معبد هندوهای بندرعباس؛ معماری زیبا و تاریخچه جذاب

آشنایی با معبد هندوهای بندرعباس و معماری آن
آشنایی با معبد هندوهای بندرعباس و معماری آن
آشنایی با معبد هندوهای بندرعباس و معماری آن
آشنایی با معبد هندوهای بندرعباس و معماری آن

معبد هندوهای بندرعباس که به نام «پرستشگاه بُت گوران» نیز شناخته می‌شود، در بلوار امام خمینی، چهارراه برق و روبروی بازار روزِ بندرعباس قرار دارد.‌ علت نامگذاری این معبد به بت گوران بدان جهت است که هندوهای ساکن در آن به نام «گور» یا «گبر» شهرت داشتند. البته، نامگذاری معبد به گبرها اشتباه است و باید آن را معبد هندوها نامید.

این اثر تاریخی که از جاهای دیدنی بندرعباس به حساب می‌آید، در سال ۱۳۷۷ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسیده است. در این مقاله به شرح ویژگی‌های بنای مزبور و تاریخ ایجاد آن خواهیم پرداخت.

تاریخ ساخت معبد هندوهای بندرعباس

این بنای تاریخی در سال ۱۲۷۰ خورشیدی، در زمان حکومت «محمد حسن خان سعدالملک» ساخته شد. تاجرانی از شهر «شکارپور» استان «سند» واقع در کشور هند آن زمان (پاکستان امروزی) برای ساخت این معبد، معمارانی را به ایران فرستادند. هزینه‌ی ساخت آن نیز توسط تاجران هندی و از محل جمع‌آوری هدایای هندوها تأمین شد.

در آن دوران، هندوهایِ عمدتاً تاجر، با حدود 100 نفر جمعیت، از سه فرقه‌ی مختلف «ویشنوان»، «شیوان» و «شاکتیان» در شهر بندرعباس سکونت داشتند. هندوهای مقیم ایران، برای برگزاری مراسم مذهبی خود مکان مناسبی نداشتند و در کاروانسراها به اجرای مراسم می‌پرداختند.

تا اینکه از میان این افراد، دو نفر به نام‌های «شول رام» و «دده رام» با خرید زمینی در شمال بندرعباس اقدام به ساخت معبد کردند. نام این دو نفر و سال احداث بنا روی کتیبه‌ی موجود در معبد، با خط هندی حک شده است.

در هنگام ساخت معبد هندوهای بندرعباس، طبقه‌ی بازرگان حکومت انگلیسیِ هند، شامل «حیدرآبادی‌ها» نیز حضور داشتند که اغلب مسلمان و شیعه بودند. به همین سبب، شیوه معماری اسلامی نیز در ساخت این بنا به چشم می‌خورد.

در داخل ساختمانِ معبد، مجسمه‌هایی وجود داشتند که مختص فرقه‌های ویشنوان، شیوان و شاکتیان بودند. این مجسمه‌ها عبارت بودند از:

  • وشینو، برهما و شیوا

بااین‌حال، هندوها در سال ۱۳۴۱ خورشیدی تصمیم گرفتند بندرعباس را به مقصد هند، ترک کنند. آنها در طی این سفر مجسمه‌های موجود در معبد را نیز با خود بردند و این معبد کم کم رو به ویرانی گذاشت.

سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۶ خورشیدی با مرمت بنای مزبور در چند نوبت، از تخریب کامل آن جلوگیری به‌عمل آورده است. با وجود مرمت‌های پی‌درپی، به‌دلیل تغییرات آب‌وهواییِ شهرستان بندرعباس، آثار ویرانی بر بدنه بنای مزبور مشاهده می‌شود.

ویژگی‌ها و سبک معماری معبد هندوهای بندرعباس

اشیای موجود در معبد هندوها
اشیای موجود در معبد هندوها برای بازدید عموم

شایان ذکر است، بیشتر معابد برهمنیِ هند از سنگ ساخته شده‌اند، اما هندوهای مقیم بندرعباس در ساخت معبد هندوها از مصالح دیگری استفاده کرده‌اند. در کل، این معبد دارای مصالح مختلفی از قبیل لاشهسنگ، ملات گِل و ساروج، سنگ‌های مرجانی، خاک، گچ‌های ضخیم و گچ لویی است. بنای مزبور با نمای ظاهری مخروطی‌شکل، سفید رنگ و کنگره‌های طولی، جلوه‌ی بسیار زیبایی دارد.

