بیرجند در ادوار مختلف تاریخ به دلیل قرارگیری در مسیر تجاری هند از رونق بسیاری برخوردار بوده است. وجود کاروانسراها و بازارهای کوچک و بزرگ نشان از رونق آن داشته است. مجموعه باغ ها، عمارت ها، ارگ ها و سایر بناهای درون شهر به اضافه مزارع و جاذبه های طبیعی بیرون این شهر، بخشی از دیدنی های بیرجند را تشکیل می دهند و آن را دیدنی می سازند.
جاهای دیدنی بیرجند؛ داخل شهر
در اینجا به معرفی آن دسته از جاذبه های گردشگری بیرجند می پردازیم که اهمیت تاریخی دارند و در داخل این شهر قرار گرفته‌اند:
مجموعه باغ و عمارت جهانی اکبریه
این مجموعه در قالب پرونده باغ‌های ایرانی به ثبت جهانی رسیده است. بنا و محوطه متعلق به دوران قاجاری با اسلوب باغ ایرانی شامل دو عمارت، استخر و باغ محصور در درون شهر ساخته شده اند. زیبایی این مجموعه باعث شده است تا مبدل به یکی از جاذبه های تاریخی بیرجند گردد.
بخش‌هایی از عمارت اکبریه اکنون به موزه مردم شناسی و باستان شناسی تبدیل شده اند که در آن سنگواره‌های بسیار جالبی از این منطقه به نمایش گذاشته شده اند.
مدرسه شوکتیه
این بنا در سال 1906 میلادی احداث شده است. مدرسه شوکتیه در ابتدا فعالیت خود را با حضور ۷ معلم اتریشی و تعدادی مترجم ایرانی و آموزش ۴۰ دانش آموز آغاز نمود. لازم است ذکر شود این مدرسه پس از دارالفنون تهران و رشدیه تبریز، سومین مدرسه آموزش به سبک جدید در ایران است.
قلعه تاریخی بیرجند
این مجموعه دفاعی بر فراز تپه‌ای مشرف بر بافت مسکونی شهر قرار دارد. میان عامه مردم معروف است که از برخی خانه‌های داخل شهر نقبی به درون قلعه قرار دارد، این نقب‌ها در گذشته برای جابه جایی و پناه گرفتن مردم به قلعه در موارد اضطراری بوده است.
ارگ کلاه فرنگی (ارگ امیر حسنخان)
این بنا به عنوان دارالحکومه محل حکمرانی بوده که در اواخر دوره زندیه احداث شده است. بنای مزبور به طور کلی از نظر فرم معماری با سایر بناهای شهری متفاوت است. این ارگ به شکل شش ضلعى و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید است و تزئینات معماری و مقرنس‌های بسیار زیبایی دارد.
باغ و عمارت رحیم آباد
این مجموعه تاریخی شامل حصار، برجهای نگهبانی، باغ، عمارت اصلی، حوضخانه، عمارت کلاه فرنگی، اصطبل و فضاهای خدماتی می باشد. باغ جلوه ای از الگوی باغ ایرانی است. در مرکز باغ عمارتی ساخته شده که ویژگی های معماری آن تداعی کننده نوع معماری اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی است.
همچنیـن قدمت این بنا حداقل به دوره زندیـه بر می گردد، و به واسطه زیبایی اش از جمله جاذبه های گردشگری بیرجند با ارزش و اهمیت تاریخی به شمار می آید.
ارگ بهارستان (باغ زرشکی)
این بنا در دوران افشاریه و حدود سال های 1791-1792 میلادی ساخته شده است. گفته می شود که زمانی لطفعلی خان زند و همراهانش به اینجا پناه آوردند و مدتی را در آن سپری کردند.
ساختمان پست قدیم
این بنا در دوره قاجاریه به عنوان غورخانه (محل تولید و انبار اسلحه و تجهیزات نظامی) مورد استفاده واقع می شده است. بعدها تا سال 1983 میلادی به عنوان پست و تلگراف بیرجند استفاده شده است. هم اکنون این بنا در غالب ساختمان اداری پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی شهر بیرجند احیاء شده است.
مسجد چهار درخت
این بنا مربوط به اواخر دوره قاجار است و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مسجد فقط در حد یک شبستان طراحی و ساخته شده است. در شبستان یک محراب برای نمازگزاران شیعه و دیگری برای اهل سنت در نظر گرفته شده است.
خانه اعتمادی نیا
این خانه از بناهاي اواخر دوره قاجاریه و نیز از دیدنی های بیرجند است که روی تپه ای به صورت پلکانی ساخته شده است. این عمارت تنها خانه ای است که از 3 معبر در 3 ضلع مختلف قابل دسترسی است .بنا دارای قسمت های مختلفی همچون سردر رودی ، هشتی ، دالان ، ایوان ، حیاط مرکزی و اتاق هایی در اطراف حیاط مرکزی است .تزئينات این خانه بیشتر آجرکاری های متعلق به دوره پهلوی است.
مجموعه تکیه نواب
این مجموعه در دوره قاجار و به فرمان یکی از زنان معتقد آن دوره ساخته شده است. مهم‌ترین ویژگی این بنا تزیینات زیبای گچبری آن است که شامل مقرنس، رسمی بندی، کتیبه‌های گچی و گچبری‌های اسلیمی و گل و گیاه است. همین ویژگی هاست که این مجموعه را مبدل به یکی از جاذبه های گردشگری بیرجند نموده است.
