موزه پهنه سمنان یکی از موزه‌های جالب و شگفت‌انگیز سرزمین ما ایران است. در واقع، این موزه یک گرمابه یا حمام بوده است. به همین دلیل، به نام موزه گرمابه پهنه نیز شهرت دارد و از جاهای دیدنی سمنان به حساب می‌آید. موزه پهنه، بین مسجد جامع سمنان و امام‌زاده یحیی سمنان قرار دارد. این گرمابه، حدود 600 سال قدمت دارد و اشیایی که در آن وجود دارد، شما را به عمق تاریخ می‌برد.
موقعیت موزه پهنه سمنان
این موزه در نزدیکی بازار سنتی شهر سمنان، خیابان امام خمینی، تکیه پهنه و در مجاورت مسجد جامع، قرار دارد. علاوه بر بازدید از این موزه، برای خرید سوغاتی و بازدید از بازار سنتی سمنان، می‌توانید به بازار آن نیز مراجعه کنید.
تاریخچه ساخت
تا قبل از سال 1373، این موزه صرفاً به عنوان گرمابه مشهور بود. پس از این سال، اداره کل میراث فرهنگی سمنان بازسازی‌هایی انجام داد و این گرمابه را به موزه باستان‌شناسی و مردم‌شناسی پهنه تبدیل کرد.
این گرمابه را در سال 856 هجری قمری به دستور «خواجه غیاث‌الدین بهرام سمنانی» ساخته‌اند. او وزیر یکی از پادشاهان تیموری به نام « ابوالقاسم بابرخان» بود.
تا سال 1312 هجری قمری، از این حمام به همان شکل اولیه، استفاده می‌‌کردند، اما در زمان سلطنت مظفرالدین شاه، آن را بازسازی کردند. در تاریخ سی ام دی ماه سال 1353 خورشیدی، این گرمابه به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
معماری گرمابه موزه پهنه
این گرمابه با دو ورودی مجزا برای خانم‌ها و آقایان، تقریباً 1000 متر مربع، مساحت دارد و شامل بخش‌های زیر است:
- هشتی ورودی، سربينه «رختكن»، گرمخانه، خزانه‌های آب سرد و گرم.
ورودی گرمابه
ورودی آقایان دارای دو صُفه است و از سه جهت، کاشی‌کاری‌های زیبایی در آن نقش بسته است. در هنگام ورود از سمت مردانه، کتیبه‌ی بالای در، توجه را جلب می‌کند.
این کتیبه به رنگ سفید با زمینه‌ی لاجوردی است. می‌توانید تصویر شیر و خورشید را به صورت نیم‌دایره و در حالت تقارن با یکدیگر در آن مشاهد کنید.
علاوه بر شیر و خورشید، در دو طرف آن تصویر دو سرباز دوره قاجاری دیده می‌شود. ورودی خانم‌ها نیز زیبایی خاصی دارد، اما نسبت به ورودی مردانه ساده‌تر است.
هشتی ورودی
بعد از ورودی، به فضایی هشتی شکل می‌رسید که در آن می‌توانید بلیت و بروشورهای مختلف مربوط به موزه پهنه سمنان را تهیه کنید. سپس، وارد فضایی 8 در 8 می‌شوید که در سقف آن از تاق‌های ضربی استفاده کرده‌اند.
این فضای مربع شکل و حوضی که در وسط آن قرار دارد بسیار شگفت‌آنگیز است. معمولاً در این فضا، نمایشگاه‌های موقت برای معرفی آداب و رسوم مردم سمنان، برگزار می‌شود.
رختکن و خزانه
بعد از هشتی، وارد یک راهروی باریک می‌شوید که شما را به رختکن یا سربینه می‌رساند. بعد از رختکن، هشتی دیگری نیز قرار دارد. این هشتی نسبت به هشتی ورودی، کوچک‌تر است و پس از عبور از آن، به صحن بزرگ گرمابه و خزانه می‌رسید.
صحن گرمابه
در صحن گرمابه، گنبد زیبایی قرار دارد که نظر شما را به خود جلب می‌کند. تماشای عبور نور از نورگیرها و دیدن کاشی‌کاری‌ها و نقوش زیبای گرمابه، شما را سر شوق می‌آورد.
کاربری امروزه صحن گرمابه
در حال حاضر صحن اصلی گرمابه، موزه است و در آن اشیایی بسیار قدیمی و گران‌بها نگهداری می‌شود. این اشیا از مناطق زیر به دست آمده‌اند:
- تپه حصار دامغان، خطیرکوه، تپه خندق سمنان، منطقه خرند.
اشیای موزه پهنه سمنان
علاوه بر بازدید از گرمابه و تماشای معماری منحصربه‌فرد آن، می‌توانید از موزه اشیای آن نیز دیدن کنید. اشیای شاخص موزه به شرح زیر هستند:
اسکلت 4500 ساله
شاخص‌ترین شی موجود در این موزه، اسکلتی 4500 ساله است. این اسکلت متعلق به یک زن باردار به همراه جنین داخل شکم اوست که آن را در تپه حصار دامغان پیدا کرده‌اند. باستان‌شناسان تلاش زیادی کردند که این اسکلت دست نخورده و به همان شکل طبیعی که دفن شده بود به موزه منتقل شود.
اشیای دیگری نیز در کنار این اسکلت وجود داشت که قدمت آن به هزاره‌ی دوم پیش از میلاد می‌رسد. این اسکلت و اشیای کنار آن، نحوه‌ی تدفین مردگان را در 4500 سال پیش، در فلات مرکزی ایران به نمایش می‌گذارند.
ظروف سفالی
اشیای سفالی به دست آمده از تپه حصار دامغان متعلق به هزاره‌ی دوم پیش از میلاد هستند. این اشیای سفالی شامل موارد زیرند:
- کاسه، آبریز، ظروف آیینی.
ظروف دیگری نیز از منطقه خطیر کوه سمنان در این موزه قرار دارند که قدمت آنها به هزاره‌ی اول پیش از میلاد می‌رسد.
ظروف و اشیای اسلامی
ویترینی از این موزه به اشیا و ظروف دوران ایران پس از اسلام تعلق دارد. این ظروف از تپه‌های تاریخی شهر سمنان به دست آمده‌اند. بخش اعظم این اشیا را ظروف لعاب‌دار تشکیل می‌دهند.
ویترین مردم‌شناسی
بخش مردم‌شناسی موزه پهنه سمنان، در قسمت‌های انتهایی آن قرار دارد و شامل چندین غرفه است. این غرفه‌ها به شرح زیر هستند:
- ابزار و آلات موسیقی مثل ساز و دهل و کرنا
- زیور آلات سنتي زنان عشاير استان سمنان
- وسایل و ابزار روشنایی
- ابزار و وسايل اعتقادي و پيشگويي
- ابزار و آلات استعمال دخانيات مانند: چپق، دسته چپق، سرچپق و…
از موزه پهنه سمنان دیدن کنید
در حال حاضر، بازدید از این موزه با پرداخت ورودیه برای عموم آزاد است. همچنین در برخی از ایام سال و هفته و در برخی ساعات این موزه تعطیل است. بنابراین، قبل از رفتن به موزه پهنه سمنان می توانید با تماس تلفنی، اطلاعات دقیقی در مورد امکان بازدید از آن به دست آورید.
«دستی بر ایران» تلاش دارد در راستای توسعه‌ی گردشگری مسئولانه، به شکل موثرتری به معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران بپردازد. بنابراین از شما دعوت می‌کند ضمن بازدید از موزه پهنه، از سایر جاذبه‌های گردشگری سمنان نیز دیدن کنید.