علاوه بر آن، این بنا دارای یک اتاق چهارگوش به نام «گنبدخانه» است که گنبد پیازی‌شکلِ دوپوشی با تزیینات مقرنس‌کاری شده بر روی آن قرار دارد. در گذشته، در زیرزمینِ این گنبدخانه، بُت اعظم به نام «بت گُورُن» نگهداری می‌شد.

این گنبدخانه دارای سه ورودی است که در پیشانی آنها، گل‌های نیلوفر به‌صورت برجسته، گچبری شده‌اند. در قسمت شمال غربیِ گنبدخانه‌ی مزبور، تاقچه‌ای وجود دارد که آن هم دارای تزیینات گچبری به شکل گل نیلوفر است. این تاقچه در گذشته برای قرار دادن مجسمه‌های مقدس هندوها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در قسمت داخلی گنبدخانه‌ی مورد نظر و در چهار ضلع آن، چهار نورگیر یا پنجره مشاهده می‌شوند که روشنایی فضا را تأمین می‌کنند‌. همچنین، در بخش شمالیِ آن، محرابی وجود دارد که پنجره‌ی موجود در بالای این محراب مسدود شده است. در داخل این محراب، دو حفره‌ی دایره‌مانند مشاهده می‌شوند که گمان می‌رود در گذشته این حفره‌ها محل قرارگیری مجسمه‌های کوچکتر بوده است‌.

علاوه بر آن، در اضلاع خارجی این گنبدخانه، ۷۲ برجک یا مناره مشاهده می‌شوند که جلوه‌ی بسیار زیبایی دارند. هر کدام از این ۷۲ برجک با گل‌های نیلوفر آبی یا لوتوس، تزیین شده‌اند. در مرکز این ۷۲ برجک، میله‌ی بلندی مشاهده می‌شود که به عقیده‌ی هندوها، نشانه‌ای از حقیقتِ محور زمین و آسمان تلقی می‌شود.

در واقع، ساختمان گنبدخانه معبد هندوهای بندرعباس در مرکز چهار راهرو قرار دارد که در گذشته زائران می‌توانستند به گرد اتاق بچرخند و زیارت کنند. در هر کدام از راهروهای اطراف گنبدخانه، حجره‌های کوچکی به‌عنوان محل استراحت طلبه‌های برهمنی وجود داشته است. بر روی دیوارهای برخی از این حجره‌ها، نقاشی‌های زیبایی مشاهده می‌شوند که از جمله این نقاشی‌ها می‌توان به «خدای فلوتزن» یا «کریشنا» اشاره کرد.

نقوش روی دیوارهای معبد هندوهای بندرعباس
نقوش روی دیوارهای معبد هندوهای بندرعباس

راهروی غربی این بنا دارای راه‌پله‌های مارپیچی موسوم به «ساق گنبد» با چندین جرز پس‌رونده است که به پشت‌بام راه دارد. با بالا رفتن از این راه‌پله می‌توانید بر بالای پشت بام، گنبد بزرگی را مشاهده کنید که دارای لایه‌های ذوزنقه‌ای و تزئینات مربوط به آیین هندوها است.

علاوه بر آن، در ضلع شرقی گنبد مزبور تالار بزرگی موسوم به «تالار اجتماعات» وجود دارد. در این تالار، نقاشی‌های متنوعی به چشم می‌خورند که نمایانگر اعتقادات مختلف هندوها هستند.

در گذشته، بنای مزبور دارای حیاط وسیعی نیز بود که در فضای اطراف آن درختان بومی هند کاشته شده بودند. امروزه، بخشی از این حیاط به دلیل خیابان‌کشی‌های اخیرِ بندرعباس، از میان رفته است.

