بسیاری می‌پرسند: «اهمیت ایرانگردی برای ما ایرانی‌ها در چیست؟» برخی دیگر سؤال می‌کنند: «مگر ایران چه دارد که توریست‌های خارجی به آن سفر می‌کنند؟» وقت آن رسیده است که مقوله‌ی سفر را با رویکردی آگاهانه مدنظر قرار دهیم تا بتوانیم از آن حداکثر استفاده را ببریم.
متأسفانه سفر را به‌مانند تجربه‌ای به ما معرفی نکرده‌اند که عنصری موثر در شکل‌بخشی به هویت و شخصیت ما باشد. ممکن است بپرسید که چرا ما ایرانگردی را در زمره‌ی عوامل شکل‌دهنده‌ی هویت و شخصیت فرد قرار می‌دهیم. امیدواریم با خواندن این مطلب، پاسختان را دریافت کنید.
آگاهی جهانگردان از اهمیت ایرانگردی
در ابتدا بد نیست که به دلیل اهمیت ایرانگردی از دید مسافران خارجی نگاه کنیم. علت مسافرت توریست‌ها به ایران یکی از دلایل زیر یا مجموعه‌ای از آن‌هاست:
- ایران کشوری است با تاریخ بسیار غنی و قدیمی که باید آن را از نزدیک شناخت؛
- فرهنگ ایرانی تأثیر بسیار شگرفی در شکل‌گیری تمدن غرب داشته است و باید دلیل آن را پیدا کرد؛
- فرهنگ ایرانی بسیار متمایز و جذاب است و باید این فرهنگ را از نزدیک تجربه کرد و فرهیختگان و هنرمندان آن را شناخت؛
- باید مشخصه‌های تمدن ایرانی را از نزدیک دید و درک کرد؛
- باید جاذبه‌های طبیعی ایران را دید تا دریافت که چرا ایران در فهرست پنج کشور برتر دنیا قرار دارد.
نکته‌ی مهم آن است که مردم دنیا ما را صاحبان گنجینه‌ی تمدن و فرهنگ ایرانی می‌دانند؛ در صورتی که ما به‌دلیل ناآگاهی از نقشه‌ی گنج، می‌پرسیم کدام گنج؟ گنج همان چیزی است که توریست‌ها به دنبالش هستند. ما که هستیم؟ صاحبان آن گنج. چگونه ما صاحب آن گنج شده‌ایم؟ پاسخ به این پرسش ما را به درک از هویت و شخصیت خودمان به‌عنوان فرد ایرانی می‌رساند.
مطالعه‌ی تاریخ ایران، پیش از ایرانگردی
بدون شک، همه‌ی ما اسامی بسیاری از پادشاهان ایران باستان را می‌دانیم و درباره‌ی امپراتوری پارس، کوروش هخامنشی، سلسله‌ی ساسانیان، حمله‌ی عرب‌ها، حمله‌ی مغول‌ها و موضوعاتی نظیر آن‌ها چیزهایی شنیده‌ایم. به‌راستی چقدر درباره‌ی این موضوعات می‌دانیم؟ آگاهی از چند‌و‌چون این موضوعات ما را آگاه می‌کند که چه بر ما گذشته است تا به اینجا رسیده‌ایم؛ ازاین‌روست که باید تاریخ بخوانیم.
با خواندن تاریخ کشورمان درمی‌یابیم که در فراز‌و‌نشیب‌های آن چه زحمت‌ها کشیده شده، چه روزهای سخت و تلخی بر پیشینیان ما گذشته و چه خون‌هایی در حفظ خاک ایران ریخته شده است تا ما امروز صاحبان این کشور خوانده شویم. باید دریابیم که ما ایرانیان، وارث تمام آن مجاهدت‌هایی هستیم که نیاکان ما در گذر از روزگاران دشوار از خود نشان داده‌اند و اکنون ثمر داده است. نیاکان ما این سرزمین را به ما ودیعه داده‌اند و ما امروز آن را وطن خود می‌نامیم. باید این وطن را خوب بشناسیم تا خودمان را بشناسیم و بتوانیم تمدن و فرهنگ ایرانی را به‌درستی به نسل‌های بعد منتقل کنیم.
ما در «دستی بر ایران»، تاریخ ایران را از ایام باستان تا دوران معاصر معرفی می‌کنیم. به‌دلیل اهمیت ایرانگردی، خواندن مقالات مربوط به تاریخ ایران را به همه‌ی شما توصیه می‌کنیم. این مقالات تاریخی، با درس‌های تاریخ دوران تحصیل بسیار متفاوت هستند. مطمئن هستیم که شما این مطالب را بسیار جذاب‌تر خواهید یافت.
