کلیسای سنت استپانوس یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری ایران در شمال غرب کشور است که مخاطبان علاقمندش را به سمت خود می‌کشد. این جاذبه که هم طرفداران گردشگری مذهبی را به سوی خود جلب می کند و هم علاقمندان به گردشگری میراث فرهنگی، در واقع صومعه ای دور از شهرهای بزرگ اطراف خود بوده است.
بنای مزبور یکی از قدیمی ترین کلیساهای ایران است که مرمت ها و تزئینات آن در دوره های مختلف تاریخی صورت گرفته است. این کلیسا به همراه قره کلیسا و کلیسای زورزور، مجموعا تحت عنوان مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران در فهرست جهانی یونسکو قرار گرفته است. موقعیت مکانی این کلیسا و علت نامگذاری آن نیز از جنبه های جالب و خواندنی آن محسوب می شود.
سنت استپانوس که بود؟
اولین نکته‌ای که درباره نام این اثر تاریخی توجه انسان را جلب می کند، نام آن است. کلیسای سنت استپانوس به نام فردی می باشد که گفته می شود یکی از حواریون حضرت عیسی بوده است. این فرد اولین شهید تاریخ مسیحیت شناخته می‌شود که در سال 36 میلادی توسط اهالی یهودیه دار زده شد.
اتهام او سخنرانی علیه آیین یهود بود که سبب شد تا او را به عنوان یک مرتد در اورشلیم به دار مجازات بیاویزند. از همین رو، این کلیسا به اسم او نامگذاری شده است تا احترام و یاد او همواره حفظ شود و خاطره اش باقی بماند.
تاریخچه و معماری کلیسای سنت استپانوس
تاریخچه ساخت کلیسای سنت استپانوس را به اوایل دوران مسیحیت ربط می‌دهند. بنا بر گفته متخصصان، سبک معماری آن تلفیقی از شیوه‌های گوناگون عماری اورارتو، اشکانی و با الهام از معماری رومی است.
با این که سال دقیق ساخت آن دقیقا مشخص نیست، شیوه و مدل معماری بنا و مصالح استفاده شده در ساختمان نشان می‌دهد که این بنا باید در حدود قرن دهم تا دوازدهم میلادی ساخته شده باشد. قدیمی‌ترین منبعی که از این کلیسا یاد کرده است، چیزی در حدود سال‌های آخر قرن دهم میلادی بوده است. به همین دلیل، ساخت و بنای این ساختمان را می‌توان به همان سال‌ها نسبت داد.
این کلیسا دارای سه بخش اصلی نمازخانه اصلی، اجاق دانیال و ناقوس است. در بخش‌های دیگر کلیسا می‌توانید مدرسه مذهبی (یا همان دیر یا صومعه) و موزه تاریخی را نیز مشاهده کنید.
هریک از بخش‌های مختلف این کلیسا، روایتگر موضوعی از تاریخ آن زمان مسیحیت هستند. داستان‌هایی که بر روی دیوار نوشته‌ها و نقاشی‌های موجود در محیط‌های مختلف کلیسا هستند، به روایت این رویدادهای تاریخی مسیحی اشاره می کنند.
استفاده از سبک معماری ارمنی در صومعه سنت استپانوس
معماری چشمگیر این بنا از نمای خارجی آن کاملا مشهود است. به محض رسیدن به آن، نظاره گر معماری چشمگیر آن و منظره ای تماشایی و منحصربه‌فرد در کوهستان های شمال غرب ایران خواهید بود.
از بیرون کلیسایی محصور در درون قلعه ای را می بینید که حصار اطراف آن هفت برج دیدبانی برای مراقبت از آن دارد. از همانجا متوجه می شوید که گنبد این بنا بر خلاف سایر گنبدهای ایرانی، بر روی یک استوانه بنا شده است.
دروازه چوبی سنگ‌تراش شده که طرح زیبایی از حضرت مریم و مسیح را درون خود دارد، زیبایی ورودی این کلیسا را دوچندان کرده است. علاوه بر این در قسمت بیرونی دیوارهای کلیسا، می‌توانید نمادها و تصاویری از حضرت عیسی و سنت استپانوس را در حین به دار آویختن و به صلیب کشیده شدن، مشاهده کنید.
