جاذبه های گردشگری

بازدید از تخت جمشید و آشنایی با معماری هخامنشیان

بازدید از تخت جمشید
نمای کلی از تخت جمشید

بازدید از تخت جمشید که یکی از شناخته شده ترین و باشکوه ترین بناهای جهان باستان است، می تواند نقطه عطفی در زندگی هر ایرانی باشد. این مجموعه آثار باستانی در مرودشت، حدود 75 کیلومتری شمال شیراز، قرار گرفته است. این بنا یکی از مراکز دودمانی در دوران هخامنشیان بوده است. یونسکو این تجلی خیره کننده از معماری هخامنشیان را در سال 1979 میلادی (1358 خورشیدی) به عنوان میراث فرهنگی ملموس ایران و جهان به ثبت رسانده است.

در حدود سال 518 پیش از میلاد، داریوش کبیر دستور داد تا مجموعه کاخی را بر روی یک سکو در پای کوهی به نام کوه مهر (کوه میترا) بسازند. در پی آن، جانشینان داریوش، خشایارشاه و اردشیر یکم آن را گسترش دادند. کل سکو مساحتی برابر با 125 هزار متر مربع دارد. این مجموعه از کاخ های مناسبتی، کاخ های مسکونی موقت، خزانه داری و مجموعه ای از دژها تشکیل شده است.

کارکرد تخت جمشید

ورودیه کاخ های تخت جمشید

در مورد کارکرد تخت جمشید بحث های بسیار زیادی وجود دارد. برخی صاحب نظران بر این باورند که هخامنشیان تخت جمشید را به عنوان مجموعه کاخ مناسبتی ساختند تا به خصوص در آن نوروز، سال نوی ایرانی، را جشن بگیرند. برخی نیز هرگونه شواهد مبنی بر برگزاری جشن نوروز در دوران هخامنشیان، و در نتیجه در تخت جمشید، را رد می کنند. از سوی دیگر، برخی صاحب نظران این مکان را به عنوان تجلی قدرت سلطنتی می دانند یا به عنوان مرکز سیاسی، اقتصادی و اداری امپراتوری می پندارند.

معماری هخامنشی در تخت جمشید

کاخ ها و ملحقات آن ها در این مکان تاریخی از چنان شکوه و عظمتی برخوردار بودند که هر بازدیدکننده ای را به احترام و تعظیم وا می داشتند. در ساخت کاخ ها، نه تنها بهترین مصالح از سرتاسر امپراتوری فراهم شده بود، بلکه تمام گروه های قومی که تحت این امپراتوری زندگی می کردند، به عنوان نشانه ای از علاقه خود به اتحاد و یکپارچگی، صنایع و مهارت های خود را عرضه می کردند.

کتیبه های تخت جمشید
زبان های به کار رفته در کتیبه های تخت جمشید

دروازه ورودی به این مکان در ابتدا از جنوب و از طریق پله بود. در سمت راست این دروازه، می توانید چهار کتیبه به خط میخی و به نام داریوش کبیر را ببینید که بر روی سنگ بسیار بزرگ قرار گرفته اند: دو کتیبه به فارسی قدیم، یک کتیبه به عیلامی و چهارمین کتیبه به زبان بابلی است. این کتیبه ها به بازدیدکنندگان در مورد ماهیت تخت جمشید، مردمی که در ساخت آن نقش داشته اند و باورها و تفکرات داریوش اطلاعاتی می دهد.

پلکان ورودی تخت جمشید
پلکان ورودی خشایارشاه

امروزه، بازدیدکنندگان از ورودی دیگری که در زمان خشایارشاه ساخته شد، وارد این مجموعه می شوند: پلکان غربی که از دو سری راه پله با حدود 100 پله به یک نقطه بر روی صفه اصلی تخت جمشید ختم می شود. سرانجام، در بالای این پلکان، با دروازه بزرگی روبرو خواهید شد که یک ورودی چشمگیر برای بازدید از این مجموعه کاخ ها را در برابر چشمان شما قرار می دهد.

