موزه باستان شناسی جیرفت، موزه‌ای تاریخی است که تمدن پنج‌هزار‌ساله‌ی این شهرستان را در خود جای داده است و هم‌اکنون از جاهای دیدنی جیرفت به شمار می‌رود. با تماشای آثار به‌نمایش درآمده در این موزه می‌توان با فرهنگ مردمان گذشته و شیوه‌ی زندگی آنها بیشتر آشنا شد. در اینجا، سعی شده است تا حدودی به معرفی این بنای تاریخی و آثار به نمایش درآمده در آن پرداخته شود؛ اما بازدید از آن مسلماً تأثیر بهتری دارد.
تاریخ موزه باستان شناسی جیرفت
کشف آثار چندین هزار سالهی جیرفت داستانی بسیار شنیدنی دارد. داستان از آنجا شروع شد که کشاورزی در یکی از مزارع خود در شهرستان جیرفت، مشغول شخمزدن زمین بود که کاسه‌ای توجهش را جلب کرد. او زمین را کند و به گورستان پنج‌هزار‌ساله‌ی جیرفت رسید.
با پیچیدن خبر کشف این آثار در روستا و باخبرشدن قاچاقچیان، آثار کشف‌شده به کشورهای همسایه قاچاق می‌شدند. این ماجرا بهمدت ۱ سال و نیم ادامه داشت؛ تا اینکه باستان‌شناسانی بهنام حمیده چوبک، برای کاوش تپه‌ی تاریخی کنار صندل در مجاورت هلیل‌رود، به جیرفت مسافرت کرد و از ماجرای آثار کشف‌شده در روستا خبردار شد. او برای کاوش محوطه‌ی تاریخی جیرفت، از باستان‌شناس معروف ساکن فرانسه، یوسف مجیدزاده، دعوت به عمل آورد و وظیفه‌ی کاوش را به او سپرد.
با سفر آقای مجیدزاده به جیرفت، دست قاچاقچیان از این شهرستان کوتاه شد. او که کاوشگر اصلی این سایت بود، با تلاش‌های مکررش موفق شد ۱۸ شیء تاریخی را از حراجی انگلستان پس بگیرد. این اشیا عبارتاند از: ۲ کوزه، ۵ جام، ۳ وزنه، ۱ ظرف باستانی، ۱ کاسهی با ارزش و ۶ گلدان.
ساختمان موزه، آثار به‌نمایش درآمده در آن و ویژگی این آثار
موزه باستان شناسی جیرفت، ساختمانی سفید‌رنگ با دو ستون بلند و باشکوه دارد که بهواسطهی چند پله می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد. در این موزه، ۱هزار قلم اشیای ارزشمند مشاهده می‌شوند که بیشتر آنها به هزاره‌ی سوم قبل از میلاد مسیح و تعدادی نیز به دوره‌ی پس از اسلام مربوط هستند.
از میان همۀ آثار، ۳۰۰ قلم از آنها ظروف سنگی تزیین‌شده با نقوش برجسته و گاه مرصع‌کاری هستند. در بسیاری از این ظروف نقش انسان و حیوان و موجودات افسانه‌ای به کار رفته است.
گفتنی است، بیشتر ظروف سنگی موجود در این موزه با استفاده از سنگی بهنام «سنگ صابون» ساخته شده است؛ چراکه که مهمترین صنعت مردمان تمدن جیرفت کنده‌کاری روی صابون بوده است. در این کنده‌کاری‌ها از تصاویری نظیر تصویر انسان، بز، گوسفند، نخل، مار و عقرب بیشتر بهره برده‌اند. جالب توجه است که برخی از نقوش بهکاررفته روی ظروف، شامل نقش چندین حیوان درهم‌تنیده است که قرارگرفتن آنها در کنار هم نیاز به محاسبات پیچیده‌ی ریاضی دارد.
افزون بر آن، اشیای مختلف دیگری از جنس سنگ لاجورد نیز در این موزه وجود دارند. برای نمونه می‌توان به این آثار اشاره کرد:
- عقاب و نقوش هندسی همراه با پیکرک‌های انسان و جانور، شیر با سر انسان، مهرهای مسطح و استوانه‌ای با نقش‌مایه‌های انسان.
آنچه در نقوش آثار به‌نمایش درآمده در موزه جلب توجه می‌کند، سنگ‌نشانی چشم حیوانات و جانوران و انسان است؛ بهگونهای که چشم جانوران وحشی و گوشت‌خوار نظیر عقاب، مار، پلنگ و شیر بهصورت گِرد سنگ‌نشانی شده‌اند. در مقابل، چشم انسان و چشم جانوران اهلی و گیاه‌خوار، نظیر بز کوهی و گاو، بهصورت بیضی طراحی شده‌اند.
افزون بر آن، در سنگ‌نشانی چشم‌ها از سنگ مرمر یا آهک سفید یا فیروزهایرنگ بهره‌ی زیادی برده‌اند. البته در ترسیم چشم پلنگ، سفیدی چشم با استفاده از سنگی بهنام افرا و سیاهی آن با فیروزه انجام شده است.
جالب توجه است که در مواردی برخی از قسمت‌های بدن یا لباس آثار سنگی نیز با سنگ‌های قیمتی کار شده‌اند. همچنین، آویزی از سنگ فیروزه با اشکال مختلف هندسی دور گردن این نقوش مشاهده می‌شوند. به نظر می‌رسد که مردمان جیرفت در زمان گذشته، سنگ‌های قیمتی را بهعنوان طلسم محافظت از انسان در مسلطشدن بر مارها و سرنگونکردن حیوانات وحشی استفاده می‌کردند؛ چراکه این عمل هنوز هم در میان مردم جیرفت متداول است.
علی‌رغم آنچه ذکر شد، در موزه باستان شناسی جیرفت، اشیای دیگری نیز در معرض نمایش قرار دارند که برخی از آنها عبارتاند از:
- ۵۰۰ شیء و ظرف کنده‌کاری با نقش پیچیده‌ی انسان و جانوران و موجودات افسانه‌ای
- چندین تندیس مرمری انسان و جانوران
- مجسمه‌های مفرغی
- سفال‌های منقوش و ساده
از میان همهی تندیس‌های موجود در موزه باستان شناسی جیرفت، تندیسی بهنام «انسان عقرب» بیشتر جلب‌توجه می‌کند. «انسان عقرب»، تندیسی با سر انسان و دم عقرب است. این تندیس ازجمله معروف‌ترین تندیس‌های موجود در موزه به شمار می‌رود.
موزه باستان شناسی جیرفت را بیشتر بشناسید
موزه باستان شناسی جیرفت، آثار مختلفی از تمدن پنج‌هزار‌ساله‌ی جیرفت در خود جای داده است که گردشگران به آنها علاقه‌ی زیادی دارند. به همین دلیل، گردشگران همواره با تورهای ایرانگردی به این شهرستان مسافرت می‌کنند. «دستی بر ایران»، ضمن معرفی این موزه و دیگر جاذبه‌های گردشگری جیرفت، شما را به رعایت اصول گردشگری مسئولانه فرامی‌خواند.
