آرامگاه حبقوق نبی در شهر تویسرکان از توابع استان همدان قرار دارد؛ مقبره‌ای آجری و ساده که سردابش رازهایی از زندگی یکی از پیامبران قوم بنی‌اسرائیل را به آغوش کشیده است. تویسرکان شهری است که وجود بقایای تمدنی پنج‌هزارساله در آن، خبر از دیرینگی شهر می‌دهد و از جاهای دیدنی همدان و مکانی برای دل‌سپردن به هوای پاک و کوچه‌باغ‌های دنج است.
حبقوق نبی، پیامبری در آغوش گرفته شده
حبقوق یا حیقوق در زبان عبری به‌معنای در آغوش کشیده شده است. طبق روایات، این پیامبر در کودکی می‌میرد و مادرش او را در آغوش می‌گیرد و به درگاه خداوند نماز می‌خواند و برای زنده‌شدن فرزندش دعا می‌کند. کودک زنده می‌شود و مادر بر او، نام حبقوق می‌نهد.
حبقوق نبی یکی از دوازده پیامبر گرامی در نزد یهودیان است. از زایش و بالیدن و مرگ این پیامبر اطلاعات چندانی در دست نیست. او کتابی مختصر در عهد عتیق دارد که گویا ۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح نوشته شده است. کتاب وی بیشتر درباره‌ی فتح یهودیه به دست کلدانیان و نجات قوم یهود است.
در کتب شیعه، از او به‌عنوان پیامبری نام برده شده که ظهور پیامبر اسلام را نوید داده است. بر اساس روایتی که شیخ صدوق نقل کرده است، امام‌رضا(ع) در مناظره با رأس‌الجالوت یهودی، برای دفاع از حقانیت اسلام، به بشارت حبقوق نبی به ظهور حضرت محمد(ص) و نزول قرآن استناد کرد و او نیز پذیرفت.
چنین نقل شده است که وقتی کوروش کبیر بابل را فتح کرد، حبقوق نبی از کلدانی‌های اسیر دست بابلی‌ها بود که کوروش کبیر آنها را آزاد کرد. حبقوق نبی پس از آزادی، تا زمان مرگ در ایران می‌ماند. البته برخی پژوهشگران در درستی این روایت و حضور این پیامبر قوم یهود در تویسرکان تردید دارند.
هگمتانه، ماندگاهی برای یهودیان
طبق اعلام انجمن کلیمیان ایران، یهودیان شش زیارتگاه در ایران دارند:
- مقبره استر و مردخای در همدان
- مقبره دانیال نبی در شوش
- مقبره حبقوق نبی در تویسرکان
- مقبره حاخام اورشرگاء در یزد
- مقبره ملا مشه هلوی در کاشان
- زیارتگاه سارَح بت آشر در اصفهان
از شش زیارتگاه قوم یهود، دو تای آنها مقبره استر و مردخای و آرامگاه حبقوق نبی است که در استان همدان قرار دارند. وجود این دو مقبره نشان از آن دارد که سرزمین ماد باستان از گذشته ماندگاه قوم یهود بوده است. از اسناد و الواح بابلی نیز می‌توان دریافت که این قوم در شهرهای ماد، به کار دادوستد مشغول بودند و تجارت بین مادستان و میان‌رودان بیشتر بر عهده‌ی آنان بوده است. حتی در حال حاضر نیز راسته بازاری در شهر همدان به نام بازار یهودیان وجود دارد.
معماری آرامگاه حبقوق نبی
کارشناسان، بنای کنونی آرامگاه را متعلق به دوره‌ی سلجوقیان می‌دانند. ناصرالدین‌شاه قاجار در سفری که به تویسرکان داشته، از بنای آرامگاه حبقوق نبی دیدار و آن را توصیف کرده است. او بنا را شبیه برج طغرل دانسته است. این ساختمان، برجی هشت‌ترک با سقفی مخروطی‌شکل است که ۱۶ تَرک دارد. کف بنا تا سقف حدود ۷ متر و سقف آن حدود ۵ متر ارتفاع دارد.
میان تَرک‌های آجری بدنه، در نزدیکی سقف، کاشی‌کاری‌های زیبایی دیده می‌شود که رنگ غالب آنها آبی است. داخل برج بسیار ساده و کوچک است. بر دیوار داخلی، تصویری نصب شده که نقاشی چهره‌ی حبقوق نبی است. البته اصل نقاشی در موزه‌ی لوور پاریس نگهداری می‌شود.
بر صندوق چوبی روی قبر، سرگذشت کوتاهی از این پیامبر نوشته‌اند: «حبقوق نبی از انبیای قوم بنی‌اسرائیل، پدرش یشوعالویت و مادرش یشونامیت، سراینده و نوازنده‌ی مراسم مذهبی در معبد حضرت سلیمان بوده و… .»
