هنر فراموش شده پوستین دوزی

آشنایی با هنر پوستین دوزی
آشنایی با هنر پوستین دوزی
آشنایی با هنر پوستین دوزی
آشنایی با هنر پوستین دوزی

هنر پوستین دوزی یکی از هنرهای قدیمی است که امروزه آثاری از آن روی دیوارنگاره‌های قدیمی به چشم می‌خورد. در گذشته، طبقات مختلف جامعه برای تولید آثار این رشته از صنایع دستی ایران مطابق با رتبه و درجه‌ی اجتماعی خود، از پوست جانوران مختلف استفاده می‌کردند. برای مثال، طبقات بالاتر اجازه‌ی استفاده از پوست حیواناتی نظیر ببر و پلنگ را داشتند. مطالعه‌ی متن پیشِ رو اطلاعات بیشتری درباره‌ی این هنر فراموش‏‌شده در اختیار شما می‌گذارد.

مختصری درباره‏‌ی تاریخ پوستین دوزی در ایران

هنر پوستین دوزی یکی از صنایع دستی ایران محسوب می‏شود که از گذشته‌های دور، نسل به نسل از نیاکانمان، به یادگار مانده است. امروزه، استان خراسان رضوی به‏‌خصوص منطقه‌ی شاندیز آن از اصلی‌ترین مراکز تولید محصولات این رشته از صنایع دستی به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد که علت رواج این صنایع دستی در استان خراسان رضوی به آب‏‌وهوای سرد این استان مربوط باشد.

جالب توجه است که پوستین‌های دوخته‏‌شده در کشورمان به‏‌دلیل وجود طرح‌های اصیل ایرانی نظیر «زغاله‌پردازی چهار بغل» روی پوستین‏‌ها، از شهرت و اعتبار زیادی برخوردارند. این طرح‌ها به‌‏طور معمول با استفاده از نخ‌های رنگی روی پوست سوزن‌دوزی می‌شوند.

گفتنی است که زمان اوج هنر پوستین دوزی به پیش از جنگ جهانی دوم برمی‌گردد. در آن دوران، پوستین از جمله اقلام صادراتی ایران محسوب می‌شد.

به‌‏طور معمول، در ایران از پوست حیوانات حلال‌گوشت مانند گاو و حدود بیست نوع گوسفند برای تولید محصولات پوستین دوزی استفاده می‌شود. البته، پوست حیواناتی نظیر مینک، سگ آبی، انواع روباه، خرگوش، سمور، راسو، قاقُم، گربه و سگ نیز برای تولید خز کاربرد دارند. بدون شک، پوستین‌های دوخته‌‏شده با پوست جانوران مختلف از نظر قیمت و سایر فاکتورها تفاوت‌های زیادی با هم دارند.

مراحل انجام کار پوستین دوزی

هنر پوستین دوزی مراحلی دارد که بدین شرح‏‌اند:

  • پس از جداسازی پوست حیوانات به‌‏شیوه‌ی درست، آن را به‏‌مدت دو شبانه‌‏روز در آب خیس می‌کنند.
  • پوست مدنظر را کاملاً با آب شست‌‏وشو می‌دهند تا چربی‌های اضافی از روی آن پاک شود.
  • با استفاده از آرد جو و نمک، قسمت پشتی پوست را پوشش می‌دهند و پوست را جمع می‌کنند تا مدتی در همان حالت باقی بماند.
  • با استفاده از وسیله‌‏ای نظیر سنگ و سمباده‌ی مخصوص، پشت پوست را صاف و یکدست می‌کنند.
  • پوست را رنگ‌‏آمیزی می‌کنند. از رنگ‌هایی برای این کار استفاده می‏‌شود که معمولاً تُنالیته‌ی قهوه‌ای دارند؛ اما استفاده از رنگ‌های بنفش و مشکی و سورمه‌ای نیز متداول است.
  • پس از رنگ‌آمیزی، پوست آماده‌ی برش‌‏زدن می‌شود. در این مرحله، مطابق با الگوهای ازپیش‌‏آماده‌‏شده پوست را با قیچی برش می‌زنند.
  • در مرحله‌ی آخر، با پوست‌های برش‏‌خورده مطابق با الگو، محصولات مختلفی تولید می‌شوند که از جمله‌ی آن‏‌ها می‌توان به این محصولات اشاره کرد: پالتو، کفش‌های روفرشی، کیف، جلیقه، کلاه و شال‌گردن. این محصولات ممکن است دست‏‌دوز باشند یا در کارگاه‌های خیاطی به‏‌وسیله‌ی چرخ دوخته شوند.
  • بدیهی است که لباس‌های دست‌دوز ارزش و کیفیت بسیار بیشتری دارند. هنرمندان گاهی اوقات این لباس‌ها را با استفاده از هنر سوزن‏‌دوزی و رنگ‏آمیزی تزیین می‌کنند که جلوه‌ی زیبایی به آن‌ها می‌دهد.

