بوم گردی نوعی گردشگری مسئولانه و آگاهانه است که در آن، حفظ محیط زیست و آسایش مردم محلی جزو اصول اصلی محسوب می‌شود. برای آنکه بهتر بدانیم اکوتوریسم (Ecotourism) یا بوم گردی چیست، تعریف دقیق آن را از انجمن بین‌المللی بوم گردی (International Ecotourism Society) جویا شده‌ایم: بوم گردی «سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که از محیط زیست محافظت می‌کند، رفاه افراد بومی در جوامع محلی را حفظ می‌کند و با آموزش ساکنان محلی، سطح آگاهی آن‌ها را ارتقا می‌دهد.»
این سبک مسافرت، شبکه‌ای بین‌المللی از افراد، نهادها و گردشگران حرفه‌ای را شامل می‌شود که با آموزش‌دیدن و کسب آگاهی درباره‌ی منشور گردشگری مسئولانه و پایدار، می‌توانند در آن موفق عمل کنند. راه‌اندازی بوم گردی به‌شیوه‌ی صحیح و اصولی راحت نیست؛ اما مهم آن است که بدانیم چگونه آن را مدیریت کنیم تا حاصل کار ما نتایج منفی برای مردم و محیط زیست به بار نیاورد. بوم گردی را نباید با طبیعت گردی اشتباه بگیریم. هدف از این سبک سفر صرفاً گشت و گذار در طبیعت نیست.
اصول تشکیل‌دهنده بوم گردی چیست؟
انجمن بین‌المللی بوم گردی بر اصولی تأکید می‌ورزد که پایه‌های این نوع سفر را تشکیل می‌دهند:
- به‌حداقل‌رساندن آثار فیزیکی، اجتماعی، رفتاری و روان‌شناختی گردشگری
- شکل‌گیری فرهنگ احترام به محیط زیست و محافظت از آن
- فراهم‌آوردن تجربه‌های مثبت برای میزبانان و مهمانان
- تولید ارزش برای جامعه‌ی محلی و صنعت گردشگری
- افزودن بر میزان حساسیت جامعه درخصوص مسائل اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی
دلایل رشد بوم گردی چیست؟
در اینجا به ذکر مزایای این سبک از گردشگری می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم تا توضیح دهیم دلایل رشد بوم گردی چیست:
- امروزه به‌دلیل وجود هواپیما و زیرساخت‌های پیشرفته‌ی حمل‌ونقل، دسترسی به مقاصد بوم گردی آسان‌تر از گذشته است؛
- بسیاری از گردشگران از فعالیت‌ها‌ی تکراری و رفتن به مقاصد گردشگری سنتی خسته شده‌اند و به‌دنبال سفرهایی توأم با چالش و یادگیری‌های متفاوت و جدید هستند؛
- آگاهی مردم به لزوم محافظت از محیط زیست و نیز اشتیاقشان به حمایت از جوامع محلی بیشتر شده است؛
- مسافران حرفه‌ای دوست دارد متفاوت باشند و در عمل، اهمیت محیط زیست را نشان بدهند؛
- بوم گردی می‌تواند به محافظت از نقاط حساس طبیعت کمک کند و موجب افزایش آگاهی درباره‌ی موضوعات ظریف اجتماعی و زیست‌محیطی محلی شود؛
- بوم گردی موقعیت‌هایی برای کسب درآمد افراد بومی به وجود می‌آورد.
ابعاد زیست‌محیطی بوم گردی
اگر فقط به این نکته توجه کنیم که این سبک سفر برای محیط زیست و جامعه‌ی محلی میزبان پیامدهای خوبی در بر دارد و آن را در ابعاد بزرگ‌تر، شیوه‌ی دائمی مسافرت‌های خود قرار دهیم، ممکن است آسیب‌های زیادی به وجود آوریم. احتمالاً می‌پرسید زیان بوم گردی چیست؟ در اینجا به ذکر برخی از این آسیب‌ها می‌پردازیم:
- بومگردان که اغلب به مناطق طبیعی شکننده سفر می‌کنند، به‌راحتی ممکن است موجب فرسوده یا نابود‌شدن محیط زیست شوند؛
- اوضاع زندگی گونه‌های مختلف جانوران وحشی به هم می‌خورد، گونه‌های گیاهی در اثر نمونه‌برداری یا راه‌رفتن روی آن‌ها، تخریب می‌شوند، و زباله‌سازی در ابعاد بزرگ اتفاق می‌افتد؛
- برخی از بازدیدها در زمان‌های حساس صورت می‌گیرند، مانند زمان‌های زاد و ولد یا تخم‌گذاری جانوران؛
- آثار نامرئی منفی پدید می‌آیند، مانند آلودگی ناشی از مصرف سوخت یا سفر جاده‌ای؛
- مخاطره‌ی تبدیل بوم گردی به گردشگری انبوه وجود دارد که در ابعاد گسترده، آثاری منفی خواهد داشت که صرفاً برای محیط زیست نیست و دامنه‌ی وسیع‌‌تری دارد؛
- آثار اجتناب‌ناپذیر تغییرات و پاکسازی زمین برای ایجاد زیرساخت‌ها، اعم از جاده‌ها و اقامتگاه‌های بوم گردی، آسیب‌های جدی به محیط زیست وارد می‌کنند.
گردشگری آگاهانه و بادرایت
اکنون که اندکی بهتر دانستیم بوم گردی چیست، باید با دقت بیشتری به برنامه‌ریزی برای این سبک سفر بپردازیم. در ابعاد بزرگ‌تر، سیاست‌گذاری در این زمینه باید توأم با گردشگری آگاهانه باشد. سیاست‌گذاران باید گردشگری پایدار را مدنظر قرار دهند و صرفاً به منافع کوتاه‌مدت برخی گروه‌ها مانند پیمانکاران راه‌سازی و خانه‌سازی و همچنین ایجاد اشتغال و… فکر نکنند.
از سویی دیگر، فرض کنیم که گردشگران به‌خوبی درک کنند که بوم گردی چیست و چه فوایدی برای جامعه‌ی محلی و محیط زیست دارد. این نباید دلیلی برای سفرهای بسیار زیاد به مکان‌های حساس در محیط زیستمان گردد. بوم گردی نباید تبدیل به تنها سبک سفر ما شود و نقاط بکر و حساس محیط زیست کشورمان را نشانه برویم. روش‌های دیگری هم برای سفر وجود دارند. مهم آن است که منشور گردشگری مسئولانه و اصول گردشگری پایدار را مدنظر قرار دهیم.
