صنعت گردشگری یکی از صنایع بزرگ دنیاست که درآمد بسیار زیادی برای کشورها ایجاد می کند و موجب اشتغال میلیون ها نفر در سطح جهان می شود. طبیعت گردی یکی از عمده ترین بخش های این صنعت است که بیشترین رشد را در این صنعت دارد. این نوع از گردشگری شامل سفر به مناطق بکر طبیعی، پارک های ملی و نقاط دیدنی جهان می شود. این نقاط بیشتر در مناطق در حال توسعه جهان هستند که تنوع زیست محیطی بیشتری دارند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
در اینجا لازم است که توضیح دهیم منظور ما از طبیعت گردی چیست و چرا باید آن را با رعایت اصول گردشگری مسئولانه انجام داد. برخی، طبیعت گردی را با بوم گردی (اکوتوریسم) اشتباه می گیرند، حال آنکه مفهوم بوم گردی متفاوت است و به جامعه محلی و حفظ محیط زیست بر اساس منشور گردشگری مسئولانه توجه دارد. پس قبل از هر نکته دیگری، اجازه بدهید مفهوم این نوع از گردشگری را بررسی کنیم.
طبیعت گردی چیست و چه مفهومی دارد؟
دیدگاه های متفاوتی در این خصوص وجود دارد و هر دیدگاهی تعریف خاص خود را ارائه می کند. یک دیدگاه می گوید:
“طبیعت گردی عبارت است از نوعی گردشگری که به صورت عمده متکی به منابع طبیعی و بازدید از حیات وحش در محیط و شرایط طبیعی آن است.”
بنابراین، بازدید از پارک ملی کویر با هدف دیدن مناظر بکر آن و حیات وحش حفاظت شده موجود در آن پارک می تواند طبیعت گردی محسوب شود. اگر این تعریف را بپذیریم، کسانی که به پارک ملی کویر می روند، اما بازدید از حیات وحش تنها هدف آنان نیست و می خواهند قصر بهرام را نیزز ببینند، دیگر طبیعت گرد محسوب نمی شوند.
اما شاید بتوان گفت که تعریفی فراگیرتر، میتواند آن باشد که:
“طبیعت گردی عبارت است از نوعی گردشگری که شامل لذت بردن از منابع طبیعی و یک سلسله فعالیت های تفریحی متکی می باشد. این فعالیت ها می توانند شامل پرنده نگری، عکاسی از حیات وحش، پیاده روی، ستاره نگری، چادر زدن، و امثالهم باشد.”
این نوع از گردشگری می تواند مشوقی برای کسب و کارها و افراد بومی جامعه محلی باشد تا بیشتر به محافظت از محیط زیست و حیات وحش بپردازند، چرا که درآمدشان به آنها وابسته است. به این ترتیب، مناطقی که بهتر به محافظت از محیط زیست شان بپردازند، ارزش ریالی شان افزایش خواهد یافت.
انواع طبیعت گردان در ایران
می توان طبیعت گردان ایران را که به این نوع از سفر علاقمند هستند، به چند دسته تقسیم کرد:
- گردشگران اقلیم پسند که به دنبال آب و هوایی مناسب تر در فصول بسیار گرم یا بسیار سرد، راهی یک مقصد گردشگری خاص می شوند.
- مسافران کویر دوست که از دیدن مناظر کویری لذت می برند، ورزش های کویری و شترسواری و امثال آن را دوست دارند، و به دنبال آرامش و آزادی در این جلوه از طبیعت هستند.
- طبیعت گردان ساحل دوست که عاشق آب تنی و ماهیگیری هستند، خرید در بازارچه های ساحلی را دوست دارند، و ورزش های آبی را می پسندند.
- مسافران کوهنورد که به چالش های جدی تر طبیعت، پیاده روی در زمین های صعب العبور، فتح قله های دشوار و دست و پنجه نرم کردن با سرما و برف و صخره های دشوار علاقمند هستند.
- طبیعت گردان جنگل پسند که از دیدن مناظر سرسبز طبیعت، گونه های گیاهاهی و جانوری و آرامش این بعد از طبیعت لذت می برند.
- گردشگران چشمه های آب معدنی که به دنبال معالجه با نوع خاصی از آب های معدنی چشمه های طبیعی آب گرم هستند و با این کار آرامش نیز می یابند.
- و هر گونه فعالیت لذت بخش دیگر در طبیعت.
بسیاری از هموطنان ما در هنگام طبیعت گردی، به پاکسازی محیط از زباله های مسافران قبلی می پردازند. آنها با مردم محلی وقت می گذرانند، از آنها خرید می کنند، غذاهایشان را تحسین می کنند و روابط انسانی پسندیده ای از خود نشان می دهند. در مقابل، کسانی هم هستند که در تمامی انواع طبیعت گردی های فوق، تنها به لذت بردن خودشان می اندیشند و با انواع بی توجهی ها، ردپاهای بسیار نامطلوب و ناپسندی از خود باقی می گذارند. این همان رفتار خودپسندانه ای است که با گردشگری مسئولانه همخوانی ندارد.
ما به عنوان مسافران حرفه ای باید به طبیعت کشورمان اهمیت بدهیم و در سفرهایمان برای دیگران الگوی رفتاری صحیحی را به نمایش بگذاریم.
ارتباط طبیعت گردی با توسعه پایدار
همانطور که ذکر شد، چون ارزش محیط زیست و حیات وحش مطرح شد و سخن از منافع جامعه محلی در مقاصد گردشگری به میان آمد، لزوم رعایت منشور گردشگری مسئولانه مطرح می شود. درست است که گردشگران به قصد لذت بردن از طبیعت و انجام فعالیت های تفریحی به مناطق طبیعی می روند، اما سفر آنها می تواند با به جا گذاشتن ردپا های گردشگری آثار مثبت یا منفی خود را بر مقاصد گردشگری باقی بگذارد.
به همین دلیل است که لذت بردن صرف در طبیعت گردی، از ما مسافرانی حرفه ای نمی سازد. ما باید توجه خود را به محیط زیست، حیات وحش و افراد بومی و زندگی و معیشت آنها نیز بدهیم. ما به عنوان افرادی مسئول باید به حفظ محیط زیست، گونه های گیاهی و جانوری و هر آنچه که طبیعی را می سازد و زیبا می کند، اهمیت بدهیم. درست است که شاید دیگر هرگز به آن منطقه نرویم، اما این دلیل نمی شود که نسبت به رفاه، معیشت و فرهنگ بومیانی که در آن منطقه طبیعی زندگی می کنند، بی توجه باشیم.
اگر ساکنان جامعه محلی تجربه خوبی از ما داشته باشند، از حضور مسافران بعدی نیز خوشحال می شوند و روند سفر به آنجا برای همه تسهیل خواهد شد. اگر حضور ما مزاحمتی برای آنان ایجاد کند، منفعت اقتصادی برای آنها نداشته باشد، و انواع تجربه های تلخ را برای آنها فراهم آورد، اشتیاقی برای محافظت از محیط زیست و … نحواهند داشت. پس باید رفتارمان در طبیعت گردی توام با ملاحظه و مسئولیت پذیری باشد.
ما می توانیم این اصول مسافرت های مسئولانه را چه در تورهای داخلی و چه در تورهای خارجی مد نظر قرار دهیم و رعایت کنیم. مهم آن است که بدانیم ما شهروندان جهان هستیم و از محیط زیست کره زمین لذت می بریم. بنابراین، در هر منطقه ای از جهان که سفر کنیم، رفتار مسئولانه از ما انسان های بهتر و از طبیعت گردی جلوه ای بهتر به نمایش می گذارد.
