حمام گله داری بندرعباس، یادگاری با معماری قاجاری

حمام گله داری بندرعباس در بلوار ساحلی، خیابان دلگشا و محله‌‌ی «قلعه شاهی» یا «اِوزی‌هایِ» این شهر قرار گرفته است. در منابع مختلف، از این حمام به‌عنوان تنها حمام تاریخیِ بندرعباس ذکر کرده‌اند؛ درحالی که حمام دیگری به نام حمام «گَپ» در خیابان «امام موسی صدر» وجود دارد.

در واقع، حمام گله داری بندرعباس دومین حمام قدیمی این شهرستان و از جاهای دیدنی بندرعباس محسوب می‌شود. این بنای تاریخی در سال ۱۳۷۴ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسیده است.

تاریخ حمام گله داری بندرعباس

در اواخر دوره قاجار، تاجر سرشناس و خَیِّری به نام «شیخ احمد گله‌داری» به‌منظور خدمت به مردم، این حمام را بنا نمود. در آن دوران، با توجه به میزان تردد و استفاده‌ی مردم، این حمام تاریخی از رونق خوبی برخوردار بود.

بر اساس نقل قول‌های مردم محلی، بانوان مطابق با تشریفات خاصی از صبح تا بعدازظهر از حمام موردنظر استفاده می‌کردند. بنابراین، هنگام استفاده از قسمت زنانه، حمام گله داری بندرعباس کاملاً قُرُق بوده است.

شایان ذکر است به‌دلیل آسیب‌های وارده، این بنای تاریخی در سال ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۸ خورشیدی، مورد بازسازی قرار گرفت. بااین‌حال، در سال ۱۳۴۰ خورشیدی از طریق لوله‌کشی شهری، آب به منازل رسید و استفاده از این حمام کمتر شد؛ بدین ترتیب، درِ حمام مزبور در همین سال بسته ‌شد.

پس از انقلاب سال ۵۷ و در سال ۱۳۷۰ خورشیدی، حفاظت از این بنای تاریخی به اداره‌ی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری محول گردید. سپس، با تلاش‌های این اداره، بنای مورد نظر دوباره بازسازی ‌شد و در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.

اداره‌ی میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۹ خورشیدی با هدف تبدیل این بنای تاریخی به «موزه مردم‌شناسی» در این حمام، مجسمه‌هایی نصب نمود. امروزه حمام گله داری با کاربری «موزه مردم‌شناسی استان هرمزگان» فعالیت دارد.

ویژگی‌های قسمت‌های مختلف حمام

همانند بسیاری از حمام های سنتی ایران، اعم از عمومی و قدیمی، حمام گله داری بندرعباس دارای قسمت‌های مختلفی از قبیل بینه، سربینه، گرمخانه و خزینه است. به‌منظور تنظیم دما و میزان رطوبت، در قسمت ورودی حمام یک راهرو و یک هشتی با ابعاد کوچک تعبیه شده‌اند. پس از هشتی، سربینه و سایر قسمت‌های حمام قرار گرفته‌اند که به شرح ویژگی‌های آنها می‌پردازیم:

بینه یا سربینه

این فضا دارای شکلی مشابه هشت‌ضلعی است که چهار سکو و رختکن، در چهار ضلعِ آن مشاهده می‌شوند. علاوه بر آن، یک حوض هشت‌ضلعیِ زیبا نیز در مرکز سربینه وجود دارد که جلوه‌ی بسیار زیبایی به آن بخشیده است.

به‌طورکلی، سربینه به‌عنوان فضایی برای شستشو استفاده می‌شود. این قسمت از حمام، در ابتدای ورودی و در ارتباط مستقیم با فضای بیرون قرار دارد. بنابراین، هوای آن سرد و خشک است.

میان‌در

این قسمت پس از سربینه قرار گرفته است و ارتباط بین این فضا را با فضای گرمخانه برقرار می‌کند. دمای این قسمت سرد و مرطوب است.

گرمخانه

گرمخانه، قسمتی از حمام با دیوارهای ضخیم است که مردم در این قسمت خود را با آب گرم شستشو می‌دادند. بنابراین، دمای گرم و مرطوبی داشته است.

خزینه

این قسمت برای گرم کردن آب حمام و استفاده از آن برای شستشو کاربرد داشته است. در ضمن، کانال‌هایی از جنس سنگ و ساروج در قسمت خزینه تعبیه شده‌اند که آب گرم را به تمامی فضاهای حمام انتقال می‌دادند. این قسمت از حمام برای آبکشیدن و شستشوی نهایی استفاده می‌شده است.

سیستم گرمادهی و آبرسانی

این سیستم در گذشته شامل انبارِ سوخت، دیگ، دودکش و گودال جمع‌آوریِ خاکستر بود که در زیرزمین حمام قرار داشت.

منبع تأمین آب

حمام گله داری بندرعباس در گذشته دارای چاه آبی بود که آب مورد نیاز حمام از آن تأمین می‌شد. در واقع، مردمِ آن دوران برای بیرون کشیدن آب از چاه، از وسیله‌ای به نام «چاه چرخ گاوی» استفاده می‌کردند که به‌طور مداوم در حرکت بود. البته، مردم محلیِ بندرعباس این وسیله را به نام «گاو و گوچه» می‌شناسند.

شایان ذکر است که هر کدام از قسمت‌های حمام مزبور از قبیل بینه و سربینه، گرمخانه و خزینه در سقف خود روزنه‌هایی دارند که جهت تأمین روشنایی ایجاد شده‌اند.

سبک معماری حمام گله داری بندرعباس

در این حمام از مصالح مختلفی از قبیل سنگ‌های اسفنجی، ساروج محلی و گچ دستکوب بهره برده‌اند و سنگفرش آن با آجر انجام شده است. در این میان، سنگ‌های اسفنجیِ به‌کاررفته در بنای مزبور از قابلیتِ جذب رطوبت بالایی برخوردار هستند. معماران این حمام تاریخی، سنگ‌ها را از خلیج فارس به بندرعباس منتقل کرده‌اند.

حتماً از حمام گله داری بندرعباس و موزه مردم‌شناسی آن دیدن کنید

حمام گله داری بندرعباس امروزه با کاربری موزه‌ی مردم‌شناسی، میزبان گردشگران داخلی و خارجی بی‌شماری است. این گردشگران برای بازدید از این موزه یا به‌طور شخصی یا با تورهای ایرانگردی به این شهر مسافرت می‌کنند. دستی بر ایران ضمن معرفی این حمام تاریخی و سایر جاذبه‌های گردشگری بندرعباس، قصد دارد شما را به شیوه مؤثرتری با گردشگری مسئولانه آشنا کند.

حمام گله داری بندرعباس کجاست؟

حمام گله داری بندرعباس در محله‌‌ی «قلعه شاهی» یا «اِوزی‌ها»، در بلوار ساحلی، خیابان دلگشا قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این حمام تاریخی را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره حمام گله داری بندرعباس

اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.