آگاهی از جغرافیای ایران به‌دلیل اهمیت ایرانگردی
ازآنجاکه ایران کشوری است با اقلیم‌های متفاوت، اختلاف ارتفاع چشمگیر و عوارض طبیعی گوناگون، باید پیش از شروع ایرانگردی بدانیم اقلیم ایران چگونه است. باید بدانیم جایی که می‌خواهیم به آن سفر کنیم چقدر از ما دور است، در زمان سفر ما گرم است یا سرد، امکان بارندگی‌های شدید، توفان، موج گرما، ریزگردهای مختل‌کننده‌ی تنفس و… در آنجا هست یا خیر.
لازم است قبل از تصمیم‌گیری درباره‌ی ایرانگردی، سفارش تورهای داخلی یا به‌طور کلی، سفر به هر نقطه‌ای از ایران، عوارض طبیعی آنجا را بشناسیم. برخی از این عوارض مانند کوه‌های مرتفع، دریاچه‌ها، تالاب‌ها و کویرهای وسیع، به‌خودی‌خود می‌توانند جاذبه‌ی طبیعی آن منطقه باشند.
گاهی لازم است میزان شدت سرما یا گرما و میزان بارش‌های مقاصد گردشگری‌مان را از پیش بدانیم و برای آن آماده شویم. تجهیز خود از لحاظ پوشاک، خوراک و… مهم است. تجهیز خودرو با وسایلی مانند زنجیر چرخ و سرویس فنی خودرو، بررسی چراغ‌ها و مه‌شکن آن نیز بسیار حائز اهمیت است.
شناسایی مناطقی که ممکن است زندگی در آن‌ها دشوار باشد، ما را با وضعیت زندگی هموطنان‌مان آشنا خواهد کرد؛ درعینحال، قدر زندگی راحت‌تر خودمان را هم خواهیم دانست. ازاین‌رو و به‌دلیل اهمیت ایرانگردی، در «دستی بر ایران» مقالات مربوط به جغرافیای ایران تهیه شده است.
ایرانگردی و آشنایی با جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی ایران
ایران ما، یکی از کهن‌ترین کشورهای جهان، با فرهنگی بسیار غنی است. فرهنگ هر ملت، هنر آن را می‌آفریند و معماری را به وجود می‌آورد. وقتی هنر و معماری هدفمند باشند، به‌زیبایی خلق شوند و پاسخگوی خواسته‌های مردمان منطقه باشند، حاصل کار ستودنی و ماندگار خواهد بود. زیبایی و ماندگاری آفرینش‌های هنری ایرانیان به‌قدری بوده است که از چندین هزاره‌ی پیش تاکنون پابرجا بوده‌اند و توجه مردمان بسیاری را به خود جلب کرده‌اند.
ممکن است در خصوص میراث فرهنگی‌مان واقعیت‌های فراوانی شنیده باشیم. نیاکان ما در آفرینش جاذبه‌های تاریخی ایران چنان عمل کرده‌اند که همه‌ساله تعدادی از آن‌ها در فهرست میراث جهانی بشر ثبت می‌شوند. این موضوع، برای ما هم افتخار به‌همراه دارد و هم مسئولیت می‌آورد. از داشتن این ودیعه‌ها به خود می‌بالیم؛ همان طور که باید مسئولیت حفظ آنان را به عهده بگیریم. تک‌تک ما مسئول هستیم که در نگهداری و حفظ میراث فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری ایران کوشا باشیم.
اگر از سال‌ها پیش به فکر مستندسازی این جاذبه‌ها بودیم، اکنون سایت‌های تاریخی بیشتری در فهرست یونسکو ثبت شده بودند. با‌این‌وجود، تا سال ۱۴۰۰ خورشیدی، ۲۶ سایت تاریخی ما میراث جهانی بشر شناخته شده است و ده‌ها سایت مستند‌شده‌ی ایران در انتظار ثبت جهانی در یونسکو هستند. با افزایش درک ما از میراث جهانی بشر، اهمیت ایرانگردی نیز نزد ما بیشتر خواهد شد.
علاوه بر آن، جنگل‌های هیرکانی ما در امتداد دریای کاسپین و نیز کویر لوت، تا به امروز در فهرست جاذبه‌های طبیعی جهانی ثبت شده‌اند. هنگامی که ذخیره گاه های زیست کره را نیز به حساب آوریم، ایران تاکنون ۱۳ منطقه را به ثبت جهانی رسانده است. این تنوع موجود در طبیعت را به ارث برده ایم و باید آن را پاس بداریم.
ایران ما یکی از کهن‌ترین، زیباترین و غنی‌ترین کشورهای جهان است. ایرانگردی ما را با گنج عظیم جاذبه‌های گردشگری ایران آشنا می‌کند.
