امامزاده صالح تجریش؛ زیارتگاهی در بافت قدیمی

امامزاده صالح تجریش یکی از برادران امام رضا (ع) است که آرامگاه وی در ضلع جنوب شرقی میدان تجریش و در مجاورت بازار تجریش قرار گرفته است. این بارگاه دارای ضریحی از جنس نقره با کتیبه‌های طلایی است که جلوه بسیار زیبایی دارد. دیرینگی ساخت امامزاده به قرن چهاردهم میلادی و دوره حکومت ایلخانی برمی‌گردد و از جاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود.

تاریخ ساخت امامزاده صالح تجریش

گفته می‌شود که بنای اولیه این امامزاده در قرن دوازدهم میلادی ساخته شده بود، اما در ماجرای حمله‌ی مغول به شهر ری تهران به طور کلی ویران گردید. این حمله در سال ۱۲۲۰ میلادی اتفاق افتاد.

با این وجود، دوباره ساختمان جدید امامزاده توسط پادشاهان ایلخانی ساخته شد. وجود برخی نشانه‌های تاریخی از قبیل سنگ قبرهای عهد مغول در اطراف این ساختمان گواهی بر این ادعاست. علاوه بر آن، ساختمان مزبور در سال ۱۳۰۱ میلادی توسط یکی از پادشاهان ایلخانی به نام غازان خان مورد بازسازی قرار گرفت.

بعلاوه، پس از دوره‌ی ایلخانی و در دوره‌های صفویه و قاجار بخش‌های جدیدی به این ساختمان اضافه شدند. برای مثال، در دوره‌ی قاجار فضای وسیع موجود در مجاورت امامزاده به عنوان قبرستان استفاده شد و بیش از ۱۵۰ نفر از افراد سرشناس آن دوران در این قبرستان به خاک سپرده شدند.

همچنین، در دوره قاجار وقفیات زیادی برای امامزاده صالح توسط پادشاهان این دوره در نظر گرفته شد که از جمله آنها می‌توان موارد ذیل را نام برد:

• وقف حمام و مسجد در شمال بقعه و زمین‌های کشاورزی جعفرآباد دربند توسط یکی از فرزندان فتحعلی‌شاه قاجار به نام شجاع السلطنه در سال ۱۷۹۶ میلادی
• وقف یک قالی بزرگ توسط برادر فتحعلی‌شاه قاجار به نام حسین قلی خان
• وقف یک ضریح توسط وزیر امور خارجه ناصرالدین شاه یعنی میرزا سعید خان انصاری

علاوه بر آن، ساخت نخستین گنبد کاشی‌کاری شده برای امامزاده صالح (ع) از اقدامات انجام گرفته در دوره‌ی قاجار محسوب می‌شود. همچنین، شخصی به نام مرحوم حسن فداکار در سال ۱۳۲۳ خورشیدی بنای مزبور را با هزینه شخصی خود مرمت و فضای داخلی آن را کاشی‌کاری کرده است.

پس از دوره‌ی قاجار و در زمان پهلوی نیز اقدامات زیادی بر روی امامزاده انجام شد که از جمله‌ی آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• احداث سالن برگزاری مراسم عزاداری
• احداث سرویس بهداشتی
• ایجاد ایوان شمالی و تجدید کاشی‌کاری گنبد

این بنا پس از انقلاب سال ۵۷ و در طی سیل مخرب تجریش در سال ۱۳۶۶ خورشیدی خسارات زیادی به خود دید. سپس، در طی سال‌های بعدی به دلیل افزایش شمار زائران طرحی مبنی بر توسعه و بازسازی آرامگاه در نظر گرفته شد. مطابق با این طرح اقدامات زیر بر روی بنا انجام گرفت:

• خرید املاک شرق، غرب و جنوب امامزاده
• تخریب مقابر صحن قدیمی
• اتصال پارکینگ و پایانه مسافربری به حرم
• احداث ورودی اصلی امامزاده در ضلع غربی
• هم‌تراز کردن صحن‌های مختلف
• احداث ایوان جنوبی وغربی
• توسعه شبستان جنوبی در دو طبقه
• ساخت کتابخانه، بهداری، آشپزخانه و سرویس بهداشتی جدید

ویژگی‌ها و سبک معماری

امامزاده صالح تجریش با مساحتی معادل ۳۰۰۰ متر مربع وسعت زیادی نسبت به سایر امامزاده‌های کشور دارد. فضای داخلی این امامزاده به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که برخی از این بخش‌ها قدیمی هستند و برخی به تازگی ایجاد شده‌اند.