بازار بیرجند
این بازار دارای کاروانسراهای قدیمی است، و سابقه بعضی از آن ها به بیش از ۳۰۰ سال پیش می‌رسد. همجواری این بازار با مرزهای کشورهای پاکستان، افغانستان و حتی هندوستان آن دوران، باعث تبدیل شدن آن به بازار شاخص منطقه و شرق کشور شده است. در آن دوران بازرگانان هندی به بیرجند می‌آمدند و ادویه هندی را وارد بازار بیرجند می‌کردند. امروز این بازار از جاهای دیدنی بیرجند به شمار می‌آید که بازدید از آن شما را با این شهر بهتر آشنا می‌کند.
جاهای دیدنی بیرجند؛ خارج از شهر
اکنون به معرفی سایر جاذبه های تاریخی بیرجند می پردازیم که در خارج از این شهر قرار دارند:
قلعه فورگ
این قلعه در روستایی به همین نام در ۵ کیلومتری بخش درمیان و در شرق شهرستان بیرجند قرار دارد. این قلعه بعد از قلعه الموت مهم‌ترین مقر حضور اسماعیلیان به‌حساب می‌آمده است. در این محل، فداییان مطلق را تحت تعلیم و آموزش‌های مخصوص قرار می‌دادند. همچنین آخرین مرحله معماری آن مربوط به دوره افشاریه است.
باغ و عمارت بهلگرد
این مجموعه در فاصله 150 کیلومتری شمال شرقی بیرجند، در امتداد جاده بیرجند-زاهدان و در روستای بهلگرد واقع شده است. مجموعه باغ و عمارت بهلگرد شامل بخشهای متعددی همچون ورودی، هشتی، حیاط اندرونی، محل سکونت خدمه، حیاط بیرونی و اصطبل می باشد.
باغ و عمارت بهلگرد به عنوان تفرجگاه ییلاقی حاکم محلی، در دوره قاجار بنا شده است. امروز نیز این مجموعه در زمره جاذبه های گردشگری بیرجند و بسیار پرطرفدار است.
باغ و کوشک امیرآباد
این مجموعه در ۵ کیلومتری غرب بیرجند واقع است. قدمت آن به اوایل دوره قاجاریه باز می‌گردد. در ساخت این بنا، موتیف ها و تزئینات سنتی ایرانی کار شده است. هم‌اکنون بخش‌هایی از آن به کتابخانه، دانشگاه، موزه، سفره خانه و چایخانه سنتی اختصاص یافته است.
جاذبه های طبیعی شهر بیرجند
در زیر برخی از شاخص ترین جاذبه های گردشگری بیرجند را معرفی می کنیم که در طبیعت اطراف آن واقع شده‌اند.
بند دره
این سد مهم‌ترین بند تاریخی بیرجند به حساب می‌آید. آب در پشت این بند دریاچه‌ای را ایجاد کرده و اطراف آن به تفرجگاه تبدیل شده است. امروز این مکان از جاهای دیدنی بیرجند به حساب می‌آید.
بنه رچ
بیرجند درختان کهنسال بسیاری دارد که برخی از آنها قدمت ۵۰۰ ساله دارند، از جمله این درختان می‌توان به درخت کهنسال بنه رچ، درخت کهنسال یکه درخت و درخت کهنسال بنه اشاره کرد.
مزارع زیبای زرشک و زعفران
این مزارع در آبان ماه که مناظر بی‌نظیری با رنگ های خاص ایجاد می‌کنند، از جمله برجسته ترین جاذبه‌های طبیعی بیرجند به حساب می‌آیند.
آبشار گیوک
این آبشار در انتهای دره‌ای سرسبز واقع شده و در سال‌های اخیر به دلیل ایجاد سد از زیبایی آن کاسته شده است. آبشار مذکور در نزدیکی روستای گیوک در پنج کیلومتری جاده بیرجند به کرمان واقع است. باغات زرشک، بادام، توت، انگور و زردآلو در مسیر این آبشار وجود دارند.
پرسش‌های متداول درباره دیدنی های بیرجند
برای پیداکردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سؤال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
چرا بیرجند شهری دیدنی و مقصد گردشگری است؟
بیرجند در ادوار مختلف تاریخ به‌دلیل قرارگیری در مسیر تجاری هند از رونق بسیاری برخوردار بوده است. وجود کاروانسراها و بازارهای کوچک و بزرگ نشان از رونق آن در گذشته دارد. مجموعه‌ی باغ‌ها، عمارت‌ها، ارگ‌ها و سایر بناهای درون شهر به‌اضافه‌ی مزارع و جاذبه‌های طبیعی بیرون این شهر، بخشی از جاذبه‌های بیرجند را تشکیل می‌دهند و آن را دیدنی می‌سازند.
قدمت بیرجند به چه زمانی برمی‌گردد؟
شهر بیرجند در اواخر حکومت ساسانیان و توسط زرتشتیان یزدی و کرمانی به‌عنوان منزلگاهی در حاشیه‌ی کویر بنا شد تا در مسیر عبور از کویر به‌سمت شمال خراسان بزرگ و ماوراءالنهر، محلی برای زندگی مردم فراهم گردد.
جاهای دیدنی بیرجند کدام‌اند؟
برخی از جاذبه های گردشگری بیرجند در داخل و در نزدیکی شهر عبارت‌اند از: قلعه فورگ، ارگ کلاه‌فرنگی، باغ و عمارت رحیم‌آباد، بازار بیرجند، پارک جنگلی بیرجند، موزه حیات‌وحش، باغ اکبریه، ارگ بهارستان، بنای تاریخی خواجه خضر، بند دره، آبشار گیوک.
آب‌وهوای بیرجند چگونه است و چه فصلی برای سفر به این شهر مناسب است؟
آب‌وهوای بیرجند نیمه‌بیابانی است و زمستان‌های سرد و تابستان‌های خشک و گرم دارد. در همه‌ی سال می‌توان به این شهر سفر کرد، البته بهار و پاییز بهترین فصل‌ها هستند.
