خانه انصاری ارومیه یکی از بناهای تاریخی استان آذربایجان غربی است که در میدان «گول اوستی» یا امام حسین شهرستان ارومیه قرار دارد. این خانهی تاریخی بهخوبی تاریخ و فرهنگ ایران را در معرض نمایش قرار داده است. خانه انصاری ارومیه در ۱۳۷۵ خورشیدی در آثار تاریخی ملی ایران ثبت شد.
تاریخ خانه انصاری ارومیه
این بنا در اواخر دوره‌ی قاجاریه، بین سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۴ خورشیدی ساخته شد و در ابتدا، متعلق به شخصی به‌نام بابک جعفری بود. پس از مرگ بابک، خانهی او به دخترش، بدرالملوک، به ارث رسید. ازآنجاکه، شوهر بدرالملوک، سیف‌الله خان انصاری بود، این بنا بعدها به نام خانهی انصاری شهرت یافت.
خانه انصاری در ۱۳۸۳ خورشیدی بازسازی شد. هماکنون ادارهی آموزشوپرورش ناحیه‌ی دو ارومیه خانهی تاریخی انصاری را اداره می‌کند. آموزشوپرورش از این خانه بهعنوان کانون فرهنگیتربیتی بهره میبرد و جوانان و نوجوانان می‌توانند در آن به فعالیت‌های فرهنگی بپردازند. گاهی اوقات این اداره قسمتی از خانه را به دانشجویان رشته‌ی معماری و نقشه‌کشی اختصاص می‌دهد تا با مطالعهی سبک معماری آن تحقیقات خود را تکمیل کنند.
در طی سال‌های اخیر، بهدلیل کوتاهی در نگهداری بنا، بخش‌هایی از آن تخریب شده است، از قبیل بخش مربوط به سرایداری. افزون بر آن، قسمت‌های دیگر خانه تاریخی انصاری نیز طی آتشسوزی صدمات زیادی به خود دیده است.
در ۱۳۹۹ خورشیدی، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایعدستی آذربایجان غربی تصمیم گرفت با همکاری ادارهی آموزشوپرورش و تأمین اعتبار از این اداره، خانه تاریخی انصاری را مرمت کند. شرح عملیات مرمت از این قرار بود:
- اصلاح سیستم لوله‌کشی گاز، دوده‌زدایی زیرزمین، جداره‌سازی نمای مشرف به حیاط پشتی، سفیدکاری زیرزمین، اجرای ناودانی برای کل مجموعه، تهیه و نصب پنجره‌ی چوبی دست‌ساز مطابق نمونه‌های باقی‌مانده از پنجره‌های آسیب‌دیده و محوطه‌سازی حیاط پشتی با مصالح تهیه شده از کوه.
ویژگی‌ها و سبک معماری خانه انصاری ارومیه
ساختمان شمالی و دوطبقه‌ی خانهی انصاری پلانی چهارگوش در مرکز حیاط و باغی بزرگ دارد. این ساختمان دو ورودی در قسمت‌های شمال شرقی و شمال غربی دارد که هرکدام از آنها راه‌پله‌های سنگی و طاق‌های هلالی آجریشکل و زیبایی دارند. ورودی‌ها به قسمت‌های مختلف ساختمان راه دارند، از قبیل طبقه‌ی همکف، طبقه‌ی اول، اتاق‌های دو ضلع شرقی و غربی، حیاط، باغ و بنای موجود در ضلع غربی.
بالای هرکدام از این ورودی‌ها کتیبه‌ای مشاهده می‌شود که روی آن تاریخچه‌ی بنا به دو زبان فارسی و انگلیسی نوشته شده است.
پس از هر ورودی، باغچه‌هایی زیبا با درخت‌ها و گل‌کاری‌ها و چمن‌کاری‌های دلنواز در حیاط خانهی انصاری وجود دارند. در انتهای حیاط نمای زیبای این خانه مشاهده می‌شود؛ نمای خانه بهخوبی نشاندهندهی سبک معماری دوره‌ی قاجاریه است. در جبهه‌ی جنوبی و اندرونی خانهی انصاری ارومیه باغ انگوری مشاهده می‌شود که پیرامون آن حصاری از دیوارهای خشتی با پایه‌های آجری ساخته شده است.
برای ساخت این بنا از مصالح مختلفی بهره برده‌اند. برای مثال، طبقه‌ی همکف بنا تا ارتفاع دو متری با استفاده از سنگ‌های تراش‌خورده و طبقه‌ی اول آن بهوسیلهی آجر ساخته شده است. در طبقه‌ی اول این ساختمان، یک پذیرایی بزرگ، دو اتاق کوچک و یک راهرو در دو طرف بهصورت قرینه مشاهده می‌شوند.
از مصالح دیگری که در ساخت خانه انصاری ارومیه استفاده شده خشت، چینه، چوب، اندود گچ و تخته‌پوش است. پشتبام این بنا نیز بهوسیلهی کاه و گِل عایق‌بندی شده است.
در بنای موجود در ضلع غربی خانه انصاری ارومیه، از مصالحی همچون سنگ و آجر و چینه استفاده شده است. این بنا به همهی قسمت‌های خانه انصاری دسترسی دارد و قسمت‌های مختلف مانند حیاط و اتاق‌های تودرتو و زیرزمین را در خود جای داده است.
تزیینات خانه انصاری ارومیه
این خانهی تاریخی بهطور کلی شامل دو دسته «تزیینات جبهه‌ی خارجی» و «تزیینات حیاط» است:
- تزیینات جبهه‌ی خارجی عبارت‌اند از: ازاره‌ی سنگ‌نما و آجرکاری ساده‌ی فیروزه‌ای در حاشیه‌ی پنجره‌ها، کتیبه‌های موجود در نمای کاشی‌کاری ساختمان، پنجره‌های بزرگ با شیشه‌های رنگی و قاببندیها.
- تزیینات حیاط عبارت‌اند از: باغچه‌های مشجر، حوض بزرگ، شیشه‌های رنگی در و پنجره‌ها و کاشی‌های فیروزه‌ای دورتادور پنجره‌های بزرگ.
آدرس خانه و مسیر دسترسی به آن
این بنا در میدان امام حسین ارومیه، ابتدای خیابان شهید مدنی و داخل کوچه‌ای به نام انصاری قرار گرفته است. با توجه به اینکه خیابان شهید مدنی جزو خیابان‌های اصلی شهرستان ارومیه محسوب می‌شود، دسترسی به خانه انصاری بهراحتی امکان‌پذیر است.
گردشگران می‌توانند برای بازدید از این بنا از تاکسی و اتوبوس استفاده کنند. آنها همچنین می‌توانند با خودروی شخصی به خانه انصاری ارومیه مکان بروند؛ چراکه در مجاورت این بنا پارکینگی برای راحتی بازدیدکنندگان تعبیه شده است.
خانه انصاری ارومیه؛ یادگاری از عصر قاجار
خانه انصاری ارومیه بهواسطهی تزیینات زیبا و پیروی از شیوهی معماری قاجاریه شهرت بسیار دارد. به همین دلیل، علاقه‌مندان مطالعهی معماری ایرانی با کمک تورهای داخلی از آن بازدید میکنند. «دستی بر ایران» ضمن معرفی این بنا و سایر جاذبه‌های گردشگری ارومیه، شما را به شناخت گردشگری میراث فرهنگی فرامی‌خواند.
