آشنایی با جاذبه‌های روستای قلعه بالا شاهرود

این روستا در ۱۴۰ کیلومتری جنوب شهرستان شاهرود، از توابع استان سمنان و ۲۴ کیلومتری روستای «بیارجمند» قرار دارد. با توجه به این‌که روستای مزبور در منطقه‌‌ای کوهستانی واقع شده است، خانه‌های کاهگلی موجود در آن دارای معماری پلکانی هستند. همین معماری به همراه قرار گرفتن روستای قلعه بالا شاهرود در مجاورت کویر و منطقه‌ حفاظت شده‌ توران، بر زیبایی آن افزوده است.

با توجه به نوشته‌های کتابی از «مقدسی» در قرن یازدهم میلادی، تاریخ روستای مزبور با بیارجمند گره خورده است. این نوشته‌‌ها نشان از آن دارند که این منطقه در گذشته دارای «دژ»، «بارو» و مملو از مزارع و تاکستان بوده است.

ویژگی‌های روستای قلعه بالا شاهرود، شغل مردم آن و مختصری درباره دیرینگی روستا

همان‌طور که در بالا نیز اشاره شد، خانه‌های این روستا به دلیل قرار گرفتن در منطقه‌‌ای کوهستانی دارای معماری پلکانی هستند. ممکن است بازدید از این روستا شما را به یاد خانه‌های شهر تاریخی ماسوله در استان گیلان بیاندازد. این سبک از معماری به گونه‌‌ای است که سقف خانه‌های بنا شده پایین تر، حیاط خانه‌های بالاتر می-شوند.

تمامی خانه‌های بنا شده در روستای مزبور با استفاده از کاهگل ساخته شده‌اند که ویژگی منحصر به فرد آنها محسوب می‌شود. همچنین، قرارگرفتن این روستا در مجاورت کویر، ویژگی متمایز دیگر آن به‌شمار می‌آید. ساکنان روستا به هنگام شب می‌توانند در سکوت و خلوت بنشینند و آسمان زیبای کویر را تماشا کنند.

در گذشته، مردم روستا بیشتر به کار دامپروری مشغول بودند و برای گذران زندگی از محصولات به دست آمده از آنها استفاده می‌کردند. از جمله این محصولات می‌توان به: روغن، لبنیات و گوشت اشاره داشت.

با توجه به قرارگیری روستای قلعه بالا شاهرود در منطقه‌ی کویری، کشاورزی در آن رونق چندانی نداشته است. آب مورد نیاز روستا نیز از طریق سیستم آبیاری قنات تامین می‌شود.

در مورد دیرینگی روستای قلعه بالا شاهرود این روایت وجود دارد: در گذشته عده‌‌ای از فرقه اسماعیلیه به دستور «حسن صباح» به غاری در این روستا پناه برده‌ و در آن ساکن می‌شوند.

مدتی بعد، غار مزبور به «غار ملاحدین» شهرت می‌یابد و مردم محلی آن را «ملاحدو» می‌نامند. هنوز هم آثاری از این غار در روستای مزبور وجود دارد.

جاذبه‌های گردشگری در مجاورت روستا

در نزدیکی این روستا، منطقه‌ی حفاظت شده‌‌ای به نام توران وجود دارد که دارای پارک ملی است. منطقه‌ی توران، زیستگاه گونه‌های جانوری نادر است. قرارگیری روستای قلعه بالا در مجاورت آن سبب شده است که این روستا لقب دروازه‌ی حیات وحش توران و آفریقای ایران را به خود بگیرد.

منطقه‌ی توران، مساحتی در حدود 1،470،000 هکتار دارد و پس از منطقه‌ی سرنگتی در کشور تانزانیا دومین زیستگاه بزرگ موجودات زنده‌ی جهان به شمار می‌رود.

به طور کلی، در منطقه‌ی حفاظت شده‌ی مزبور، ۲۵۰ گونه‌ی جانوری از قبیل پستاندار، خزنده، پرنده و دوزیست وجود دارند. از جمله معروف‌ترین گونه‌های جانوری آن، یوزپلنگ آسیایی و گورخر ایرانی هستند.

در گذشته، تعداد زیادی از این گونه‌های جانوری در مناطق مختلف کشور زندگی می‌کردند، اما جمعیت آنها به تدریج کاهش یافت. در سال ۱۳۵۶ خورشیدی، جمعیت آنها به 2000 راس و در سال ۱۳۸۹ خورشیدی، به ۱۴۹ راس رسید.

علاوه بر یوزپلنگ و گورخر، در محوطه‌ی حفاظت شده توران، گونه‌های جانوری دیگری نیز مشاهده شده‌اند. از جمله این جانوران می‌توان موارد ذیل را نام برد:

• غزال ایرانی، سیاه گوش، گوسفند وحشی، کل و بز، گربه شنی، گربه دشتی، جبیر، پلنگ ایرانی، گربه پالاس که نادرترین گربه در ایران است، کفتار راه راه، گرگ، شغال زرد، روباه قرمز و شاه روباه.

این زیستگاه طبیعی به دلیل وجود همین گونه‌های جانوری در سال ۱۳۵۱ خورشیدی، به عنوان منطقه‌ی حفاظت شده سازمان محیط زیست معرفی شد. چهار سال بعد و در سال ۱۳۵۵ خورشیدی، قسمتی از آن به عنوان پناهگاه حیات وحش انتخاب شد. همچنین، قسمت‌های دیگری از آن نیز در یونسکو به ثبت رسید.

آداب و رسوم مردم در روستای قلعه بالا شاهرود

مراسم ازدواج در این روستا با آداب و رسوم خاصی همراه است. مردم محلی این مراسم را با خواندن نغمه‌های مخصوص اجرا می‌کنند.

علاوه بر آن، این روستا صنایع دستی ویژه‌‌ای دارد که توسط زنان ساکن در آن بافته می‌شوند و زینت بخش خانه‌های آنهاست و عبارتند از:

• سوزن‌دوزی و دوخت انواع لباس محلی
• «تانی‌بافی» که زیرمجموعه‌ی پارچه‌بافی است و از الیاف ویژه‌‌ای بافته می‌شود.

مردم این روستا همچنین به پرورش کرم ابریشم و تولید نخ از آن می‌پردازند. از جمله سوغاتی‌های روستای مزبور نیز می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• تخمه آفتابگردان، فلفل، زیره سبز، کنجد و صیفی‌جات مختلف

بازدید از روستای قلعه بالا شاهرود را در برنامه سفر خود بگنجانید

روستای قلعه بالا شاهرود به دلیل قرارگیری در کویر و در مجاورت منطقه‌ی حفاظت شده‌ی توران، اهمیت زیادی دارد. این ویژگی‌ها سبب شده است که این روستا در مرکز توجه گردشگران قرار بگیرد.

«دستی بر ایران» ضمن معرفی جاذبه‌های گردشگری شاهرود توصیه می‌کند به همراه راهنما و در فصل های پاییز و زمستان از روستای قلعه بالا دیدن کنید. زیرا به علت کویری بودن منطقه، سفر به آن در فصل‌های گرم با مشکلات زیادی همراه است.