بازار بزرگ تهران که مجموعه‌ای اقتصادی با پیشینه‌‌ای تاریخی است، یکی از معروف‌ترین مراکز خرید و جاهای دیدنی تهران به‌شمار می‌رود. این بازار ویسع افزون بر کارکرد تجاری و اقتصادی، نمادی زنده از فرهنگ، معماری و سبک زندگی سنتی ایرانیان است که گردشگران داخلی و خارجی پرشماری را به خود جذب می‌کند. در این نوشتار، با تاریخچه، معماری، بخش‌های مختلف بازار و اقلامی که در آن به فروش می‌رسند، آشنا خواهید شد.
بازار بزرگ تهران کجاست؟
این بازار در مرکز شهر تهران، در محله سنگلج، قرار دارد و از چهار طرف به خیابان‌های «پانزده خرداد»، «مولوی»، «مصطفی خمینی» و «خیام» منتهی می‌شود. موقعیت مکانی و نقشه بازار بزرگ تهران را در زیر مشاهده می‌کنید:
دسترسی به بازار با وسایل نقلیه عمومی
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به بازار بزرگ تهران، ایستگاه پانزده خرداد است. دسترسی به بازار از این ایستگاه در خط یک متروی تهران، کار شما را راحت می‌کند؛ زیرا پس از پیاده‌شدن، با ۵ دقیقه پیاده‌روی به‌سمت خیابان ۱۵خرداد، به ورودی بازار بزرگ تهران می‌رسید.
رفتن به بازار با اتوبوس از مسیرهای منتهی به ایستگاه گلوبندک یا ایستگاه محمدیه (چهارراه مولوی) امکان‌پذیر است.
تاکسی‌های بازار نیز از ایستگاه‌های تاکسیرانی تهران در مناطق مختلف، مسافران را به مقصد می‌رسانند. اما توصیه می‌کنیم از خودرو شخصی برای رفتن به بازار استفاده نکنید؛ زیرا در پارکینگ‌های بازار معمولاً جای خالی پیدا نمی‌کنید. ضمن اینکه این بازار در محدوده طرح ترافیک قرار دارد.
تصاویر بازار بزرگ تهران
در زیر چندین نمونه از عکس های بازار بزرگ تهران را برای آشنایی بیشتر شما با این جاذبه هیجان‌انگیز به نمایش گذاشته‌ایم:
تاریخچه و قدمت بازار بزرگ تهران
بیشتر بناها و بخش‌های اصلی بازار بزرگ تهران در دوره قاجار ساخته شده‌اند و قدمتی ۲۰۰ ساله دارند. به‌طور کلی، این بازار ازجمله مکان‌های تاریخی با بناهای متعددی از دوره‌های مختلف است که درباره‌ی دیرینگی ساخت آنها اختلاف‌نظرهایی وجود دارد.
عده‌ای از صاحب‌نظران این مجموعه را متعلق به دوره‌ی قاجار و زمان پادشاهی ناصرالدین شاه می‌دانند و عده‌ای دیگر، آن را به دوره‌ی شاه طهماسب صفوی نسبت می‌دهند. مطابق سفرنامه‌ای از «توماس هربرت»، بناهایی از بازار متعلق به دوره‌ی صفویان است. در آن دوران، سقف بازار، به‌صورت روباز بوده است.
با اندکی کندوکاو در تاریخ دوره صفویان و زمان پادشاهی شاه طهماسب می‌توان قدمت ساخت بناها را مشخص کرد. در واقع، شاه طهماسب صفوی در ابتدای حکومت خود، نخستین‌بار قزوین را به پایتختی انتخاب کرد. بعدها توجه او به تهران، در نزدیکی شهر ری و حرم حضرت عبدالعظیم، جلب شد و دستور داد که اطراف آن حصاری ایجاد کنند. برای این کار، خاک زیادی از دو منطقه‌ی تهران جمع‌آوری شد که بعدها محله‌های حاصل گودبرداری، به «چاله میدان و چاله حصار» شهرت یافتند.
در آن دوران، شهر تهران چهار منطقه بیشتر نداشت که نام یکی از آنها «بازار» بود. به‌تدریج، این منطقه توجه پادشاهان صفوی و بعدها، زندیه را به خود جلب کرد. در نتیجه، این منطقه به یک محل تجاری تبدیل شد.
