کشور ایران با برخورداری از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری پرشمار، سالانه میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی را در مناطق مختلف میزبانی می‌کند. به‌دنبال آن، آثار مثبت و مفید یا مخرب و جبران‌ناپذیری برجا می‌ماند. دستی بر ایران در منشور گردشگری مسئولانه نکات سودمندی را در این خصوص یادآوری می‌کند. گردشگرانی که حرفه‌ای سفر می‌کنند، ملاحظات خاص خود را درخصوص گردشگری مسئولانه دارند؛ ازجمله اینکه ردپاهای گردشگری در سفر را به حداقل ممکن برسانند. منظور از ردپا صرفاً اثری نیست که از قدم‌ها به جا می‌ماند؛ هر مسافر ردپاهای دیگری نیز در سفر به جا می‌گذارد که در اینجا به آن‌ها می‌پردازیم.
کاهش ردپاهای گردشگری از نوع فیزیکی
در گردشگری مسئولانه، مسافری که راهی مقصد خود می‌شود، در مسیر سفر یا در مقصد خود تأثیراتی را بر محیط پیرامون خود خواهد گذاشت. وقتی راهی سفر می‌شویم، باید بدانیم که مسئولیت داریم ردپاهایمان در سفر به حداقل ممکن تقلیل یابند. برای نمونه:
- کمتر زباله تولید کنیم و زباله‌های خود را تا نزدیک‌ترین شهر با خودمان حمل کنیم؛
- استفاده از خودرو را به حداقل برسانیم و تا جایی که ممکن است پیاده به مسیرمان ادامه دهیم؛
- در بخش‌هایی از طبیعت که جاده‌ای وجود ندارد، از خودرو استفاده نکنیم؛
- تا جایی که می‌توانیم از ظروف یک‌بارمصرف استفاده نکنیم؛
- به طبیعت یا آثار تاریخی صدمه نزنیم؛
- مراقب باشیم که به محیط زندگی افراد جامعه‌ی میزبان صدمه نزنیم.
هر یک از این موضوعات جای تأمل بسیاری دارند و برای تک‌تکشان می‌توان توضیحات بیشتری ارائه کرد. لازم است قدری بیندیشیم و دانش خود را درباره‌ی این مطالب بیشتر کنیم تا گردشگری پایدارتری داشته باشیم. باید به‌گونه‌ای رفتار کنیم که افراد جامعه‌ی میزبان از دیدن گردشگران خوشحال شوند و حضور آن‌ها را نشانه‌ی کسب درآمد و تعاملات درست انسانی و برقراری دوستی‌های لذت‌بخش و عمیق بدانند. همچنین، هوشیار باشیم که منابع طبیعی و میراث فرهنگی فقط به ما تعلق ندارد و باید برای استفاده‌ی نسل‌های بعدی، به‌‌خوبی حفظ و نگهداری شوند.
کاهش ردپاهای گردشگری از نوع احساسی و فکری
انسان موجودی اجتماعی است و نیازهای خود را در ارتباط با دیگران برطرف می‌کند. در این راستا، باید هر دو سوی تعاملات انسانی خشنود باشند و احساس رضایت کنند. تأثیر احساسی گردشگر می‌تواند افکار مردم محلی حاضر در مسیر یا مقصد گردشگری را شکل ببخشد. نیازی به توضیح نیست که این تأثیرات و ردپاهای گردشگری باید مثبت باشند.
در دورانی زندگی می‌کنیم که بسیاری از رسانه‌ها یا مکاتب نوظهور فکری قصد دارند به ما اعتماد به نفس بیشتری بدهند. برای نیل به این هدف، گاهی راهکارهای چنین مکاتبی، انسان را به موجودی خودخواه و بی‌توجه به دیگران تبدیل می‌کند. پس باید هوشیار و آگاه بود تا اصول و روابط صحیح انسانی برای مقاصد شخصی زیر پا گذاشته نشوند.
هر مسافر حرفه ای و گردشگر مسئول باید تأثیرات انسانی مثبتی بر دیگران بگذارد. او باید بداند که دیگران اعمال و سخنان او یا نتایج آن‌ها را مشاهده خواهند کرد. این تأثیرگذاری‌ها، خواه مثبت و خواه منفی، ردپاهای گردشگری به حساب می‌آیند و دیدگاه افراد جامعه‌ی بومی درباره‌ی مسافران را شکل می‌بخشند. همچنین، درخصوص مسافران بعدی نیز پیش‌داوری ایجاد می‌کنند.
می‌توان با رعایت برخی نکات و رفتارهای درست، تأثیرات مثبت و ماندگاری بر جامعه‌ی میزبان گذاشت؛ ازجمله:
- پاکیزه نگاه داشتن محیط زندگی یا محیط‌زیست مسیرها یا مقاصد گردشگری
- احترام‌گذاشتن به شخصیت، هوش، لهجه، ظاهر، رنگ و قومیت افراد
- احترام‌گذاشتن به عقاید، رسوم، عادات و روش‌ها، مراسم و نهادهای جامعه‌ی محلی و مخاطبان در مسیرها یا مقاصد گردشگری
- محبت و مساعدت کلامی و عملی دربرابر مردمان در مسیر یا شهرهای مقصد
- صرف‌کردن زمان لازم برای آشنایی با مردم محلی و فرهنگ آن‌ها به‌منظور کسب آگاهی بیشتر، نه مداخله در وضعیت موجود یا مخالفت با آن.
در پایان، باید به خاطر داشته باشیم که لذت گردشگری مسئولانه در این نیست که فقط خودمان را در نظر بگیریم؛ بلکه ملاحظه‌ی دیگران نیز لذت‌های خود را دارد. برای آنکه هر مسافر حرفه‌ای خاطره‌ی خوشی از سفرش داشته باشد، وجدان بیدار او ایجاب می‌کند که ردپای گردشگری خود را به حداقل ممکن برساند.
