غار دربند مهدیشهر در دامنه‌ی کوه «لهرد» و دو کیلومتری شهر مهدیشهر استان سمنان قرار دارد. این جاذبه‌ی طبیعی، در طی عملکرد شدید «نیروهای زمین ساختی منطقه و پدیده‌ی انحلال» توسط آب‌های نفوذی به وجود آمده است.
در گذشته از این غار که متعلق به ۱۴۰ میلیون سال پیش و دوران «کرتاسه» است، به عنوان پناهگاه استفاده می‌شد. کشف اشیای متعدد از این غار، زمینه‌های ثبت ملی آن را در فهرست آثار ملی ایران فراهم نموده است.
ویژگی‌های غار دربند مهدیشهر (شهمیرزاد)
این غار، دارای طولی معادل ۱۱۴ متر است و ارتفاع آن از سطح دریای آزاد، به ۲۰۵۸ متر می‌رسد. دهانه‌ی غار مزبور رو به مشرق است و دره‌ی وسیع و سرسبز دربند در قسمت زیرین آن قرار دارد. ارتفاع این دهانه از پای کوه لهرد به ۳۰۰ متر می‌رسد.
با عبور از دهانه‌ی این غار، به دالانی با ابعاد ۲۴ × ۳ مترمربع وارد می‌شوید که بین دهانه و تالار قرار دارد. دالان مزبور در طی مسیر، باریک‌تر شده و در انتهای آن، دهانه‌ای با ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر مشاهده می‌شود. این دهانه‌ی انتهایی، شما را به تالار بیضی شکل و ساده‌ی غار راهنمایی می‌کند.
تالار مزبور دارای طولی معادل ۱۱۴ متر و عرض و ارتفاع متغیر است. عریض‌ترین قسمت تالار، حدود ۳۶ متر و بیشترین ارتفاع سقف آن، حدود ۳۰ متر برآورد می‌شود.
در این تالار می‌توانید بلندترین استالاگمیت را با ارتفاع حدود ۱۴ متر مشاهده کنید. استالاگمیت‌ها مخروط‌های آهکی هستند که با چکیدن قطره‌های آب حاوی آهک از سقف غار و یا از نوک مخروط‌های استالاکتیت، در کف غار ایجاد می‌شوند.
پس از مشاهده‌ی این استالاگمیت، دیوار آهکی وسیعی پیش روی‌تان قرار می‌گیرد که در نهایت به حوضچه‌ای منتهی می‌شود. آب این حوضچه به دلیل وجود املاح زیاد، غیر قابل شرب است.
در غار دربند مهدیشهر، قسمتی به نام «تخت بزرگ» شناخته می‌شود که در پشت دالان قرار گرفته است. به نظر می‌رسد ساکنین غار در این قسمت سکونت می‌کردند.
دمای غار دربند حدود ۱۰ درجه نسبت به فضای بیرون خنک‌تر است. به همین دلیل، ساکنین غار به هنگام گرمای تابستان آن را به عنوان پناهگاه خود برمی‌گزیدند. البته، این غار در فصول دیگر نیز مورد استفاده قرار می‌گرفت.
دیرینگی کشف غار دربند مهدیشهر
در سال ۱۳۲۷ خورشیدی، یک گروه چهار نفره از کوهنوردان موفق به کشف این غار شدند. البته، دو سال قبل از آن، غار مزبور توسط هیئتی از کوهنوردان ایران بررسی شده بود که اطلاعات زیادی از آن در دسترس نیست.
در تابستان همان سال (۱۳۲۷ خورشیدی)، جهانگرد ایرانی به نام «محمود دانشور» قبل از گروه چهار نفره، دست به پیمایش غار زد و تا انتهای آن پیشروی نمود.
پس از آن، با نشر خبری در مجله‌ی “نیرو و راستی،” این جاذبه‌ی طبیعی به عنوان یکی از اهداف کوهنوردیِ علاقه‌مندان شناخته شد. بنابراین، گروه‌های کوهنوردی زیادی برای کوه‌پیمایی و مشاهده‌ی غار به منطقه مزبور مسافرت می‌کردند.
در تابستان سال ۱۳۳۵ خورشیدی، گروه ۴ نفره‌ی دیگری از کوهنوردان در طی بازدید از این غار موفق به کشف تعدادی اشیا و زیور آلات قدیمی شدند.
به همین دلیل، علاقه کوهنوردان برای بازدید از غار دربند مهدیشهر چندین برابر شد. به گونه‌ای که اهالی شهر نیز در چند گروه ۱۰ نفره اقدام به بازدید از غار کردند و در داخل آن به جستجو پرداختند.
اشیای کشف شده از غار دربند عبارت بودند از:
- سکه‌های تاریخی، سکه‌های طلایی با نوشته‌هایی به خط کوفی و اشیائی متعلق به قرن یازدهم میلادی.
قدیمی‌ترین اشیا کشف شده از این غار، سکه‌های طلایی با نوشته‌ی کوفی هستند که به دوره سلجوقیان تعلق دارند.
عملیات صورت گرفته برای بازدید بهتر از غار
در گذشته، این غار دارای مدخلی بسیار کم عرض بود که بازدید از آن را دشوار می‌کرد. شهرداری مهدیشهر در سال ۱۳۸۱ خورشیدی با انجام عملیات حفاری، مدخل را عریض‌تر کرد. همچنین، سوئیت‌های اقامتی، آلاچیق و فضاهایی را جهت استراحت گردشگران ایجاد نمود.
علاوه بر آن، شهرداری در سال ۱۳۹۱ خورشیدی مسیر ورود به این غار را پله‌گذاری و نرده‌گذاری نمود. این کار سبب شد گردشگران بتوانند به راحتی به مدخل ورودی دسترسی داشته باشند.
در ابتدا فضای داخلی غار بسیار تاریک بود، اما با نصب وسایل روشنایی، امکان بازدید بهتر از فضای داخل غار فراهم شد.
بازدید از غار دربند مهدیشهر را در برنامه سفر خود بگنجانید
غار دربند مهدیشهر از جمله جاذبه‌های طبیعی این شهر در استان سمنان است که به علت قدیمی بودن و سکونت انسان‌های اولیه در آن در مرکز توجه گردشگران قرار دارد. با توجه به پایین بودن دمای فضای داخلی این غار نسبت به بیرون، فصول گرم سال زمان مناسبی برای بازدید از آن است.
“دستی بر ایران” پیشنهاد می‌کند در بازدید از این غار زیبا، ضمن رعایت اصول گردشگری مسئولانه، از سایر جاذبه‌های گردشگری سمنان نیز دیدن کنید؛ جاذبه‌هایی مانند: جنگل رودبارک، سیاه دره (کر کوه)، جنگل فینسک، منطقه حفاظت شده پرور، تنگه و چشمه روزیه، ملا ده (سرخ ده).