در دوره‌ی قاجار، این منطقه رونق فراوانی یافت. آغامحمدخان قاجار، دستور ساخت حجره‌ها و دالان‌هایی را در این منطقه صادر کرد که باعث رونق تجارت در آن شد. فتحعلی شاه نیز مسجدی در منطقه‌ی بازار بنا کرد که بر اهمیت آن افزود. در آن دوران، ورودی بازار در «دروازه شاه عبدالعظیم» قرار داشت و به «مسجد جامع» و «بازارچه احمد کور» می‌رسید.
سپس، بخش‌های دیگری نظیر چهارسوق، کوچک بازار و بازار مروی نیز به آن اضافه شدند. بدین ترتیب، بازار از قسمت غرب و شمال غربی، گسترده‌تر شد.
در دوره‌ی ناصرالدین شاه نیز ورودی اصلی بازار با نام «بازار بزرگ» شناخته می‌شد. سایر ورودی‌ها بعدها به آن اضافه شدند. زمان پادشاهی ناصرالدین شاه، جزو طلایی‌ترین زمان‌ها برای گسترش بازار به‌شمار می‌رود. چراکه در همین دوران، ساخت‌و‌سازهای مهمی از قبیل ایجاد سرای امیر، بازار امیر و… انجام شدند.
علاوه بر آن، در قسمت‌های خارجی بازار نیز بازارچه‌های کوچک و بزرگی دیده می‌شوند که نام‌های مختلفی به خود گرفته‌اند. نمونه‌ی آنها «بازار معیر» است. در این میان، بازارچه‌هایی نیز وجود داشتند که فقط نام آنها در خاطر سالخوردگان باقی مانده است، مانند: بازار کربلایی عباس‌علی کمرچگی.
در دوران قاجار، بخش‌هایی از بازار کنونی، مهم‌ترین قسمت بازار به‌شمار می‌رفتند که عبارت‌اند از: بازار کفاشان، بازار فرش‌فروشان، بازار امیر، بازار زرگرها، بازار ساعت‌فروشان، بازار چهل‌تن، بازار آهنگران، بازار مسگران، بازار پامنار و… .
بخش‌های مختلف این بازار به‌تدریج مسقف شدند. همچنین، راسته‌های مختلفی نیز به آن اضافه شدند و هر کدام به فروش کالاهای ویژه‌ای اختصاص یافتند.
ویژگی‌ها و سبک معماری بازار
از آنجایی که این بازار به‌تدریج و در طی سه دوره‌ی مختلف صفویه و زندیه و قاجار بنا شده است، معماری آن «تلفیقی» است. بنابراین، نمی‌توان برای آن سبک خاصی قائل شد؛ اما می‌توان گفت که بخش‌هایی از آن به «سبک معماری تهرانی» است.
در سال‌های اخیر، قسمت‌های مختلفی از بازار بزرگ تهران مرمت شده‌اند. در برخی بخش‌ها به‌دلیل غیر اصولی بودن این مرمت‌ها، قسمت‌های بازسازی‌شده هویت و معماری اصلی خود را از دست داده‌اند.
بااین‌حال، قسمت‌هایی نیز هستند که دست‌نخورده باقی مانده‌اند. ازجمله: بازار امیر، سر در سبزه‌میدان، چهارسوق بزرگ و بخش‌هایی که با مسجد جامع ارتباط دارند.
این بازار همانند سایر بازارهای قدیمی ایران، از اجزای گوناگونی تشکیل شده که سبک معماری سنتی ایرانی در دوره‌های مختلف را به نمایش می‌گذارد: راسته‌های اصلی و فرعی، کاروانسراها و سراها، تیمچه‌ها، قیصریه، پاساژها، دالان‌ها، کوچه‌ها، انبارهای کالا، حجره‌ها و دکان‌ها از بخش‌های بازار بزرگ تهران هستند.
برخی قسمت‌های بازار به‌تدریج معماری گذشته‌ی خود را از دست داده‌اند؛ اما، هنوز قسمت‌هایی هستند که معماری سنتی خود را حفظ کرده‌اند و می‌توانید از آنها دیدن کنید؛ ازجمله، راهروهای پیچ‌درپیچ و طولانی با «تاق‌های ضربی» که بر بالای آنها گنبد نیز مشاهده می‌شود. این سقف‌های گنبدی و تاق‌های قوسی هوای خنک را در تابستان و هوای گرم را در زمستان حفظ می‌کنند. در میان گنبدها، چندین منفذ بزرگ جهت تهویه‌ی هوا و تأمین نور محیط قرار داده‌اند.