در داخل ساختمان این کلیسا، نقاشی های دیواری هاکوپ هوناتانیان، نقاش معروف ارمنیانی را می بینید که اصالتا اهل تفلیس بود. هاکوپ بنیان گذار نقاشی نوین ارمنی به شمار می رود. او را از نقاشان بنام دوره صفویه در ایران می دانند.
بازسازی و مرمت این کلیسا
بازسازی و مرمت بناهای تاریخی اقدامی ضروری است که در طی تاریخ برای برقرار نگاه داشتن بناهای تاریخی لازم است. کلیسای سنت استپانوس نیز از این قاعده مستثنی نبوده است، بلکه در طی تاریخ و در زمان های متفاوت، بازسازی شده است.
آثار بازسازی این مجموعه تاریخی از دوره‌های مختلفی چون دوره حکومت صفویان و قاجاریه باقی مانده است. علاوه بر آن، در دوران قبل نیز این بازسازی در زمان‌های مختلف و به نوبه خود شکل گرفته بود. امروزه نیز بازسازی این بنا در طی سال‌های مختلف صورت گرفته که آخرین مرمت در سال 1384 خورشیدی دانست.
موقعیت جغرافیایی صومعه سنت استپانوس
در صورتی که قصد بازدید از این کلیسا را دارید، لازم است برای رسیدن به آن اطلاعات دقیقی از موقعیت جغرافیایی منطقه داشته باشید. این کلیسا در حاشیه رود مرزی ارس و موقعیت جغرافیایی متفاوت و منحصربه‌فردی قرار گرفته است.
برای رسیدن به آن لازم است تا به آذربایجان شرقی سفر کنید و به شهر جلفا بروید. سپس، از شهر جلفا چیزی در حدود 17 کیلومتر به سمت غرب حرکت کنید. به این ترتیب، به موقعیت جغرافیایی این کلیسا می‌رسید و می‌توانید از آن بازدید کنید.
در سفر به آذربایجان شرقی، حتما از کلیسای سنت استپانوس بازدید نمایید
چنانچه به آذربایجان شرقی سفر می کنید و به دنبال جاذبه های گردشگری تبریز و اطراف آن هستید، بازدید از این صومعه را در برنامه تان بگنجانید. اگر به آثار باستانی و تاریخی علاقه دارید و به گردشگری میراث فرهنگی می پردازید، این سایت جهانی شما را با بنایی آشنا می کند که با سایر نمونه های معماری ایرانی بسیار تفاوت دارد.
“دستی بر ایران” کلیه هموطنان را دعوت می کند تا با مطالعه تاریخ ایران و آثار باستانی آن، بیشتر با هویت ایرانی خود آشنا شوند.
کلیسای سنت استپانوس کجاست؟
این کلیسا در استان آذربایجان شرقی قرار دارد. در ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا و در فاصله ۳ کیلومتری کرانه جنوبی رودخانه ارس، محلی به نام «قزل وانک» هست که این کلیسا در آنجا قرار دارد. برای بازدید از این کلیسا موقعیت مکانی زیر را دنبال کنید:
پرسش‌های متداول درباره کلیسای سنت استپانوس
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
سنت استپانوس کیست و چرا این کلیسا به این نام شهرت دارد؟
استپانوس یا همان استفان، اولین شهید راه مسیحیت است. به دلیل مقام بالا و احترام به این شهید، در اغلب کشورها حداقل یک کلیسا به این نام وجود دارد.
ماجرای پیدا شدن بقایای استخوان در کلیسای استپانوس چه بود؟
در سال ۱۳۸۴ و طی مرمت بنای کلیسای استپانوس، در میان دو طاق این کلیسا بقایای استخوان‌هایی کشف شد. این کشف اثبات یک روایت تاریخی بود که در مورد نگهداری استخوان‌های حواریون و قدیسین در این بنا بیان می‌شد. در کنار استخوان‌ها، اشیای دیگری نیز کشف شدند که عبارتند از: تکه‌های تخته برای نگهداری این استخوان‌ها، تکه پارچه زرد و آجری، تکه‌های موم، گِل اخرا و دانه‌های کُندر.
کلیسای استپانوس چند سال قدمت دارد؟
در مورد قدمت این کلیسا روایت‌های مختلفی وجود دارد، اما طبق معماری و سبک ساخت بنا می‌توان قرن‌های دهم تا دوازدهم میلادی را برای آن تخمین زد. برخی دیگر معتقدند ساخت این کلیسا به دوره صفویه بر می‌گردد.
