منافع اقتصادی گردشگری و بازتاب آن در جامعه محلی

بسیاری از کشورهای جهان به دلیل وجود منافع اقتصادی گردشگری، ترجیح می دهند که وقت و بودجه خود را صرف جذب گردشگران خارجی نمایند. دلیل این امر را باید در وجود اثرات اقتصادی مثبت فعالیتهای مرتبط با این صنعت جستجو کرد. منافع اقتصادی مثبت بسیاری در توسعه گردشگری وجود دارند که در اینجا به معرفی مهم ترین آنها می پردازیم:

ارزآوری گردشگران خارجی

مسافران خارجی که وارد کشور می شوند پس از تبدیل پولشان به ارز رایج آن کشور، درحقیقت ارزهای خارجی را روانه مقصد گردشگری خود می کنند. پولی که به این ترتیب وارد یک کشور می‌شود اثرات اقتصادی مثبت زیادی را باعث می شود. این ارز مجدداً در اقتصاد مقصد گردشگری سرمایه‌گذاری می‌شود. اینکه این درآمد به چه ترتیب در مقصد گردشگری سرمایه‌گذاری شود، بستگی به شیوه های گردشگری مسئولانه کلان کشورها دارد. در برخی از کشورها، درآمد حاصله از ارز خارجی را برای توسعه بیشتر صنعت گردشگری استفاده می کنند. در برخی دیگر از کشورها، این درآمد را صرف خدمات همگانی مانند آموزش و پرورش، بهداشت و … می نمایند.

برخی از کشورها ترجیح می‌دهند گردشگران کشور یا ناحیه خاصی از دنیا را جذب کنند. دلیل این امر را باید در رجحان ارزی آن کشور جستجو کرد. به عنوان مثال، اگر  می خواهید به باربر هتلی در هند انعام بدهید، بد نیست بدانید که آنها به جای روپیه هند، پوند انگلیس را ترجیح می دهند. به طور کلی، مردم اکثر کشورهای دنیا برخی ارزها را به سایر ارزها ترجیح می دهند، مانند دلار آمریکا، یورو اروپا، و پوند انگلیس.

در باب منافع اقتصادی گردشگری در جهان، شاید بد نباشد این آمار را ذکر کنیم که 83 درصد از کشورهای جهان گردشگری را در زمره 5 آیتم اصلی ارز آور خود در نظر می گیرند و 38 درصد از کشورهای جهان گردشگری را به مثابه منبع اصلی درآمد خود می نگرند.

کمک به درآمدهای دولت ها

درآمدهای حاصل از گردشگری به دو طریق، به دولت ها منافع اقتصادی می رساند:

• کمک مستقیم

دولتها از طریق مالیات هایی که بر درآمد حاصل از مشاغل مرتبط با گردشگری و کسب و کارهای این صنعت به دست می آورند،از منافع اقتصادی گردشگری بهره می‌برند. سیاست هایی که دولت ها برای اخذ مالیات در این صنعت اتخاذ می کنند، در  کشورهای متفاوت، با یکدیگر فرق دارند. در برخی از کشورها، از گردشگران خارجی مالیات خروج می گیرند. در کشور های دیگر، از تسهیلات گردشگری دولتی استفاده می کنند.

• کمک غیر مستقیم

این کمک ها از محل کالاها و خدماتی به دست می آیند که خارج از صنعت گردشگری هستند اما به گردشگران خارجی فروخته می‌شوند. به عنوان مثال، غذا را در نظر بگیرید.  یک گردشگر خارجی ممکن است برای تهیه و تدارک خوراک خود از سوپر مارکت ها خرید کند. هرچند که سوپرمارکت ها مستقیماً زیر مجموعه صنعت گردشگری نیستند، لیکن اگر گردشگری وجود نداشت درآمدهای بالای این فروشگاه ها مقدور نمی شد.

نوع دیگری از درآمدهای حاصل از گردشگری وجود دارد که از طریق کمک های ناشی از هزینه کرد افراد شاغل در صنعت گردشگری عاید دولت می‌شود. این درآمدها شامل مسکن، خوراک، پوشاک، و فعالیت های تفریحی شاغلان حوزه می گردد، اما محدود به آن نیست.

کلیه موارد فوق  از جمله اثرات اقتصادی مثبت گردشگری برای دولتها محسوب می‌شوند.

ایجاد اشتغال

توسعه سریع گردشگری بین المللی موجب آفرینش موقعیت‌های کاری بسیاری در جهان شده است. برخی از این شغل ها عبارتند است مدیریت هتل ها، پارک های تفریحی، نظافتچی ها و … صنعت گردشگری در شکل‌گیری تمامی این موقعیت های استخدامی نقش داشته است. حدود ۷ درصد از افراد دارای شغل در جهان در زمینه گردشگری شاغل هستند. این یکی دیگر از منافع اقتصادی گردشگری برای دولت ها است.

