کلیسای مریم مقدس تهران بنایی باشکوه است که در خیابان میرزاکوچک‌خان پایتخت قرار دارد و از جاهای دیدنی تهران به حساب می‌آید. این کلیسا که در دوره‌ی پهلوی اول ساخته شده است، به‌عنوان نخستین کلیسای جامع ارامنه‌ی تهران شناخته می‌شود. بنای تاریخی مزبور در سال ۱۳۸۱ خورشیدی در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تاریخ کلیسای مریم مقدس تهران
پس از جنگ جهانی اول، با توجه به حاکم‌شدن وضعیت اقتصادی جدید بر ایران، در سال‌های بین ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ خورشیدی روستاییان بسیاری به شهرها مهاجرت کردند. طی این مهاجرت، شمار زیادی از ارمنیان نیز به تهران وارد شدند. در آن دوران، محله‌ی حسن‌آباد تهران به یکی از محله‌های ارمنی‌نشین این شهر تبدیل شد.
البته در محله‌ی حسن‌آباد هیچ کلیسایی برای عبادت ارمنیان وجود نداشت و آنها مجبور بودند برای انجام مراسم عبادی خود، به کلیسای «گنورک مقدس» در بازارچه‌ی قوام‌الدوله مراجعه کنند. این کلیسا در میدان وحدت اسلامی کنونی واقع شده بود.
پس از چندی، ارمنیان با کسب اجازه از خلیفه‌گری اصفهان، کلیسای موقتی را در سالن مدرسه‌ی مایکازیان برپا کردند. این مدرسه در خیابان میرزاکوچک‌خان امروزی قرار داشت. گفتنی است که خلیفه‌گری اصفهان در آن دوران وظیفه‌ی نظارت بر امور مذهبی ارمنیان تهران را بر عهده داشت.
در طی سال‌های بعد، به‌دلیل جابه‌جایی ارمنیان ساکن مناطق دروازه‌ی قزوین و شاه‌عبدالعظیم به محله‌ی حسن‌آباد تهران، جمعیت ارمنیان این محله بسیار افزایش یافت. در نتیجه، ارمنیان به فکر افتادند که کلیسایی را در این محله احداث کنند.
از سوی دیگر، به‌دلیل افزایش شمار ارمنیان تهران، خلیفه‌گری اصفهان قدرت رسیدگی به امور آنها را نداشت. در نتیجه، نیاز بود یک خلیفه‌گری در تهران برای رسیدگی به امور ارمنیان ایجاد شود. بدین ترتیب، احداث یک کلیسا در این محله می‌توانست علاوه بر تأمین نیاز ارمنیان، محلی برای استقرار خلیفه‌گری جدید نیز باشد.
در نتیجه، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، طی برگزاری جلسه‌ای، طرح ساخت یک کلیسای بزرگ برای ارمنیان توسط معمار سرشناس ارمنی، آقای نیکلای لائوری، پایه‌ریزی شد. در ابتدا، این طرح با حمایت خيّران ارمنی روبه‌رو شد؛ اما پس از مدتی آنها از پرداخت هزینه سر باز زدند. به همین دلیل، لائوری مطابق با بودجه‌ی در دسترس، ساخت کلیسای کوچک‌تری را طرح‌ریزی کرد. این بار، پرداخت تمام هزینه‌ی کلیسا را فردی به‌نام رومان عیسی‌یان برعهده گرفت.
بدین ترتیب، کلنگ ساخت کلیسا بر زمین زده شد و مراسم لوح‌گذاری در پی‌های کلیسا نیز که از جمله‌ی سنت‌های هزارساله کلیساسازی ارامنه محسوب می‌شود، با حضور روحانیان ارمنی برگزار شد. پس از چند سال، با تمامی مشکلاتی که جنگ جهانی دوم با اشغال ایران به دست نیروهای متفقین رقم زده بود، بنای کلیسای مریم مقدس ساخته شد.
سرانجام، این کلیسا در سال ۱۳۲۴ خورشیدی فعالیت خود را آغاز کرد و تا امروز، به‌عنوان محلی برای برگزاری مراسم مختلف مذهبی استفاده می‌شود. علاوه بر آن، خلیفه‌گری جدید نیز به ساختمان کناری این کلیسا انتقال یافت.
البته طی سال‌های اخیر، خلیفه‌گری مستقل در ساختمان کناری کلیسا به محوطه‌ی کلیسای سرکیس مقدس انتقال داده شده است. بنابراین، در ساختمان‌های اطراف کلیسای مریم مقدس، انجمن‌های خیریه و گروه‌های آموزشی و تحقیقاتی استقرار یافته‌اند. ضمن آنکه با نصب مجسمه‌ی نیم‌تنه‌ی دکتر «هاراطون داویدیان» روان‌پزشک ایرانی ارمنی‌تبار در محوطه‌ی کلیسا، این مکان به مرکزی مذهبی و فرهنگی برای ارمنیان تهران مبدل شده است.