امروزه، در روستاهای استان خراسان رضوی، عده‌ی بسیار اندکی از روستاییان هنر پوستین دوزی را دنبال می‌کنند. با این وجود، به‌‏دلیل گران‌بودن پوست حیوانات، هر روز تعداد این افراد رو به کاهش است.

پوستین چیست؟

پوستین چیست؟
پوستین چیست؟

پوستین یا لباس خز نوعی لباس زمستانی است که همه یا بخش عمده‌ای از آن به‌‏طور مستقیم با پوست حیوانات پشم‌دار دوخته می‌شود. این نوع لباس یکی از قدیمی‌ترین اشکال لباس‌ها به شمار می‌رود که برای اولین بار انسان‌های نخستین و پس از آن مردم آفریقا از آن استفاده کردند. در گذشته، ثروتمندان این لباس را با پوست حیوانات وحشی نظیر پوست ببر و پلنگ می‌بافتند.

در کارخانه‌های صنعتی لباس‌های پوستین صرفاً از پوست حیوانات تهیه می‌شوند و استفاده از پشم جانور در آن‌ها ممنوع است. البته پوستین واقعی باید به‌همراه پشم دوخته شود و جداکردن پشم از پوست اصالت کار را از بین می‌برد.

کاربرد محصولات پوستین دوزی در کشورهای مختلف

به‌‏طور معمول، لباس‌های خزدار پوستین دوزی به‌‏دلیل دوام‏ و گرمای آن‏‌ها، در بیشتر مناطق خاورمیانه و خنک سراسر جهان استفاده می‌شوند. در کشور کانادا، مردم علاقه‌ی زیادی به پوشیدن این لباس‌ها در فصول سرد سال دارند. جالب است که این نوع لباس‌ها در کشورهای توسعه‏‌یافته نوعی پوشش گران‏‌قیمت و تجملی به شمار می‌روند؛ حال‌آنکه طرفداران حفاظت از گونه‌های جانوری و محیط‌زیست، دوستداران حیوانات و پیروان شیوه‌های تغذیه‌ی گیاه‌خواری و وگان‌ها صددرصد با آن مخالف هستند.

در واقع، عایق‌‏بودن لباس‌های پوستین سبب شده است که بیشتر مردم مناطق سردسیر مانند قطب شمال، علاقه‌ی زیادی به استفاده از آن‌‏ها داشته باشند. در کشورهای اسکاندیناوی و ژاپن و روسیه نیز از این نوع لباس‌ها به‏‌عنوان لباس‌های سنتی بهره می‏‌برند.

امروزه، کشور ترکمنستان و قسمت شمالی روسیه از جمله مراکز صادرات پوست به شمار می‌روند که محصولات خود را بیشتر به اروپا و خاورمیانه و شمال آفریقا صادر می‌کنند. از کشورمان ایران نیز صنایع دستی پوستین دوزی به کشورهایی از قبیل عراق، عمان، امارات، روسیه، افغانستان و ترکمنستان صادر می‌شوند.

هنر پوستین دوزی از آثار ناملموس و صنایع دستی ایران

پوستین دوزی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی ایران
پوستین دوزی یکی از قدیمی‌ترین صنایع دستی ایران

هنر پوستین دوزی یکی از صنایع دستی ایران به شمار می‌رود که امروزه به‌‏دلیل در دسترس نبودن مواد اولیه، تولید محصولات آن کمتر شده است. دستی بر ایران نیز از گردشگران درخواست می‏‌کند که درباره‏‌ی صنایع دستی فراموش‌‏شده‌‏ی ایران بیشتر تحقیق کنند و همه‏‌ی تلاش خود را برای آشنایی بیشتر با میراث فرهنگی ناملموس کشورمان به کار بگیرند.

اشتراک گذاری
دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

قبلی
3 معیار مهم انتخاب وکیل و هزینه آن!
بعدی
شرایط دریافت سند عقد بین المللی در ترکیه در 72 ساعت
نوشته‌های مشابه
مسابقه ایران شناسی ماهانه دستی بر ایران