در اینجا، قسمت های مختلف این بنای منحصر به فرد را معرفی می کنیم تا بیشتر با معماری هخامنشی آشنا شوید. این قسمت ها عبارتند از:

1. دروازه ملل: این بخش، سالنی چهار ستونه و مربع شکلی با سه درب ورودی سنگی بوده است. دو گاو بالدار بسیار بزرگ روی قسمت داخلی درب ورودی شرقی و همچنین درب ورودی غربی تراشیده و نصب شده اند و ورودی ها در قسمت بالایی با شش قطعه کتیبه به خط میخی تزئین شده اند. درب شرقی این بخش به سالن صد ستون و درب جنوبی آن به آپادانا، سالن اداری داریوش کبیر، می رسد. خشایارشاه بعدها این دروازه را ساخت تا نمایندگان کشورهای مختلف از این مسیر وارد مجموعه کاخ های تخت جمشید شوند.

دروازه ورودی تخت جمشید
دروازه ملل تخت جمشید از سمت پلکان خشایارشاه

2. آپادانا: کاخ بار عام داریوش و بزرگ ترین ساختمان این مکان است. در ورودی این کاخ، راه پله هایی در مقابل یکدیگر طراحی شده اند که حیرت انگیز ترین بخش تخت جمشید می باشند. نمای این راه پله ها با حاشیه های زینتی و کتیبه های داریوش تزئین شده اند. زمانی در این کاخ 72 ستون وجود داشت که تکیه گاه بام کاخ بود اما اکنون فقط 13 ستون باقی مانده است.

سنگ نگاره های تخت جمشید
سنگ نگاره های روی دیواره پلکان کاخ آپادانا در تخت جمشید

3. تچر: کاخ اختصاصی داریوش و قدیمی ترین بخش تخت جمشید است. در این بنای زیبا، می توانید سه خط مختلف را بیابید که در دوران ها تاریخی گوناگون حکاکی شده اند: یکی به خط میخی از دوران هخامنشیان، یکی به خط پهلوی از دوران ساسانیان و یکی به خط پارسی امروزی از دوران قاجار. نمایش خدمتکاران و شرکت کننده ها بر روی دیوارهای داخلی راه پله ها حکاکی شده است، و نمای راه پله نیز دو ابوالهول، چند درخت نخل و سربازان ایرانی را نشان می دهد.

کاخ تچر تخت جمشید
کاخ اختصاصی داریوش (تچر) در تخت جمشید

4. حرمسرای خشایار: سازه ای با دو بال است که در غرب خزانه داری قرار گرفته است. در این قسمت می توانید بزرگترین مونولیت (تخته سنگ یک تکه) تخت جمشید را به شکل دو ستون کناری ببینید. ساخت کل زمین سازه بر روی سنگ بستری طبیعی، نه بر روی سازه ای که ساخته دست انسان باشد، نشان از استفاده هوشمندانه و زیرکانه از فضای طبیعی در معماری هخامنشی دارد. امروز، این ساختمان موزه تخت جمشید و مرکز ادارای تحقیقات در مورد هخامنشیان است.

5. تریپیلون یا کاخ مرکزی: بنایی کوچک است که در مرکز این مکان تاریخی قرار گرفته است و به احتمال زیاد به خشایار یا اردشیر یکم تعلق داشته است. هخامنشیان این کاخ را بسیار تزئین کرده اند. نمای این کاخ را به طور کامل حکاکی کرده اند. سه در ورودی و دو راهرو و راه پله این بنا را به سایر کاخ ها ارتباط می دهد. هخامنشیان از این بنا برای دیدارها و یا مشورت هایشان با مقامات عالی رتبه استفاده می کردند.

6. هدیش: کاخ و اقامتگاه موقت خشایار شاه است که اندازه آن دو برابر تچر است. راه پله های این کاخ در جهات معکوس یکدیگر ساخته و با نقش های برجسته تزئین شده اند. بعضی از قسمت های نمای داخلی نیز تصویرهایی از مردم را به نمایش می گذارد که در حال حمل ظروف یا هدایت بزهای وحشی یا حیوانات مشابه هستند. مشابه چنین تصاویری را می توانید در کاخ تچر نیز ببینید.