دو نوع اشتغال در صنعت گردشگری شکل می گیرد:

• اشتغال مستقیم

این نوع به مشاغلی اطلاق می شود که به صورت مستقیم حاصل فعالیت های صنعت گردشگری است. به عنوان مثال، کارمندی در هتل، استخدام در رستوران، راهنمایی تور، رانندگی تاکسی و…

• اشتغال غیر مستقیم

این نوع به مشاغلی اطلاق می شود که به لحاظ فنی مبتنی بر صنعت گردشگری نیستند، اما مربوط به صنعت گردشگری می باشند. به عنوان مثال، یک ماهگی را در نظر بگیرید. شغل او هیچگونه ارتباط مستقیمی با گردشگران ندارد، اما ماهی خود را به هتلی می فروشند که رستوران آن به گردشگران سرویس می دهد. بنابراین، به طور غیر مستقیم در استخدام صنعت گردشگری است زیرا بدون وجود گردشگران او تامین کننده خوراک آن رستوران داخل نمی‌شد.

به دلیل این روابط غیر مستقیم است که به راحتی نمی توان ارزش اقتصادی گردشگری را محاسبه کرد. در عین حال، دشوار بتوان گفت که آیا برخی افراد به طور مستقیم در این صنعت اشتغال دارند یا به طور غیر مستقیم. علاوه بر آن، بسیاری از مشاغل غیررسمی هستند که اصولا به حساب نمی آیند. به عنوان مثال دستفروشان، رانندگان تاکسی های غیررسمی و امثال آنها را در نظر بگیرید که مشاغل آنها توسط دولت ثبت نشده است و درآمدهای آنها نیز اظهارنامه درج نمی گردد.  به همین علت است که برخی ادعا می کنند که منافع اقتصادی گردشگری در واقع دوبرابر آمار ثبت شده رسمی در جهان است.

کمک به اقتصاد های محلی

کلیه درآمدهای حاصله فوق الذکر، چه از کار های رسمی باشند و چه غیر رسمی، همگی به اقتصاد های محلی کمک می کنند. اگر کشوری برای گردشگری پایدار خود برنامه ریزی کرده و این برنامه‌ها را جامه عمل پوشانده باشد، درآمد حاصله از این صنعت را در زمینه هایی سرمایه گذاری خواهد کرد که بیش از همه جامعه محلی از آن نفع ببرد. این همان مصداق گردشگری مسئولانه در یک کشور می باشد. از این نوع فعالیت ها می ‌توان به اقداماتی اشاره کرد که در حمایت از فقرای یک جامعه برنامه ریزی می شوند. برخی از این فعالیت ها می‌توانند ماهیت داوطلبانه داشته باشند. دولت می‌تواند درآمد حاصله از این فعالیت‌ها را صرف خدمات همگانی نمایند.

درآمد شاغلان بخش گردشگری نیز در همان جامعه محلی خرج خواهد شد. این فرآیند در اقتصاد اثر چند برابری (multiplier effect) نام دارد. این اثر می تواند تاثیرات شگفت انگیزی در اقتصاد پدید آورد. به عنوان مثال، در آمد در یک جا حاصل می شود، لیکن اثرات اقتصادی آن در جای دیگری بروز می نماید. ممکن است در جاهایی شکوفایی اقتصاد بروز نمایند که اصلا انتظار نمی رود، اما در حقیقت به علت ارتباط با صنعت گردشگری این منافع حاصل می شوند.

توسعه بخش خصوصی

داخل بخش گردشگری، همواره کسب و کارهایی در بخش خصوصی شکل گرفته که سوددهی نسبتا خوبی هم داشته اند. نتیجه امر به دست آوردن منافع اقتصادی از محل گردشگری برای دولتهاست. ممکن است به نظر برسد که وجود برخی از کسب و کارهای چند ملیتی و بین المللی، درآمد حاصل از این صنعت را به خارج از کشور منتقل می کند. باید توجه داشت که بخشی از این درآمد نصیب جامعه محلی نیز می گردد. مالک بسیاری از این کسب و کارها افراد محلی هستند که درآمد آنها در اثر توسعه این صنعت افزایش یافته است.

مدیریت توسعه بخش خصوصی در صنعت گردشگری هر کشوری متفاوت است. در برخی مقاصد گردشگری، دولت ها اجازه نمی‌دهند که سازمانهای چند ملیتی حضور داشته باشند، چرا که می ترسند کسب و کار های محلی را نابود کنند و منافع اقتصادی گردشگری جامعه میزبان از بین برود. ایران پس از انقلاب هم حضور کسب و کارهای بین المللی در عرصه گردشگری را متوقف نموده است.

در نهایت، می توان گفت که برای رسیدن به گردشگری پایدار، جامعه محلی باید از منافع اقتصادی گردشگری منتفع گردد و از آن رضایت داشته باشد. اگر دولتی به این ترتیب برنامه ریزی نماید، سیاست های آن منطبق با منشور گردشگری مسئولانه است و افراد بومی مقاصد گردشگری مختلف آن کشور از وجود چنین صنعتی رضایت خواهند داشت.