شرح قسمت‌های مختلف بازار بزرگ تهران
در این بازار قسمت‌هایی وجود دارند که شرح مختصری درباره آنها در زیر آمده است:
- سرا: به حیاط بزرگی گفته می‌شود که پیرامون آن را حجره‌ها و مغازه‌ها می‌پوشانند. سرای امیرکبیر، دالان‌دراز، ابوتراب، گلشن‌شکن، اسلامی، بوعلی، جواهریان، تهرانچی، دلگشا، کرباسی، قدیانی، قزوینی‌ها و یزدی‌ها ازجمله سراهای بازار تهران است.
- راسته یا گذرگاه: به کوچه یا خیابان باریک و پهنی گفته می‌شود که در دو طرف آن مغازه‌هایی وجود داشته باشند.
- چهارسوق: مکانی است که در آن، بازار به چهار راه متفاوت تقسیم می‌شود و دو گذرگاه یا راسته‌ی بازار به هم می‌پیوندد.
- تیمچه: فضایی سرپوشیده و کوچک است که کالای مخصوصی در آن به فروش می‌رسد. تیمچه حاجی ابوتراب، باوفا و حاجب‌الدوله از تیمچه‌های بازار تهران هستند.
هرکدام از بخش‌های این بازار برای فروش کالاهای خاصی در نظر گرفته شده‌اند که دسته‌بندی عمده این اقلام را در ادامه می‌خوانید:
بازار لوازم آرایشی و بهداشتی
جهت خرید این لوازم باید به کوچه مروی بروید که معروف‌ترین قسمت بازار است. در این کوچه، تمامی وسایل آرایشی اعم از برقی (اتوی مو، سشوار و…) و اقلام غیربرقی، به فروش می‌رسند. البته، در پاساژهایی مانند «پاساژ شمس و پاساژ صدف» نیز لوازم آرایشی عرضه می‌شود.
بازار کفش و لباس
برای خرید کفش، بهتر است به «بازار کفاش‌ها» و جهت خرید لباس به «بازار کویتی‌ها» مراجعه کنید. البته در بازار کویتی‌ها، کفش و لباس ورزشی نیز به فروش می‌رسد. بازارهایی از قبیل «بین الحرمین، جعفری و سلطانی» نیز برای خرید لباس و شال و روسری مناسب هستند. همچنین، تنوع لباس‌ها در «سرای ملی» بسیار زیاد است.
بازار وسایل و ظروف آشپزخانه
«تیمچه‌ی حاجب الدوله» به فروش لوازم آشپزخانه، ظروف دکوری، کریستال و چینی اختصاص دارد.
بازار آجیل و خشکبار
برای خرید آجیل و خشکبار باید به بازار آهنگران، بازار چهل تن یا بازار چهارسوق بزرگ مراجعه کنید که از معروف‌ترین قسمت‌های بازار بزرگ تهران به‌شمار می‌روند. در این قسمت‌ها، انواع شکلات و آبنبات و شیرینی‌جات نیز به فروش می‌رسند. مرکز خرید ادویه در بازار تهران نیز بازار ادویه مولوی است که به خرد‌فروشی و عمده‌فروشی می‌پردازد.
بازار طلا و ساعت
راسته‌ی اصلی بازار یا «راسته طلافروشان» که به راسته زرگرها نیز شهرت دارد، به فروش طلا و ساعت‌های متنوع اختصاص یافته است. این راسته، از خیابان ۱۵خرداد هم ورودی دارد. در بازار قیصریه نیز ساعت‌فروشی‌های بسیاری فعالیت می‌کنند.
بازار فرش
«سرای بوعلی» بورس فرش ایران در بازار بزرگ تهران محسوب می‌شود. «ساختمان بازار فرش ایران» در خیابان خیام نیز مرکز خرید و فروش قالیچه و فرش دستبافت و ماشینی است. پاساژ فرش‌فروشی دیگری در تقاطع خیابان ۱۵خرداد و مصطفی خمینی، به نام «بازار فرش ایرانیان» در دسترس مشتریان قرار دارد.
بازار لوازم تحریر
برای خرید لوازم تحریر و نوشت‌افزار بهتر است به بازار «بین الحرمین» بروید که ارائه‌کننده‌ی انواع روان‌نویس‌ها، دفتر، مدادرنگی، کیف و لوازم مدرسه است.
علاوه بر آن، در این بازار پاساژهای متنوعی نیز وجود دارند که می‌توانید خرید خود را از آنها انجام دهید. ازجمله‌ی این پاساژها نمونه‌های ذیل را می‌توان نام برد:
پاساژ رضا
در این پاساژ که ۵ طبقه است و ۶۰۰ واحد تجاری در آن مشغول فعالیت هستند، اقلام گوناگونی به فروش می‌رسند. شاید بتوان گفت هر وسیله‌ای که نیاز دارید، اینجا پیدا می‌کنید.
