دروازه قزوین تهران از جمله نمادهای تهران قدیم به شمار می‌رود که متعلق به دوره قاجاریه است. این دروازه در یکی از محلههای قدیمی پایتخت به نام «سنگلج» قرار دارد. در این مقاله قصد داریم درباره بنای مزبور، اطلاعات بیشتری را در اختیار شما قرار دهیم.
تاریخ دروازه قزوین تهران
در گذشته، شهر تهران روستای بزرگی به شمار می‌رفت که مابین شهر ری و کوهپایه‌های البرز قرار گرفته بود. سپس، با حمله‌ی مغولان به شهر ری و تخریب این شهر توسط آنها، روستای مزبور گسترش زیادی یافت و مساحت آن به ۱۰۶ هکتار رسید.
درباره‌ی تهرانِ قدیم، نقل قولی از «کلاویخو»، سفیر هانری سوم (کاستیل)، پادشاه اسپانیا، وجود دارد که به این شرح است:
«تهران شهری است بسیار بزرگ بدون دیوار و بارو. منزلگه‌ای ست بسیار لذت‌بخش با تمام وسایل راحتی. می‌گویند هوایش برای سلامتی خوب نیست و تابستان‌هایش بسیار گرم است.»
در دوره صفویان به دلیل قرار گیری بقعه‌ی سید حمزه صفوی، در نزدیکی حرم شاه عبدالعظیم در شهر ری و جنوب تهران، این منطقه اهمیت بسیاری یافت. در نتیجه، تهران نیز به دلیل نزدیکی به حرم مزبور و همچنین، وجود باغ‌های زیبا، مورد توجه پادشاهان صفوی قرار گرفت.
بنابراین، برای نخستین بار در سال ۱۵۵۶ میلادی، مقارن با زمان پادشاهی شاه تهماسب صفوی، اولین بارو یا حصار برای شهر تهران بنا گردید. این حصار، شامل چهار دروازه در چهار محلههای مهمِ «چال میدان، اودلاجان، سنگلج و بازار» و ۱۱۴ برج به تعداد سوره‌های قرآن بود. یکی از این دروازه‌ها که دروازه قزوین تهران نام داشت، در آن دوران در محلی واقع در مدخل فعلی بازارچه‌ی «قوام الدوله و شاهپور» قرار گرفته بود. در آن دوران، شهر تهران مساحتی در حدود ۴۴۰ هکتار را در بر می‌گرفت.
در سال ۱۷۵۰ میلادی، این شهر نخستین بار توسط آقا محمدخان قاجار به عنوان پایتخت انتخاب شد. سال‌ها بعد، با گسترش شهر تهران در دوره قاجار، برج و باروی ساخته شده در زمان شاه تهماسب، توسط ناصرالدین شاه، تخریب گردید. سپس، با خاک حاصل از این تخریب، خندق‌های اطراف بارو را پر کردند.
پس از آن شهر تهران را به تقلید از نقشه‌ی شهر پاریس به شکل یک هشت ضلعی با اندازه‌ی اضلاع متفاوت گسترش دادند. سپس، ۱۲ دروازه در اطراف این هشت ضلعی ایجاد کردند و اطراف آن خندق‌هایی حفر نمودند. دروازه قزوین تهران را نیز در ابتدای ورودی خیابان قزوین، میدان قزوین کنونی، ساختند.
دروازه‌های جدید را به سبک معماری صفوی ساختند و آنها را با کاشی‌های براق و متنوع، تزئین نمودند. سرانجام در دوره پهلوی و در سال ۱۳۰۹ خورشیدی، تمامی این دروازه‌ها به دستور شهردار وقت، بوذر جمهری، تخریب شدند. در آن دوران، به دلیل ایجاد خیابان ۳۰ متری کارگر بر روی یکی از چهار خندق واقع در حصار شهر، دروازه قزوین نیز تخریب شد.
در سال ۱۳۸۰ خورشیدی، شهرداری منطقه ۱۱ و سازمان زیباسازی، پروژه‌ی آرام‌سازی و به‌سازی میدان قزوین را به اجرا گذاشت. متعاقب آن، در سال ۱۳۸۴ خورشیدی، با هدف احیای دروازه‌های قدیمی تهران، دروازه قزوین تهران نیز مورد بازسازی قرار گرفت. هم اکنون، این دروازه با سازه‌ای بتنی و نمای آجری در میدان قزوین پایتخت خودنمایی می‌کند.
مسیر دسترسی
خیابان قزوین که این دروازه را در خود جای داده، به معابر مهمی از قبیل «بزرگراه سعیدی، بزرگراه نواب صفوی و ولیعصر» متصل است. این خیابان از لحاظ موقعیت جغرافیایی در همسایگی گمرک، فرهنگسرای رازی، بیمارستان فارابی و لقمان حکیم قرار دارد. به همین دلیل از مسیرهای متعددی می‌توان به دروازه قزوین تهران دسترسی پیدا کرد. نزدیکترین ایستگاه اتوبوس به این دروازه در محله‌ی گمرک و خیابان کارگر جنوبی قرار دارد. همچنین، ایستگاه‌های مترو نزدیک به دروازه‌ی مزبور، ایستگاه‌های مهدیه و منیریه هستند. امکان دسترسی با خودروی شخصی نیز وجود دارد.
درباره محل قرارگیری دروازه قزوین تهران
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، دروازه‌ی مزبور در محله‌ی سنگلج تهران واقع شده است. این محله در گذشته از جمله مناطق معتبر و پرجمعیت تهران به شمار می‌رفت و از نظر سیاسی دارای اهمیت ویژه‌ای بود.
محله‌ی سنگلج، امروزه بیشتر با عنوان «پارک شهر» شناخته می‌شود. این محله از چهار جهت به خیابان‌های امام خمینی (سپه)، مولوی، خیام و خیابان وحدت اسلامی، راه می‌یابد. قدیمی‌ترین بوستان‌های پایتخت نیز در این محله قرار دارند.
حتماً از دروازه قزوین تهران دیدن کنید
لازم به ذکر است، دروازه قزوین، از جمله نمادهای تهران قدیم محسوب می‌گردد. دستی بر ایران از شما دعوت می‌کند ضمن بازدید از این بنای تاریخی از سایر جاذبه‌های گردشگری تهران نیز دیدن کنید.
