‌کردند. در این طبقه، اتاق‌هایی شخصی و در محیطی آرام و بی‌سروصدا با دکوراسیون آکوستیک برای آنها ساخته شده بود. تعدادی بالکن در پشت ساختمان قرار داشت که از آنجا باغ‌های سلطنتی اصفهان قابل رؤیت بودند. با وجود این بالکن‌ها تسلط کامل بر دربار صفوی ممکن می‌شد.
بازار قیصریه
در ابتدا، بازار قیصریه اصفهان برای این منظور طراحی شده بود که در آن اشیای کوچک اما ارزشمند به فروش برسند. با این حال، اجناس این بازار در حال حاضر مشابه مغازه‌های اطراف میدان است و از این نظر تفاوتی با سایر مغازه‌ها ندارد. انتهای بازار به بازار قدیمی متصل است که سه کیلومتر با میدان فاصله دارد و تعداد بسیاری مغازه و سراهای کوچک و تیمچه را دربرمیگیرد.
تفریحات میدان نقش جهان
میدان نقش جهان اصفهان نه تنها به دلیل آثار تاریخی و معماری برجسته‌اش شهرت دارد، بلکه به عنوان یک مرکز تفریحی و گردشگری نیز شناخته می‌شود که امکانات و فعالیت‌های متنوعی را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. در ادامه به برخی از تفریحات و فعالیت‌های ممکن در میدان نقش جهان اشاره می‌کنیم:
بازدید از بناهای تاریخی
بازدید از بناهای مهم تاریخی میدان نقش جهان یکی از اصلی‌ترین تفریحات این مکان است. هر یک از این بناها دارای معماری و تاریخچه خاصی هستند و بازدیدکنندگان را ساعت‌ها به خود مشغول می‌کنند.
خرید و گردش در بازار بزرگ اصفهان
این بازار که از طریق ورودی قیصریه به میدان نقش جهان متصل است، یکی از بهترین مکان‌ها برای خرید صنایع دستی، سوغاتی‌ها و کالاهای محلی است. بازار قیصریه محلی برای یافتن فرش‌های دستبافت و ماشینی ایرانی، ظروف مسی، میناکاری، خاتم‌کاری و بسیاری دیگر از هنرهای دستی است.
اسب سواری و کالسکه سواری
یکی دیگر از تفریحات خاص میدان امام خمینی اصفهان، امکان اسب سواری و کالسکه سواری در اطراف آن است. این تجربه نه تنها برای کودکان بلکه برای بزرگسالان نیز جذاب است و به آنها فرصت می‌دهد تا محیط تاریخی میدان را به شیوه‌ای متفاوت تماشا کنند.
گردش و پیاده‌روی
میدان نقش جهان با فضای بزرگ و باز خود، مکانی عالی برای پیاده‌روی و لذت بردن از معماری و فضایی فرهنگی است. با پیاده‌روی در این میدان از تماشای فضای سبز و آب‌نماهای میدان لذت می‌برید و لحظاتی آرامش‌بخش را تجربه می‌کنید.
عکاسی
عکاسی در میدان امام خمینی اصفهان به دلیل وجود بناهای تاریخی زیبا و فضای منحصر به فرد در آنجا، یکی از فعالیت‌های محبوب گردشگران است. این میدان مکانی عالی برای گرفتن عکس‌های یادگاری و ثبت خاطرات سفر است.
نوشیدن چای و خوردن بستنی
در اطراف میدان، چندین کافه و چایخانه سنتی قرار گرفته‌اند که در آنها چای سنتی ایرانی، قهوه و بستنی‌های محلی را امتحان می‌کنید. این مکان‌ها به شما فرصت می‌دهند تا در فضایی آرام و دلنشین از تماشای میدان لذت ببرید.
تماشای اجراهای سنتی
گاهی اوقات، در میدان نقش جهان و یا در یکی از بناهای اطراف آن، موسیقی سنتی، نمایش‌های فرهنگی و رویدادهای هنری برگزار می‌شوند. این برنامه‌ها فرصتی عالی برای آشنایی با فرهنگ و هنر ایرانی است.
