آشنایی با معماری و دیرینگی خانه گنجه ‌ای‌ زاده تبریز

تبریز از جمله کلان شهرهای ایران است که به دلیل وجود مکان‌های تاریخی متعددش در ایران شهرت یافته است. از آنجایی که این شهر محل اسکان ولیعهد ایران در دوران قاجار بوده است، در این دوره رونق زیادی داشته و خانواده‌های با اصل و نصب زیادی این شهر را برای اقامت انتخاب می کردند و خانه می ساختند. یکی از این بناها، خانه گنجه ای زاده است.

با گذشت صد سال از پایان سلسله‌ی قاجار، هنوز هم خانه های تاریخی زیادی که متعلق به این دوران است در شهر تبریز وجود دارند. خانه گنجه ای زاده تبریز نیز یکی از آنهاست که در سال ۱۳۸۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده ‌است.

موقعیت مکانی خانه گنجه ای زاده

این خانه تاریخی در محله تاریخی مقصودیه، از محله های تاریخی و معروف‌ تبریز، در شمال غربی محوطه دانشکده معماری قرار گرفته است. خانه گنجه‌ای‌ زاده یکی از ده خانه تاریخی است که در اختیار دانشکده معماری تبریز است.

اگر به دنبال خانه های تاریخی تبریز هستید، محله مقصودیه شما را به هدفتان می‌رساند. نام این محله از اسم مقصودبیگ پسر اوزون حسن آق‌قویونلو گرفته است. مقصودبیگ این محله را در زمان پایتختی تبریز در سلسله‌ی آق‌قویونلو بنا کرد و از آن زمان این محله به افتخار پسر حسن شاه، مقصودیه نام گرفته است.

خانه گنجه ای زاده از دو بخش مجزا تشکیل شده است که به یکدیگر متصل هستند. این خانه تاریخی دو درب مجزا دارد که یکی به سمت شمال و دیگر در ضلع غربی خانه قرار گرفته است.

پیشینه تاریخی این خانه

هرچند تاریخ ساخت خانه گنجه‌ای زاده به دوره‌ی قاجار بر می گردد، اما بخش های زیادی از این خانه در دوره پهلوی تکمیل شده است. به همین دلیل، معماری این خانه تاریخی تلفیقی از معماری دوران قاجار و معماری پهلوی است.

این خانه متعلق به رضا گنجه‌ای زاده، نماینده مجلس و روزنامه نگار معروف دوران قاجار و پهلوی، بود که نقش زیادی در چاپ نشریه بابا شمل و دب المهندس داشت. بابا شمل یک روزنامه منتقد رژیم بود که با زبانی ساده و عامه پسند مشکلات مربوط به آن دوران کشور را مورد بحث و بررسی قرار می‌داد.

ساخت خانه گنجه ای زاده در اواخر دوره قاجار شروع شد و بخش هایی از این خانه مانند زیرزمین ها در اوایل دوره پهلوی تکمیل شد. اگر بخواهیم با تقسیم بندی جغرافیایی معماری این خانه را تفکیک کنیم، بخش شرقی این خانه در دوره قاجار و بخش غربی آن در اوایل دوره پهلوی ساخته شد.

معماری خاص خانه مزبور

با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از این ساختمان در دوره پهلوی تکمیل شده است، آرایه های معماری سبک نئو کلاسیک مانند سنتوری و سر ستون کرنتین در نمای ظاهری آن خودنمایی می کنند. بخش هایی از خانه که در دوران قاجار ساخته شده به راحتی قابل تشخیص می باشند، چرا که تفاوت سبک معماری به وضوح احساس می شود.

نمای ساختمان

مساحت خانه گنجه ای زاده بیش از چهار هزار متر مربع است که در نوع خود در زمره خانه های تاریخی بزرگ قرار می گیرد. زیر بنای ساختمان 729 متر است و هر دو ساختمان این خانه تاریخی در سه طبقه ساخته شده اند. مهم ترین نکته ای که در مورد این بنای دیدنی توجه گردشگران را به خود جلب می کند، تفاوت سبک معماری با دیگر خانه های تاریخی این منطقه است.

در نمای ساختمان خبری از پنجره های قوس دار و شیشه های رنگی نیست. پنجره ها همگی به شکل مستطیل هستند که نمادی از معماری مدرن است.

مصالح به کار برده شده برای ساخت خانه گنجه‌ای زاده شامل سنگ، چوب، آهک، آجر و گچ بوده و استحکام ساختمان در مقایسه با سایز بناهای تاریخی خوب ارزیابی می‌شود.

فضای داخلی

در فضای داخلی خانه گنجه ای زاده اثری از سبک اندرونی و بیرونی دوره قاجار دیده نمی‌شود. اتاق نشیمن در مرکز قرار گرفته و راهروها و دیگر اتاق‌ها در یک ردیف در اطراف اتاق نشیمن قرار گرفته اند.

اتاق نشیمن بزرگ ترین اتاق خانه است و حوض خانه زیر اتاق نشیمن قرار گرفته است. حوض خانه با راه پله ای سیمانی به بخش سرداب خانه متصل می شود. ایوان پنج دهنه آن نیز با قوس‌های نیم‌‌دایره پوشانده شده است.

در حیاط خانه یک استخر فیروزه ای قدیمی با حیاط گلکاری شده توجه گردشگران را به خود جلب می کند.

سرنوشت خانه گنجه ای زاده

روزگاری این خانه ساختمان دانشکده معماری دانشگاه صنعتی سهند بود. مالک خصوصی این ساختمان که به ثبت ملی رسیده بود، قصد تخریب آن به جهت ساخت ساختمان دیگری را داشت.

سر انجام در سال 1390 پس از سال‌ها جدال با مالک خصوصی برای جلوگیری از عدم تخریب، با رأی دیوان اداری، بخش‌هایی از این ساختمان تاریخی تخریب شد.

بازدید از این خانه سنتی دیدنی را از دست ندهید

خانه گنجه ای زاده از جمله بناهای تاریخی دیدنی در شهر تبریز است که سفر شما به این شهر را مملو از خاطرات منحصر به فرد می کند. در گردشگری میراث فرهنگی، بازدید از آثار تاریخی توصیه شده است.

“دستی بر ایران” ضمن معرفی جاذبه های گردشگری تبریز، شما را دعوت به بازدید از این خانه سنتی می کند. آشنایی با تاریخ ایران در حین سفر، تعطیلات شما را غنی تر می کند و آگاهی تان را نسبت به هویت ملی تان افزایش می دهد.