پاساژ چهارسوق
این پاساژ بین چهارسوق بزرگ و کوچک قرار دارد و جهت فروش انواع لباس‌های مردانه و زنانه به کار می‌رود.
پاساژ قائم
این پاساژ در کوچه‌ی علی‌آبادی و بازار عباس‌آباد قرار دارد. در این بازار انواع لباس زنانه، مردانه و بچگانه به فروش می‌رسند.
پاساژ مریم
پاساژ مریم، پاساژی خلوت در میانه‌ی بازار و در خیابان «بازار کفاشان» است. این پاساژ به فروش انواع لباس اختصاص دارد.
پاساژهای نامبرده ممکن است در مواقعی از سال، نظیر ماه‌های بهمن و اسفند، خرده‌فروشی نداشته باشند و اجناس خود را به‌صورت عمده ارائه کنند.
بازدید از بازار بزرگ تهران را در برنامه خود بگنجانید
بازار بزرگ تهران که به فعالیت‌های تجاری و ارائه‌ی اجناس مختلف اختصاص دارد، دربردارنده بناها و سراهایی است که نمودی از معماری ایرانی محسوب می‌شوند. این بازار در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. امیدواریم ضمن آشنایی با سایر جاذبه‌های گردشگری تهران از بازار بزرگ نیز بازدید کنید و شاهد این اثر تاریخی ارزشمند باشید. تلاش «دستی بر ایران» این است که به شکل مؤثرتری شما را با گردشگری میراث فرهنگی آشنا کند.
پرسش‌های متداول درباره بازار بزرگ تهران
برای پیدا کردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در زمانی کوتاه به شما پاسخ خواهیم داد.
فاصله ترمینال جنوب تا بازار بزرگ تهران چقدر است؟
از ترمینال جنوب تا یکی از ورودی‌های بازار بزرگ تهران حدود 8 کیلومتر مسیر را باید طی کرد که حدود نیم ساعت زمان می‌برد.
کارکردهای بازار بزرگ تهران کدام‌اند؟
اصلی‌ترین کارکرد این بازار مربوط به فعالیت‌های اقتصادی است. افزون بر این، به‌جهت ساختار و معماری آن، کارکرد اجتماعی و فرهنگی نیز دارد. بازار بزرگ تهران چندین مدرسه و مسجد در خود دارد که دلیلی است بر نقش مذهبی آن. همچنین، نقش این بازار در حرکت‌های سیاسی دوره‌های مختلف، به‌خصوص پس از مشروطه، نشان از کارکرد سیاسی آن دارد.
بهترین جاهای دیدنی بازار بزرگ تهران کدام‌اند؟
افزون بر بخش‌های تجاری بازار و کاروانسراهای قدیمی، کاخ شمس‌العماره، کاخ گلستان، مسجد جامع، مسجد امام، کلیسای تادئوس مقدس، آرامگاه امامزاده سیداسماعیل، امامزاده سیدولی، امامزاده زید، آرامگاه لطفعلی خان زند، موزه و کتابخانه ملک، ازجمله بناهای تاریخی بازار تهران هستند.
معروف‌ترین رستوران‌های بازار تهران کدام‌اند؟
برخی رستوران‌های سنتی بازار تهران که از دیرباز پذیرای کسبه و مشتریان هستند و در میان آنها از محبوبیت خاصی برخوردارند، عبارت‌اند از:
- رستوران شرف‌الاسلامی
- رستوران خیام
- رستوران شمشیری
- رستوران مسلم
- رستوران جوان بازار
- کبابی نایب
- رستوران حاج‌مرشد
- فلافلی کوچه مروی
بازار بزرگ تهران جمعه ها باز است؟
جمعه جزو روزهای تعطیلی بازار بزرگ تهران است. افزون بر آن، در تعطیلات رسمی نیز این بازار باز نیست.
ساعت کاری بازار بزرگ تهران چه زمانی است؟
بازار بزرگ تهران از شنبه تا چهارشنبه از ۸:۳۰ صبح تا ۵ عصر فعال است. روزهای پنجشنبه نیز تا ساعت ۲ بعدازظهر باز است.
بازار چهارسوق تهران کجاست؟
چهارسوق بزرگ فضایی هشت‌ضلعی و گنبددار در بازار تهران است به نشانی خیابان ۱۵خرداد، پله نوروزخان، بازار مسجدجامع، روبه‌روی بازار مسگرها. در این بازار، آجیل و خشکبار و خوراکی‌های مختلفی به فروش می‌رسند.