سبک معماری کلیسای مریم مقدس
کلیسای مریم مقدس تهران از نمای داخلی و خارجی طرحی صلیبی‌شکل دارد که جزو ویژگی‌های متمایز آن است. این کلیسا سه در ورودی دارد که در اصلی آن در انتهای ضلع غربی آن و در مقابل محراب قرار دارد. این درِ اصلی با سردری زیبا و دو ستون در دو طرف آن، بسیار زیبا جلوه می‌کند.
در بالای سردر ورودی اصلی، سنگ‌نوشته‌ای وجود دارد که روی آن اطلاعاتی درباره‌ی کلیسا و نام سازنده‌ی آن مشاهده می‌شود. جالب اینکه پس از عبور از این ورودی، وارد فضایی با اتاقک‌های کوچک می‌شویم که به‌صورت قرینه‌وار ساخته شده‌اند.
این کلیسا دارای محرابی با سه پنجره است که در دو ضلع آن، اتاق‌های کوچکی به‌صورت قرینه مشاهده می‌شوند. این اتاق‌ها به نمازخانه‌ی اصلی راه می‌یابند. بر روی نمازخانه‌ی اصلی گنبدی وجود دارد که نورگیرهای متعددی در قسمت‌های مختلف آن تعبیه شده‌اند. به غیر از آن، یک گنبد دیگر در ضلع غربی ساختمان کلیسا مشاهده می‌شود که به‌عنوان ناقوسخانه مورداستفاده قرار می‌گیرد.
موزه‌ی کلیسای مریم مقدس تهران یا موزه ارمنی ها
در مجاورت این عبادتگاه، ساختمان‌هایی قرار دارند که یکی از آنها در سال ۲۰۰۸ میلادی به موزه تبدیل شده است. در این موزه که توسط شخصی به نام «جاثلیق اعظم آرام یکم» گشایش یافته است، وسایل مختلفی در معرض نمایش قرار دارند که برخی از آنها عبارت‌اند از:
- تصاویر و نقشه‌های کلیساها و دیرهای ارامنه‌ی کشور
- لوازم و وسایل مورداستفاده در مراسم مذهبی کلیسا
- کتب خطی با محتوای دینی
- لباس‌های سنتی زنان ارمنی
- لوازم شخصی اسقف اعظم ارمنی‌های تهران، «آرداک مانوکیان»
- گزیده‌ای از آثار هنرمندان ارمنی ایران
کلیسای مریم مقدس تهران؛ از کلیساهای قدیمی کشور
کلیسای مریم مقدس تهران از جمله بناهای تاریخی پایتخت است که گردشگران می‌توانند با تورهای ایرانگردی از آن بازدید کنند. این عبادتگاه دارای موزه‌‌ای بسیار زیبا و دیدنی است که وسایل مختلف ارمنیان در آن گردآوری شده‌اند. دستی بر ایران ضمن معرفی عبادتگاه مزبور و سایر جاذبه‌های گردشگری تهران، شما را به رعایت اصول گردشگری مسئولانه دعوت می‌کند.
کلیسای مریم مقدس تهران کجاست؟
این مکان در خیابان میرزا کوچک خان تهران قرار دارد. محل دقیق کلیسا را در نقشه‌ی زیر ملاحظه بفرمایید:
پرسش‌های متداول درباره کلیسای مریم مقدس تهران
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
کلیسای مریم مقدس تهران چه تاریخچه‌ای دارد؟
ساخت این کلیسا از سال ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۵ میلادی به طول انجامید. معمار آن شخصی به‌نام نیکلای لائوری بود و هزینه‌ی ساخت را رومان عیسی‌یان تقبل نمود.
معماری کلیسای مریم مقدس تهران چگونه است؟
این کلیسا بر صفه‌ای به مساحت ۵۵۰ مترمربع و با سنگ بازالت ساخته شده است. پلان کلیسا، از خارج و داخل، به‌شکل صلیب است و طبق سنت کلیساهای ارمنیان، محراب آن در سمت شرق قرار دارد. یک گنبد اصلی دوازده‌ضلعی با دوازده نورگیر در بالای نمازخانه و یک گنبد ناقوسخانه با شش ستون در سمت غربی قرار دارد. معماری گنبد به‌سبک بیزانسی است.
موزه‌ی ارمنی‌ها کجاست؟
این موزه در یکی از ساختمان‌های مجاور کلیسای مریم مقدس تهران برقرار است و در آن اشیائی چون تصاویر و نقشه‌های کلیسا، کتب دینی خطی، لوازم شخصی اسقف اعظم تهران و آثار هنرمندان ارمنی به نمایش در آمده است.