از نوشته‌های روی صندوق چنین برمی‌آید که ایشان با حضرت دانیال نبی هم‌عصر بوده است. امروزه ضریحی فلزی به شیوه‌ی آرامگاه‌های شیعی بر روی قبر برپا شده و مسلمانان ایشان را به‌عنوان پیامبری از جانب خداوند، زیارت و تکریم می‌کنند و در کنار مقبره‌اش نماز می‌خوانند. همچنین، زیارت‌نامه‌ای مانند زیارتگاه‌های اهل تشیع بر دیوار نصب شده که دربردارنده‌ی درود بر حبقوق نبی و سایر پیامبران الهی و امامان شیعه است.
آرامگاه در حال حاضر، در مرکز پارکی بزرگ قرار دارد و بازدیدکنندگان علاوه بر دیدار از این بنای تاریخی، می‌توانند ساعاتی در این پارک به استراحت و تفریح بپردازند.
شکافتن قبر حبقوق نبی
در سال ۱۳۷۲، دزدان در پی یافتن اشیای قیمتی، قبر آرامگاه حبقوق نبی را شکافتند که بعد از آن، کارشناسان از شکاف ایجاد‌شده برای کاوش‌های باستانی بهره بردند. شکاف به سردابی راه می‌یافت که در آن، جمجمه‌هایی وجود داشت و قبر پیامبر در فضایی آجرچین، پنهان شده بود. همچنین بقایایی یافت شد که نشان می‌داد آرامگاه‌هایی قدیمی‌تر زیر بنای سلجوقی کنونی وجود دارد. فیلم کوتاهی از این کاوش به جا مانده است.
تویسرکان؛ گردو، شاعر و پیامبر
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، آرامگاه حبقوق نبی در تویسرکان قرار دارد. علاوه بر او، رضی‌الدین آرتیمانی، شاعر عهد صفوی نیز در تویسرکان آرمیده است.
نام قدیم تویسرکان «رودراور» است که دو بخش دارد: «رود» به همان معنی کنونی آن و «راور» به‌معنای دشت و دامنه‌ی کوه. جاده‌ی معروف شاهی از شهر رودراور قدیم می‌گذشته و امروز نیز جاده‌ای خاکی تقریباً در همان مسیر قرار دارد که خرسنگ‌های کتیبه‌ی گنجنامه‌ی دوره‌ی هخامنشی، در ابتدای آن نقر شده‌اند. این راه شاهی، هگمتانه را به فارس پیوند می‌داده است.
در گذشته، تویسرکان یکی از ولایات سه‌گانه‌ی همدان بوده است و آثار و بقایای باستانی کشف‌شده در آن، خبر از تمدنی پنج‌هزارساله در این شهر می‌دهند. ازجمله‌ی این آثار می‌توان به یافته‌های تپه باستانی باباکمال اشاره کرد. نویسنده‌ی «حدودالعالم» در قرن چهارم قمری درباره‌ی این شهر می‌نویسد: «شهری بزرگ است و آبادان و با نعمت و مردم بسیار و جای بازرگانان؛ از وی زعفران بسیار خیزد که به همه جای جهان برند.»
محصول معروف تویسرکان، گردو است. علاوه بر گردوزارها، در جای‌جای شهر، درختان گردو با تنه‌ی ستبر سر به آسمان ساییده و سایه بر زمین انداخته‌اند. بازار مرکزی شهر در اواخر تابستان محل اصلی دادوستد گردوست. هرجا را که نگاه کنی، سبزی پوست گردو و سیاهی دستانی را می‌بینی که به کندن آن مشغول‌اند.
اگر قصد بازدید از شهر سرسبز و تاریخی تویسرکان را دارید، اواخر تابستان و اوایل پاییز برای خرید گردو، انگور و سایر محصولات باغی آن مناسب خواهد بود. در این شهر آرام و دور از غوغای ماشین‌ها، به دیدار پیامبری از عهد باستان و شاعری دیرسال بروید و بوی گس گردو را نفس بکشید.
آرامگاه حبقوق نبی کجاست؟
آرامگاه این پیامبر در شهر تویسرکان در استان همدان قرار دارد. موقعیت مکانی تویسرکان را در لوکیشن زیر ببینید:
پرسش‌های متداول درباره آرامگاه حبقوق نبی
برای پیداکردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سؤال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
چه اماکن دیدنی و گردشگری در شهر تویسرکان قرار دارند؟
افزون بر آرامگاه حبقوق نبی، خانه‌ی مسعودی از آثار دوره‌ی قاجار و آرامگاه رضی‌الدین آرتیمانی از شاعران عهد صفوی در شهر تویسرکان قرار دارند.
آرامگاه حبقوق نبی در چه دوره‌ای ساخته شده است؟
ساختمان کنونی آرامگاه به شیوه‌ی رازی و در دوره‌ی سلجوقیان بنا شده است و حدود هزار سال قدمت دارد.