تزئینات دیوار کاخ های هخامنشی در سنگ نگاره های تخت جمشید

7. خزانه داری: توسط داریوش ساخته شد و خشایار شاه آن را مانند یک دژ گسترانید و شکل داد. یک دیوار خشت ساخته ضخیم این بنا را احاطه کرده است و تنها یک ورودی در گوشه شمال شرقی آن باقی گذاشته است. این بنا بخش عظیمی از ثروت هنگفتی را در خود جای داده بود که پادشاهان هخامنشی آن را جمع کرده بودند.

8. سالن صد ستون: دومین کاخ بزرگ تخت جمشید است که از آن به عنوان سالن حضار استفاده می شد. این سالن در بخش شمالی خزانه داری و در شرق آپادانا قرار گرفته است. ویژگی اصلی آن، داشتن سالنی مربعی شکل با ده ردیف ده ستونه بود که نگهدارنده سقف بودند. در واقع، خشایارشاه این کاخ را برای پذیرایی از کسانی ساخته بود که از نقاط مختلف امپراتوری پارس به حضورش می آمدند.

9. تپه سلطنتی: بناهای دیگر تخت جمشید، گورهای سنگی اردشیر سوم، اردشیر دوم و داریوش سوم هستند که به زیبایی با سنگ نگاره ها تزئین شده اند. این گورهای سنگی تنها تعدادی از بناهای آرامگاهی هخامنشیان هستند که در این مجموعه و به صورت مشرف به کل تخت جمشید ساخته شده اند.

تپه سلطنتی تخت جمشید
مقبره روی تپه سلطنتی که مشرف به تخت جمشید است

پایان داستان این مجموعه کاخ های هخامنشی

پارسیان نقشه این مجموعه کاخ های باشکوه را کشیدند و ساخت آن را هدایت کردند. بهترین صنعتگران و هنرمندان از تمام ملّت هایی که تحت پادشاهی پارسیان می زیستند، پروژه را اجرا کردند. این تجلی معماری هخامنشیان گسترده شد و تا سال 330 پیش از میلاد حفظ و نگهداری شد، یعنی قبل از آن که اسکندر مقدونی آن را غارت کند و با سوزاندنش به شکوه و عظمت این بنای بی نظیر روزگار باستان پایان بدهد.

اسکندر با به آتش کشیدن تخت جمشید، کتاب های بسیار و بخش عظیمی از هنر و فرهنگ هخامنشیان را نابود کرد. او تمام طلاها، نقره ها و ثروت های خزانه تخت جمشید را غارت کرد. این خزانه بزرگترین خزانه هخامنشیان بود.

حفاری ها و کشفیات این مجموعه کاخهای باستانی :

تاکنون، بیش از 30 هزار لوح گلی از طریق حفاری های انجام شده در تخت جمشید کشف شده اند که اکثر آن ها به زبان عیلامی نوشته شده اند. این لوح ها از نظر محتوایی ارزشمندترین سندهایی هستند که از دوران هخامنشیان باقی مانده اند. لوح های گلی کشف شده حاوی اطلاعات مهمی در مورد سیستم های پرداخت یا ثبت پرداخت، گروه های کاری، حقوق اجتماعی و مصالح به کار رفته در ساخت تخت جمشید است.

کتیبه های این لوح های گلی ثابت می کند که هخامنشیان از کار اجباری برای ساخت تخت جمشید استفاده نکردند. آن ها به تمام کارگران دستمزد پرداخت کردند. آن ها همچنین از نوعی بیمه کاری نیز بهره می بردند.

کشف دیگری که انجام شده است، از سیستم دفع آب پیچیده ای با کانال های زیرزمینی به طول تقریباً 2 کیلومتر و در برخی قسمت ها به ارتفاع 5 تا 6 متر می باشد. فاضلاب و آب باران به گوشه جنوب شرقی مجموعه می رود تا وارد این سیستم زهکشی شود. یک چاه بزرگ در پای کوه حفر شده است و به این سیستم فاضلاب متصل است که عملکردی شبیه به سیفون دارد تا کانال ها را تمیز کند و هر نقطه مسدود شده ای را باز کند.