به طور کلی، امامزاده مورد نظر شامل قسمت‌های مختلف زیر است:

ورودی‌ها:

برای امامزاده صالح تجریش سه ورودی مختلف در نظر گرفته شده است که در اضلاع جنوبی، شرقی و غربی آن قرار دارند. از این میان، دو ورودی شرقی و جنوبی به بازار تجریش و ورودی غربی به ترمینال درون شهری تجریش باز می‌شوند. توجه داشته باشید که برای دسترسی به هر کدام از این ورودی‌ها باید پس از طی مسیری با پای پیاده از بازارچه یا ترمینال ورودی موردنظر خود را پیدا کنید.

صحن بزرگ امامزاده:

با عبور از ورودی‌های امامزاده وارد صحن بزرگ آن می‌شوید که شامل قسمت‌های مختلفی است. در ابتدای ورود مقبره‌ی ۵ شهید گمنام را مشاهده می‌کنید که اولین قسمت از صحن محسوب می‌شود. پس از این مقبره فضایی برای نگهداری از کبوترهای امامزاده در نظر گرفته شده است. زائران به طور معمول جهت قبولی نذرهای خود برای کبوتران گندم می‌پاشند.

در مرکز صحن یا حیاط امامزاده حوض بزرگی نیز قرار دارد که جزو سازه‌های قدیمی آن به شمار می‌رود. گفته می‌شود که قبل از بازسازی امامزاده برای آن دو حیاط در نظر گرفته شده بود که این حوض در مرکز حیاط بزرگتر قرار داشت. تامین آب این حوض نیز از قنات سرپل تجریش انجام می‌شد و سپس آب حوض پس از خالی شدن به سمت باغ‌های تجریش حرکت می‌کرد. در نهایت، با خشک شدن قنات دیگر آبی به حوض وارد نشد.

شایان ذکر است که در گذشته در مرکز حیاط امامزاده یک درخت چنار قدیمی نیز مشاهده می‌شد که جلوه‌ی بسیار زیبایی به آن می‌بخشید. این درخت نیز آب خود را از قنات سرپل تجریش تامین می‌کرد. پس از خشک شدن قنات درخت چنار خشک شد. سپس، در طی بازسازی‌های صورت گرفته برای امامزاده پس از سیل عظیم تجریش دستور قطع درخت صادر گردید.

محوطه اصلی امامزاده:

این امامزاده شامل دو رواق برای زیارت بانوان از آن و دو رواق دیگر برای زیارت مردان است. تمامی این رواق‌ها در طی سال‌های اخیر آیینه‌کاری شده‌ و جلوه بسیار زیبایی به خود گرفته‌اند. علاوه بر آن، درب‌های تعبیه شده برای رواق‌ها و محوطه به شیوه‌ی زیبایی منبت کاری شده‌اند.

جالب توجه است که محوطه این امامزاده در ابتدا دارای مساحتی در حدود ۶ × ۶.۵ متر مربع بود. سپس، در طی بازسازی‌های اخیر زمین‌های اطراف خریداری و به آن اضافه شدند و در نهایت مساحت امامزاده به ۵۰ متر مربع افزایش یافت.

بازدید از امامزاده صالح تجریش را از دست ندهید

امامزاده صالح تجریش یکی از جاذبه‌های گردشگری تهران است که به دلیل ویژگی‌های معماری منحصر به فرد خود در مرکز توجه قرار دارد. گردشگران می‌توانند هنگام سفر به تهران با تورهای ایرانگردی از این امامزاده بازدید داشته باشند. دستی بر ایران ضمن معرفی امامزاده‌ی مورد نظر از گردشگران درخواست دارد که به نکات مندرج در منشور گردشگری مسئولانه توجه لازم را مبذول دارند.

امامزاده صالح کجاست؟

حرم امامزاده صالح در شهر تهران، ابتدای خیابان ولیعصر، در ضلع جنوب شرقی میدان تجریش و در مجاورت بازار تجریش قرار گرفته‌ است. موقعیت مکانی دقیق امامزاده صالح را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره امامزاده صالح

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.