دلایل اهمیت این معبد در چیست؟

معبد هندوهای بندرعباس دارای ویژگی‌های متمایزی است که اهمیت آن را دوچندان می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

  • آشنایی گردشگران با پیشینه‌ی حضور هندی‌ها در ایران و آیین مورد پرستش آنها
  • ساخت بنای مزبور با ترکیبی از معماری هندی، ایرانی و اسلامی

با معبد هندوهای بندرعباس بیشتر آشنا شوید

نمایی زیبا از معبد هندوهای بندرعباس
نمایی زیبا از معبد هندوهای بندرعباس

معبد هندوهای بندرعباس به دلیل معماری منحصربه‌فردی که دارد، همه ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به سوی خود جذب می‌کند. این گردشگران معمولاً برای سفر خود از تورهای ایرانگردی بهره می‌برند. دستی بر ایران توصیه می‌کند ضمن بازدید از این معبد و سایر جاذبه‌های گردشگری بندرعباس، به اصول گردشگری مسئولانه نیز توجه داشته باشید.

معبد هندوهای بندرعباس کجاست؟

معبد هندوهای بندرعباس در شهر بندرعباس استان هرمزگان، در بلوار امام خمینی، چهارراه برق، روبه‌روی بازار روز این شهر قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این معبد را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره معبد هندوهای بندرعباس

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.

نام محلی معبد هندوهای بندرعباس چیست و چرا معبد را به این نام می‌شناسند؟

مردم قدیم بندرعباس هندوهای مقیم این شهر را به‌نام گور یا گبر می‌شناختند. ازاین‌رو، معبد نیز در زبان مردم بومی به «پرستشگاه بت‌گوران» شهرت یافته است و همچنان مردم محلی کم‌و‌بیش آن را به همان نام می‌شناسند.

معبد هندوهای بندرعباس در چه سالی و به‌واسطه‌ی چه کسانی ساخته شد؟

معبد هندوهای بندرعباس در سال ۱۲۷۰ خورشیدی، در زمان حکومت محمدحسن خان سعدالملک بنا شد. این معبد از سوی تجار شهری به‌نام «شیکارپور» از غرب هند، به‌منظور رفع نیازهای هندوهایی ساخته شد که در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴ خورشیدی در بندرعباس سکونت داشتند.

معماری معبد هندوهای بندرعباس چه مشخصه‌هایی دارد؟

در ساخت معبد هندوهای بندرعباس از لاشه سنگ، ملات گل و ساروج، سنگ‌های مرجانی خاک و گچ‌های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده است. نمای ظاهری معبد مخروطی‌شکل با رنگ سفید و شیارها و کنگره‌های طولی است. ساختمان این معبد شامل اتاق چهارگوش میانی است که روی آن گنبدی قرار گرفته است. دورتادور اتاق نیز چهار راهرو وجود دارد که در گذشته زوار به دور آن زیارت می‌کردند. در قسمت ضلع شرقی گنبد تالار بزرگی وجود دارد که تالار اجتماعات بوده است.

کاربرد معبد هندوهای بندرعباس از گذشته تاکنون چه بوده است؟

این معبد به‌مدت ۴۴ سال محلی برای عبادت و رازونیاز هندوهای مقیم ایران بود. در دوران پهلوی اول، هندوها از این شهر رفتند و محراب و بت‌های معبد را نیز با خودشان بردند. معبد تا چند سالی به حال خود رها و به مخروبه‌ای تبدیل شد، تا اینکه سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۷، آن را دو بار مرمت کرد تا برای بازدید علاقه‌مندان آماده شود. همچنین، این اثر ارزشمند در اردیبهشت۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

اشتراک گذاری
دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

قبلی
سوهان اصفهان؛ سوهانی که به دندان نمی‌چسبد!
بعدی
خدمات اسپیس نمایشگاهی، غرفه سازی در نمایشگاه ملی صنایع دستی تهران
آشنایی با سازه های اسپیس فریم

خدمات اسپیس نمایشگاهی، غرفه سازی در نمایشگاه ملی صنایع دستی تهران

بنابر گزارش "دستی بر ایران" و به نقل از سایت "سازه پایا"، از سازه های اسپیس فریم

نوشته‌های مشابه
مسابقه ایران شناسی ماهانه دستی بر ایران