بازدید از موزه‌ها
در نزدیکی میدان، موزه‌های مختلفی مانند موزه هنرهای تزئینی اصفهان قرار دارد که بازدید از آنها به منظور آشنایی با هنر و تاریخ هرچه بیشترِ این شهر توصیه می‌شود.
این فعالیت‌ها و جاذبه‌ها باعث می‌شوند که میدان نقش جهان نه تنها به عنوان یک مکان تاریخی مهم، بلکه به عنوان یک مرکز تفریحی و فرهنگی برای بازدیدکنندگان شناخته شود.
بازی چوگان
دروازه‌های سنگی قدیمی بهجامانده در دو سوی میدان امام خمینی اصفهان نشان می‌دهند که در گذشته، در کنار بازارها و بناهای مختلف آن مکانی برای بازی چوگان وجود داشته است. این دروازه‌ها را قدیمی‌ترین دروازه‌های چوگان باقیمانده از روزگار قدیم تخمین زده‌اند. جالب اینکه، گفته‌ها مبنی بر آنند که همهی زمین‌های چوگان موجود در دنیا، با الهام از زمین چوگان این میدان طراحی و ساخته شده‌اند.
نکات مهم درباره‌ی بازدید از میدان امام اصفهان
طبق تجربه، بهتر است بازدید از این مکان با دیدن بناها در صبح آغاز شود و بعدازظهر به بازدید از مغازه‌ها و کارگاه‌ها و دیگر قسمت‌ها اختصاص داده شود. افزون بر آن، با غروب خورشید و روشنشدن چراغ‌ها نمای میدان امام خمینی اصفهان جلوه‌ی خاصی پیدا می‌کند. در این هنگام، رفتن به چایخانهها و رستوران‌های اطراف میدان و صرف یک وعده‌ی غذایی یا نوشیدن چای و تماشای بناهای تاریخی میدان بسیار لذت‌بخش است.
گفتنی است که در میانهی روز، بسیاری از کاسبان اطراف میدان، مغازه‌ها را برای استراحت کوتاهی می‌بندند و دوباره حدود ساعت ۴ بعدازظهر، باز می‌کنند. بازدید با طمأنینه از میدان امام خمینی اصفهان در طی یک روز، اوقاتی دلپذیر و خاطرهای بسیار خوش برای گردشگران رقم می‌زند.
پرسشهای متداول درباره‌ی میدان امام خمینی اصفهان
پرسش و پاسخ‌های زیر را برای آگاهی بیشترتان درباره‌ی متن حاضر طراحی کرده‌ایم. اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های این پست، برای ما کامنت بگذارید و سؤالتان را بپرسید. ما حتماً به آن پاسخ خواهیم داد.
بناهای تاریخی اطراف میدان نقش جهان را نام ببرید.
در اطراف این میدان بناهای مهمی همچون مسجد جامع شاه عباسی (مسجد شاه)، مسجد شیخ لطف‌الله، عمارت عالی قاپو و سردر و بازار قیصریه قرار گرفته‌اند.
نام قدیم خیابان امام خمینی اصفهان چه بود؟
این خیابان در گذشته به نام خیابان نقش جهان و خیابان شاه نیز شهرت داشت.
میدان امام خمینی اصفهان در چه سالی ساخته شد؟
بر اساس کتیبه‌ها، بنای این میدان به سال ۱۶۰۱ میلادی و سال پایان ساخت آن ۱۶۳۶ میلادی بوده است.
میدان امام خمینی اصفهان به دستور چه کسی ساخته شد؟
به دستور شاه عباس اول، این میدان در محل باغی با نام «نقش جهان» بنا شد که معماران آن استاد محمدرضا و استاد علی‌اکبر اصفهانی بودند.
طراحی میدان نقش جهان اصفهان شبیه کدام میدان‌های دیگر است؟
نمونه‌های مشابه این میدان مانند میدان عتیق اصفهان یا میدان کهنه (با نام امروزی میدان امام‌علی)، میدان امیرچخماق یزد و میدان شاه قزوین در شهرهای مختلف کشور ساخته شده‌اند. در طراحی میدان تلفیقی از همهی کاربری‌های بازار، مرکز حکومتی و مکانی مذهبی را در نظر داشته‌اند، در صورتی که میدان‌های دیگر همهی این عناصر را یکجا ندارند.
