منظور از تاثیرات اجتماعی گردشگری عبارت است از تاثیرات روابط مستقیم و غیرمستقیم گردشگران بر روی جوامع محلی و تعامل با صنعت گردشگری. برخی از متخصصان از آن به عنوان تأثیرات اجتماعی-فرهنگی یاد می کنند. دیدگاه گردشگری مسئولانه از جانب مدیران این صنعت می تواند منجر به تقویت آثار مثبت حضور گردشگران در مقاصد سفر باشد.
جوهره گردشگری خدماتی هستند که ماهیت تعاملی دارند. به عبارت دیگر، تعامل بین میزبان و مهمان اجتناب ناپذیر است و این می تواند تاثیرات اجتماعی و فرهنگی عمده ای به همراه داشته باشد. تاثیرات اجتماعی گردشگری را می توان به صورت مزایا (خوب) یا هزینه (بد) مد نظر قرار داد که در اینجا به توضیح بیشتر آن خواهیم پرداخت.
تاثیرات اجتماعی مثبت گردشگری
مزایای اجتماعی گردشگری بسیارند که خود را به صورت تأثیرات اجتماعی مثبت نشان می دهند. این تاثیرات شامل موارد زیر می باشند:
- حفظ فرهنگ و میراث محلی،
- تقویت جوامع محلی،
- تدارک خدمات اجتماعی،
- کسب درآمد از فرهنگ و هنر،
- احیای فرهنگ و هنر، و
- حفظ میراث فرهنگی.
حال به بررسی این تاثیرات می پردازیم:
حفظ فرهنگ و میراث محلی
غالباً این فرهنگ محلی است که گردشگران را به سمت یک کشور می کشاند. معمولاً علت سفر گردشگران به پکن آن است که می خواهند بیشتر در مورد سلسله های حکومتی چین بدانند. گردشگران به تایلند سفر می کنند تا طعم غذای تایلندی واقعی را بچشند. آنها به ایران سفر می کنند تا فرهنگ و تاریخ باستانی این کشور را مورد کندوکاو قرار دهند.
مدیران برخی از مقاصد گردشگری در جهان تلاش بسیاری می کنند تا فرهنگ محلی خود را مورد محافظت قرار دهند. این امر غالباً منجر به حفاظت و مدیریت پایدار منابع طبیعی، محافظت از میراث محلی، و تحولی در هنر و فرهنگ های محلی و صنایع دستی بومی می گردد.
از طرفی می توان گفت این نتیجه بسیار خوبی است. فرهنگ ها حفظ می شوند و فرایند جهانی سازی محدود می گردد. اما در اینجا یک سوال پیش می آید: “آیا تمام این اقدامات همواره طبیعی هستند؟” آیا به طور طبیعی افراد بومی هر منطقه ای از کشور ما همواره با لباس های محلی خود در کوچه و خیابان تردد می کنند؟
مناسبات اجتماعی جوامع ما در طی سالیان متمادی دستخوش تحولاتی شده اند. این درست است که باید سعی کنیم فرهنگ هر منطقه از کشورمان را به خاطر گردشگری حفظ نماییم؟ یا آن که بهتر است اجازه دهیم که به طور طبیعی رشد کنند و متحول گردند؟ این همان رشد و تحولی است که خودمان پشت سر گذاشتیم. این نکات جای تفکر بسیار دارند.
تقویت جوامع محلی
یکی دیگر از تاثیرات اجتماعی گردشگری، تقویت بیشتر یک جامعه محلی می باشد. آنچه که در یک جامعه محلی اتفاق می افتد آن است که رویداد ها و جشن هایی بر پا می شوند که شرکت کنندگان و تماشاچیان اصلی آن غالباً ساکنان بومی آن منطقه هستند و این باعث سرپا نگهداشتن و توسعه این جوامع می گردد. حتی گردشگران نیز متوجه این شور و اشتیاق در بین جوامع محلی می شوند.
مشاغلی که گردشگری در جوامع محلی به وجود می آورند می توانند نقش عمده ای در تقویت بنیه مالی افراد بومی ایفا کنند. جدا از تاثیرات اقتصادی توسعه گردشگری در یک منطقه، صاحبان مشاغل نسبت به سایر همشهری های خود افرادی شادتر و اجتماعی تر می شوند.
