از مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی بازدید کنید

شاه اسماعیل در اوایل قرن شانزدهم میلادی به قدرت رسید و در شمال غربی ایران، سلسله صفویه را بنیاد نهاد. او و جانشینانش پیروان صوفی ای بودند که سه قرن پیش از زمان پادشاهان صفوی در گذشته بود، اما محبوبیت و احترام خود را در بین مردم حفظ کرده بود. میراث جهانی ای که اکنون به شما معرفی می شود، مجموعه خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی است.

این محل جایگاه دفن شاه اسماعیل، شیخ صفی الدین اردبیلی و همچنین چند تن دیگر از بزرگان دوره صفویه است. نام این مجموعه را از نام این صوفی گرفته اند. این مکان اکنون به عنوان میراث فرهنگی ملموس ایرانی در فهرست یونسکو به ثبت رسیده است.

نام بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی از کجا آمده بود؟

شیخ صفی الدین اردبیلی قریب 700 سال پیش، نزدیک 3 قرن پیش از تولد شاه اسماعیل، در اردبیل متولد شد. شاه اسماعیل به مرور به یک پیرو پرشور شاخه صوفیان صفوی تبدیل شد و سلسله صفویه را تاسیس کرد.

شیخ صفی نوه قطب بسیاری از صوفیان ایرانی (شیخ زاهد گیلانی) بود. به عنوان یک رهبر مذهبی زمان خود، او که از استاد سنی مذهب خویش جهان بینی خاص “زاهدیه” را به ارث برده بود، آن را متحول ساخت و به “صفویه” مبدل کرد. این نسخه شیعی دوازده امامی از تصوف بود که وی ارائه نمود. به این ترتیب، او این طرز تفکر را در اردبیل و حوالی آن رواج داد.

در زمان شاه اسماعیل، تهاجمات خارجی و نفوذ سیاسی بیگانگان به شدت قدرت ایران را در خاک خودش تضعیف کرده بود. او آمد و ایران را متحد و یکپارچه کرد. پس از حمله اعراب که به انحطاط سیاسی ایران منجر شد، صفویه مبدل به بزرگترین و قدرتمندترین امپراتوری در ایران شد.

شاه اسماعیل، بخش های مختلف ایران وسیع را گرد هم آورد – تمام کشورهایی که توسط امپراتوری های قدرتمند ایران از زمان مادها تا دوره قاجاریه فرمانروایی می شدند. این کشورها و قلمروها شامل آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، قفقاز شمالی، کویت، عراق، افغانستان و حتی بخش هایی از ازبکستان امروزی، پاکستان، سوریه، ترکیه، و بخش هایی از ترکمنستان هستند. ایران دوباره به کشوری قدرتمند تبدیل شد.

او مذهب ایرانیان را از سنی به شیعه تغییر داد. این کار، هویت ملی و مذهبی ایرانیان را متمایز کرد و به تمامیت ارضی ایران کمک کرد. بسیاری اینگونه استدلال می کنند که این کار، حرکت سیاسی خردمندانه ای بود که ایران را به یک کشور قدرتمند تبدیل کرد.

وی همچنین شاعر پر کاری بود که شعرهایی به زبان فارسی و آذری می سرود. تخلص وی، ختایی بود.

خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

خانقاه، به رسم صوفیان، مکانی برای خلوت روحانی یا انزوای معنوی است. این سایت یونسکو، مجموعه ای شامل چندین بخش با عملکردهای مختلف است که عبارتند از:

• مسجد، مقبره، کتابخانه، بیمارستان، آب انبار، آشپزخانه ها، نانوایی و تعدادی دفتر کار

ایرانیان، تمام این مجموعه را “بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی” می نامند. علاوه بر اهمیت تاریخی، این بنا از نظر معماری ایرانی هم ارزش بالایی دارد. همچنین از نقطه نظر معماری اسلامی، نقطه عطفی در دوره صفویه به حساب می آید.

آثاری در این مجموعه وجود دارند که شامل اقلامی هستند که به دست ما رسیده اند:

• مجموعه ای از فضاهای داخلی و خارجی کاملا تزئین شده و محافظت شده، و
• مجموعه مثال زدنی ای از دست ساخته های کهن.

تمام اینها، مجموعه های کمیابی از عناصر منحصر به فرد معماری اسلامی دوره قرون وسطی هستند.

ساخت خانقاه و مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، از قرن 16 میلادی آغاز شد و تا پایان حکومت صفویه یعنی قرن 18 میلادی ادامه داشت. این مجموعه، یکی از دستاوردهای معماری و هنری ایرانیان است که سرمشق تمام خانقاه هایی گشت که بعدها در ایران ساخته شدند.

زیبایی شناسی و مذهب در هم آمیختند و مجموعه ای زیبا در اردبیل خلق کردند. کاشی های آبی تیره، سقف طلا کاری شده فضای داخلی و تخصیص فضا به کارکردهای متنوع، در نقشه ای با طراحی دقیق و متناسب، آن را با مجموعه ای منحصر به فرد از بناها تبدیل کرده است.

معماری صفویه وارث پیشینیان خود، یعنی ایلخانیان و تیموریان است. بنابراین، هنرها و ویژگی های معماری آنها، کاملا قابل تشخیص است. تزئینات دلپذیر و بخش های داخلی وسیع در خانقاه و مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی نشان دهنده سبک جدید معماری در این دوره است.

تاثیر مذهبی، فرهنگی و اجتماعی دوره صفویه به شکل گیری معماری صفویه منجر شد. دیگر بقعه های صوفی که پس از این دوره ساخته شدند، به شدت از این سبک، الهام گرفتند.

جزئیات دیگر در مورد خانقاه و بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

“قالی اردبیل” مشهور، یک شاهکار ایرانی بود و بهترین فرشی بود که در دوره صفویه برای این مجموعه بافته شد. این قالی، اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شود. اخیرا در ایران یک کپی از آن بافته شده است که در حال حاضر در آرامگاه شیخ صفی نگهداری می شود.

چینی خانه نام بخشی از این آرامگاه است که ظروف چینی مجموعه ای که در زمان صفویه از چین وارد شد، در آن نگهداری می شوند. بسیاری از آنها در زمان حمله روس ها، غارت شدند. بر روی بیشتر این ظروف، مهر شاه عباس به چشم می خورد و به این معنی است که او آنها را به این آرامگاه اهدا کرده است.

سخن آخر

خانقاه و مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی یک مجموعه نفیس است که اگر روزی به شمال غرب ایران سفر کنید، نمی خواهید بازدید از آن را از دست بدهید. مجموعه باشکوهی از ساختمان ها با تالارهایی که گنبد مدور دارند و پذیرای پادشاهان صفویه، شاهزادگان و صوفی ها بوده اند. خود گنبدها نیز که به عنوان الله الله شناخته می شوند، بسیار تماشایی و شکوهمند هستند.

برای مشاهده سایر میراث جهانی ایران، به فهرست کامل میراث فرهنگی ملموس ایران در یونسکو مراجعه کنید!

بقعه شیخ صفی الدین کجاست؟

برای بازدید از این بقعه کافی است به میدان عالی قاپوی اردبیل بروید یا از موقعیت مکانی بقعه شیخ صفی الدین که در زیر آمده است، استفاده کنید:

پرسش‌های متداول درباره بقعه شیخ صفی الدین

اگر پاسخ پرسش‌های احتمالی شما در بین سوال‌های زیر نیست، آنها را در بخش دیدگاه‌های همین بخش مطرح کنید تا در اسرع وقت به آن‌ها پاسخ دهیم.