مجموعه کاخ نیاوران و مجموعه کاخ سعدآباد، دو مکانی هستند که در کوهپایه جنوبی کوه های البرز در شمال تهران، واقع شده اند. این دو مجموعه، در قرن نوزدهم میلادی ساخته شده اند و هم‌اکنون از جاهای دیدنی تهران به حساب می‌آیند. در آن زمان، شهر تهران در قسمت های شمالی خود، گسترش چندانی نیافته بود. اولین بار، ناصرالدین شاه قاجار، استراحتگاه تابستانی خود را در قسمت شمالی شهر بنا کرد.
اگر قصد دارید سفری به ایران تدارک ببینید و چند روزی را در تهران بگذرانید، قطعا ارزش آن را دارد که از مجموعه کاخ های نیاوران هم بازدیدی به عمل آورید. این کاخ ها، درون باغی به نام نیاوران ساخته شده اند. اکنون وقت آن است که از کاخ های موجود در این محوطه، اطلاعات بیشتری کسب کنیم.
1. کاخ صاحبقرانیه مجموعه نیاوران
این بنا ، قدیمی ترین کاخ این مجموعه است که در زمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شده است. وی در همین مجموعه 40 تا 50 ساختمان هم برای همسران خود ساخته بود. بعدها، پسرش مظفرالدین شاه، در کاخ صاحبقرانیه اقامت گزید و تغییراتی در این بنا ایجاد کرد و ساختمان های حرمسرا را نیز تخریب کرد.
دومین پادشاه پهلوی، در زمان حکومت خود، تغییرات بیشتری در ساختار این کاخ ایجاد کرد. به صورتی که، طبقه پایین را برای پذیرایی از مهمان ها و طبقه دوم هم به عنوان دفتر محمدرضا شاه، دکوراسیون کردند .
2. کاخ اختصاصی نیاوران
این کاخ هر چند که با طراحی ایرانی آغاز شد، اما در مقایسه با صاحبقرانیه، مدرن به نظر می رسد. ابتدا این کاخ به عنوان محلی برای پذیرایی از مهمانان خانواده سلطنتی و مقامات عالی رتبه طراحی شده بود. بعدها و در طی زمان ساخت، کاربری آن را تغییر دادند و آن را به محل سکونت محمد رضا شاه و خانواده اش تبدیل کردند. تا آخرین لحظات حضور خانواده پهلوی در ایران، این کاخ محل سکونت آن ها باقی ماند.
3. کوشک احمدشاهی
این عمارت در اصل، در اواخر دوره قاجار با کاربری خوابگاه ییلاقی احمدشاه ساخته شد. بعدها در زمان پهلوی، تغییرات و اصلاحاتی در آن انجام و مبلمان داخلی آن عوض شد تا بتواند محل کار و اقامت رضا پهلوی باشد.
4. موزه جهان نمای مجموعه نیاوران
این موزه که جهانی در آن به نمایش درآمده است، نام با مسمایی دارد . در اواخر دهه 1970 میلادی که مصادف بود با اواخر حکومت سلسله پهلوی در ایران، این ساختمان، مکانی برای به نمایش گذاشتن اشیا تاریخی یا آثار هنرمندانی از سراسر جهان بود. آثار و اشیا گران قیمت و منحصر به فردی در این موزه به نمایش گذاشته شده اند. این بنا، در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه واقع شده است.
برخی از این آثار، به خانواده سلطنتی پهلوی پیشکش شده اند و برخی هم توسط خود آن ها خریداری شده است. اشیا در معرض نمایش در این موزه، شامل اشیا باستانی و معاصر از داخل و خارج ایران هستند.
5. موزه کتابخانه سلطنتی
این ساختمان، در شمال شرقی مجموعه نیاوران واقع شده است و مکانی دنج و آرام در نزدیکی سکونتگاه خانواده پهلوی است و شامل دو طبقه و یک زیرزمین است. این بنا را به این منظور ساخته اند که کتابخانه خصوصی آن ها باشد. بنابراین، نیازی نیست که از استانداردهای یک کتابخانه پیروی کند.
6. موزه لباس ها و پارچه های سلطنتی
این ساختمان که در بخش شمالی مجموعه کاخ نیاوران ساخته شده است، برای پذیرایی از مهمانان دربار سلطنتی در نظر گرفته شده بود. از آنجا که پارچه ها و لباس های سلطنتی ای دارای ارزش هنری را در آن پیدا کردند ، تصمیم بر آن شد که این بنا را به موزه ای برای این اقلام تبدیل کنند.
7. موزه خودروهای خانواده سلطنتی
این ساختمان که خودروها و موتورسیکلت های خانواده پهلوی در آن جای دارد، برای آن ها نقش پارکینگ را داشت. امروزه پس از بازسازی ها و نوآرایی هایی که انجام شده است، آن خودروها و برخی مدل های دیگر از وسائل نقلیه، در معرض دید عموم قرار گرفته اند. این موزه برای بازدید کنندگانی است که تمایل دارند درباره سبک زندگی خانواده پهلوی اطلاعاتی کسب کنند.
8. باغ کتیبه های مجموعه کاخ های نیاوران
این نمایشگاه دائمی برای به نمایش گذاشتن ماکت هایی است که از 43 کتیبه، شامل متون مختلف باستانی از دوره های ماد، پارت و ساسانیان به جای مانده اند. این ماکت ها، داخل یک باغ در ضلع شرقی مجموعه کاخ نیاوران، در معرض نمایش هستند.
گشت و گذار در کاخ نیاوران
اگر قصد تهران گردی دارید، خواه به صورت شخصی خواه در قالب تور داخلی، توصیه می کنیم حتما از مجموعه کاخ های نیاوران بازدید کنید تا تصویر بهتری از تهران در زمان سلطنت پهلوی و نیز قاجار داشته باشید.