شناخت غنای فرهنگی ایران، یکی دیگر از دلایل اهمیت ایرانگردی
شاید به‌دلیل شنیدن مکرر واقعیت‌های شگفت‌انگیز درباره‌ی غنای فرهنگی ایران، اهمیت ایرانگردی و آن واقعیت‌ها برای ما کم‌رنگ شده باشد؛ اما لازم است به‌درستی از غنای فرهنگی ایران آگاه باشیم. برخی از مشخصه‌های غنی فرهنگی ایران چنین‌اند:
- ملت ایران از اقوام مختلفی تشکیل شده است که در گوشه و کنار ایران ساکن‌اند. زمانی که مرزهای جغرافیایی ما گسترده‌تر بود و هنوز بخش‌های بسیاری از آن را از دست نداده بودیم، کل اقوام بلوچ، کرد، ترکمن و بخشی از عرب که امروزه خارج از ایران هستند، جزو ملت ایران بودند.
- ملت ایران با آن گستره‌ی وسیع باستانی‌اش، جشن‌ها، آداب و رسوم و اعتقاداتی دارد که امروز هم در بسیاری از کشورهای مجاور و نزدیک حفظ شده‌اند؛ مانند «نوروز» که در ۱۲ کشور دنیا آغاز سال نو محسوب می‌شود.
- ملت ایران متناسب با وضع اقلیمی خود، خالق نوعی معماری بومی است که نمونه‌های آن را می‌توان در داخل و حتی خارج از ایران دید. نمود معماری ایرانی در قالب آب‌انبارها، یخچالها، کبوترخانه‌ها و بادگیرها تجلی یافته است.
- برخی از شاهکارهای هنری و درعینحال مهندسی ایرانی را می‌توان در بناهایی چون تخت‌جمشید، کاخ اردشیر و معبد چغازنبیل دید.
- تداوم هنر ایرانیان باستان را می‌توان در سیر تحول و شکل‌گیری بناهای دوران پس از اسلام نیز یافت.
- سیستم‌های مدیریت آب، کاریزها (قنوات)، پل‌های تاریخی و سازه‌های بسیاری هنوز پابرجا هستند که باید آن‌ها را بیشتر بشناسیم.
- تعدد زبان‌ها و گویش‌های مختلف در میان اقوام ایرانی، حاکی از وجود تنوع فرهنگی بسیار متفاوت در این سرزمین است.
- تعدد و گوناگونی پوشاک محلی، رقص‌های محلی، ورزش‌های محلی، غذاهای محلی و مانند آن‌ها، نشانگر غنای فرهنگی ایران ماست.
- علاقه و هنرنمایی مردم این سرزمین در تولید آلات موسیقی و نواختن قطعات موسیقی، هر شنونده‌ای را به وجد می‌آورد.
اهمیت ایرانگردی و لزوم غره‌نشدن
آیا ایرانگردی ما را به تاریخ و فرهنگمان غره می‌کند؟ پاسخ به این پرسش بسیار دشوار است. اگر پاسخ مثبت بدهیم، بیراه جواب نداده‌ایم. ما به‌قدری غنای فرهنگی داریم که این غرور ملی بیجا نخواهد بود؛ اما فقط ما نیستیم که چنین کشور باستانی غنی‌ای داریم. باید دنیا را بشناسیم تا بدانیم جایگاه ما کجاست. اگر به پرسشی که مطرح شد، پاسخ منفی بدهیم، نشانگر دیدگاهی آگاهانه است. نشان می‌دهد ما دریافته‌ایم که علی‌رغم مفاخر بسیار در گذشته‌مان، باید فرهنگ دیرینه‌مان را بهتر بشناسیم.
امروز نیز باید کارهایی بکنیم که افتخارآفرین باشند. باید نقاط ضعف‌مان را پیدا کنیم و در رفع آن‌ها بکوشیم. با رسیدن به درک این مهم و نیز شناخت اهمیت ایرانگردی است که ما نیز سهم خود را ادا می‌کنیم.
فایده و اهمیت ایرانگردی توأم با آگاهی و کسب تجربه
اهمیت ایرانگردی در چیست؟ پاسخ کوتاه این است: به درک درستی از هویت‌مان می‌رسیم. تمامی آن مشخصه‌هایی که از گذشته‌های دور تا امروز، تاریخ و فرهنگ و هنر ما را ساخته‌اند، به ما هویت ایرانی داده‌اند. ما اکنون وارث و مالک گنجینه‌ای بسیار بزرگ هستیم که از پدران و مادران این سرزمین به ارث برده‌ایم.
پس با همدیگر بخوانیم و بیشتر بدانیم. سفر آگاهانه و مسئولانه را پیشه کنیم و از نزدیک شاهد ویژگی‌های میراث‌مان باشیم. اهمیت ایرانگردی را با جدیت بیشتر و با هدف شناخت عمیق‌تر هویت خودمان دنبال کنیم. بدانیم کیستیم و چه داریم که می‌توانیم به آن ببالیم. ایران‌مان را بیشتر و زیباتر بسازیم تا دلایل محکمی برای افتخار به آن داشته باشیم.