افراد محلی نیز می توانند تاثیرات خود را بر توسعه گردشگری اعمال کنند، مشاغل خود را بهبود بخشند و افق درآمدهای خود را تقویت نمایند. اینها همگی از طریق توسعه و آموزش حرفه ای مرتبط با گردشگری و مهارت های سازمانی به دست می آیند.
تدارک خدمات اجتماعی
برای آن که صنعت گردشگری بتواند پاسخگوی نیازهای گردشگران باشد، باید زیرساخت ها و تسهیلات بسیاری بسازد. نتیجه کار آن می شود که افراد محلی از بسیاری از مزایای توسعه گردشگری در منطقه شان را تجربه و استفاده خواهند کرد.
غالبا در نتیجه فعالیت های گردشگری در یک منطقه، افراد محلی صاحب راه های جدید، سیستم های فاضلاب جدید، زمین های بازی جدید، و خدمات اتوبوسرانی و غیره می شوند. این امر به افزایش کیفیت زندگی جوامع محلی کمک بسیاری خواهد کرد و نمونه شاخصی از تاثیرات اجتماعی مثبت گردشگری محسوب می شود.
کسب درآمد از فرهنگ و هنر
توسعه صحیح گردشگری مسئولانه می تواند باعث شکوفایی بسیاری از کسب و کارهای تجاری گردد که این خود از تاثیرات اجتماعی گردشگری در جهت مثبت به حساب می آید. این امر به تقویت روحیه جوامع محلی کمک می کند، چرا که درآمد خالص آنها را ارتقا می دهد.
این کسب و کارها می توانند فرهنگ و هنر محلی را نیز ترویج نمایند. موزه ها، نمایشگاه ها، و گالری های هنر راه های شگفت انگیزی برای به نمایش گذاردن سنت ها و رسوم محلی یک مقصد گردشگری به حساب می آیند. حاصل کار نیز کمک به ترویج و حفظ سنت های محلی خواهد بود.
احیای فرهنگ و هنر
بخشی از فعالیت های مدیران مقاصد گردشگری می تواند ترویج فرهنگ ها و هنرهای محلی باشد تا بتوانند آنها را احیا نمایند. این امر ممکن است به صورت برپایی موزه و نمایشگاه، راه اندازی رستوران ها و فروشگاه ها با دکوراسیون سنتی، و برگزاری سرگرمیهای محلی باشد. حاصل این فعالیت ها می تواند احیای سنت‌هایی باشد که مدتهاست از یاد رفته اند.
با برنامه ریزی صحیح، می توانیم به احیای فرهنگ و هنر کشورمان بپردازیم که این خود از تاثیرات اجتماعی گردشگری در جهت مثبت آن است.
حفظ میراث فرهنگی
بسیاری از گردشگران یک مقصد را برای سفر خود انتخاب می کنند تا به طور اخص میراث فرهنگی محلی آنجا را مورد بازدید قرار دهند. به همین دلیل است که بسیاری از مقاصد گردشگری تلاش می کنند تا از میراث فرهنگی خود محافظت نمایند.
این محافظت می تواند به شیوه های گوناگون انجام شود. به عنوان مثال، در صورت لزوم، اعمال محدودیت در تعداد بازدیدکنندگان از یک جاذبه گردشگری یا موزه می تواند یکی از این راهکارها باشد. این امر غالباً نمونه ای از برنامه ریزی و مدیریت گردشگری پایدار است.
مدیریت تاثیرات اجتماعی و فرهنگی این صنعت
اگر مدیران گردشگری ملی و منطقه ای یک کشور، با در نظر داشتن گردشگری پایدار به مدیریت این صنعت بپردازند، مسئولانه عمل خواهند کرد تا به حفظ سرمایه های فرهنگی شان بپردازند. می توان با گردشگری مسئولانه، از مواهب مادی آن برخوردار شد، پتانسیل ها را برای نسل های آینده حفظ کرد و میراث فرهنگی را احیا، حفظ و ترویج نمود.
یکی از راه های مفید برای نیل به این اهداف آموزش جامعه محلی است تا تاریخ و فرهنگ، آداب و رسوم، و سنت ها و نشانه های تمدن خود را بشناسد و به آن ببالد. زمانی که افراد جوامع محلی از اهمیت و ارزش سرمایه های خود مطلع شوند، تاثیرات اجتماعی گردشگری در آنجا مثبت خواهد بود و مردم هم مجذوب ارزش های کم اهمیت جهانی سازی یا تاثیرات منفی آن نخواهند شد.