اداره تخت جمشید

هیئتی از افراد معتمد به عنوان اداره کننده انتخاب شده اند. این افراد شامل اشخاص حقوقی نظیر استاندار فارس، رئیس و معاون وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، نماینده ارسنجان، پاسارگاد و مرودشت، فرماندار مرودشت، رئیس بانک اطلاعات جهانی تخت جمشید، شهردار مرودشت و برخی افراد قابل اطمینان می باشند.

آن چه که در این مطلب گفته شد، قطره ای از یک دریاست. باید در اولین فرصت شکوه واقعی تخت جمشید را احساس کنید و از سایر جاذبه‌های گردشگری شیراز دیدن کنید. مطمئنا تجربیات شما از بازدید این میراث جهانی بشر به یاد ماندنی خواهد بود.

برای خواندن مطالب مشابه، به فهرست میراث فرهنگی ملموس ایران در یونسکو مراجعه کنید!

تخت جمشید کجاست؟

بنای تخت جمشید در 11 کیلومتری شمال شرقی شهر مرودشت استان فارس و 70 کیلومتری شمال شرقی شیراز قرار دارد. موقعیت مکانی تخت جمشید را می‌توانید در زیر مشاهده کنید:

پرسش‌های متداول درباره تخت جمشید

اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.

تخت جمشید چند سال قدمت دارد؟

ساخت این بنا در سال 518 قبل از میلاد آغاز شد. به عبارتی، قدمت حدودی این بنا 2500 سال است.

چرا تخت جمشید به آتش کشیده شد؟

تخت جمشید قلب امپراتوری ایران بود. گفته می‌شود که اسکندر مقدونی پس از شکست داریوش سوم و تسخیر تخت جمشید، به همراه ملازمان خود به شهر اصطخر (در نزدیکی آن مکان تاریخی) رفت. در آنجا شراب بسیار نوشید و با حال مستی به تخت جمشید بازگشت و آنجا را به آتش کشید.
طبق برخی روایات دیگر، آتش گرفتن تخت جمشید به صورت اتفاقی صورت گرفته بود.

تخت جمشید توسط کدام پادشاه هخامنشیان بنا شد؟

تخت جمشید یک اَبَربنای تاریخی است که شروع و پایان ساخت آن در زمان یک پادشاه نبوده است. ساخت این بنا در ابتدا به دستور داریوش اول صورت گرفت، اما در زمان حکومت پادشاهان بعدی و تا زمان حمله اسکندر ادامه پیدا کرد و حدود 185 سال به طول انجامید.
برخی مورخین با توجه به آثار نیمه کاره باقی مانده، معتقدند که ساخت این بنا با پایان دوره هخامنشیان متوقف شد.

تخت جمشید چگونه ساخته شد؟

این مجموعه کاخ‌های باستانی، بدون برده‌داری و با پرداخت اجرت به ماهرترین استادکاران جهان در پای کوه مهر ساخته شد. در ساخت دروازه‌ها، ستون‌ها و کف بناهای آن عمدتا از سنگ (بدون ملاط) استفاده شده است. دیوارها عموما از خشت و سقف‌ها را نیز از چوب سروهای لبنان ساخته‌اند. بهترین مصالح از سرزمین‌های دیگر به این نقطه آورده شدند تا این اثر به یاد ماندنی ساخته شود.

نقوش حک شده بر تخت جمشید نشان از چه دارند؟

بر روی دیوارها و ورودی‌های کاخ‌های تخت جمشید نقش و نگارهای بسیاری وجود دارند که تمامی آنها حاکی از صلح خواهی و حکومت مسالمت‌آمیز هخامنشیان هستند. در هیچ یک از این آثار به جای مانده، نشانی از جنگ، برده داری و … نیست.

تیم تولید محتوا

تیم تولید محتوا در "دستی بر ایران" از یک گروه پژوهشگر، نویسنده، مترجم و ویراستارانی تشکیل شده است که برای شما محتوای اریجینال تولید می کنند. آنها دوره های لازم را گذرانده اند تا بتوانند به گونه ای حرفه ای اطلاعات مورد نیاز "گردشگری آگاهانه" و "گردشگری مسئولانه" را برای شما تهیه نمایند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا