دروازه ارگ سمنان، با کاشی‌کاری‌ها و نقوش زیبا و خیره‌کننده، یادگار ارگ قدیمی سمنان است. این دروازه در میدان ارگ سمنان قرار دارد. قدمت این بنا به دوران قاجار بازمی‌گردد و در حال حاضر فقط دروازه‌ی آن باقی مانده است.
علت ساخت دروازه ارگ سمنان
ناصرالدین شاه در سفری به مشهد، سه روز در سمنان و ارگ آن اقامت کرد و متوجه شد در قسمت شمالی ارگ، دروازه‌ای وجود ندارد.
به همین دلیل، دستور ساخت این دروازه‌ی باشکوه را در سال 1246 هجری خورشیدی صادر نمود. این دروازه‌ی تاریخی، توسط بهمن میرزای بهاءالدوله، فرزند فتحعلی شاه قاجار، بنا شد و ساخت آن بیست سال به طول انجامید.
در سال 1263 که «انوشیروان میرزا ضیاء الدوله» در آن زمان حاکم سمنان بود، ارگ تخریب شد، اما دروازه‌ی آن همچنان پابرجاست.
علت تخریب ارگ
ارگ سمنان یکی از مکان‌های مهم حکومتی محسوب می‌شد و کاربری‌های مهمی همچون: تلگراف‌خانه، آب انبار و حمام داشت. با این وجود، در زمان رضا شاه پهلوی به علت ساخت‌وساز شهری، بخش‌هایی از آن تخریب شد.
دوست‌داران تاریخ و هنر، برای ممانعت از تخریب ارگ تلاش زیادی کردند، اما فقط توانستند جلوی تخریب نمای شمالی و جنوبی دروازه را بگیرند.
معماری ساخت این بنای تاریخی
ارتفاع دروازه ارگ سمنان 7 متر است و از نظر هنر معماری و کاشی‌کاری، یکی از آثار ارزشمند استان سمنان به شمار می‌رود. کاشی‌های به کار رفته در این دروازه، 7 رنگ هستند و «نبرد رستم و دیو سپید» را به نمایش می‌کشند. دروازه ارگ، دو نمای جنوبی و شمالی دارد که معماری آنها به شرح زیر است:
نمای شمالی دروازه ارگ
نمای شمالی ارگ، از نظر تزئینات و کاشی‌کاری‌ها با نمای جنوبی، تفاوت چشم‌گیری دارد. کاشی‌های هفت رنگ و نقش رستم و دیو سپید، نمای شمالی دروازه را از نمای جنوبی آن متمایز می‌کند.
برخلاف آثار تاریخی و مذهبی دیگری که با خوشنویسی نستعلیق روی آنها می‌نوشتند، در این اثر تاریخی، از نقش رستم و دیو سپید استفاده کرده‌اند. طرح بالای سر در، کاملاً قرینه است و 6 مناره در بالای دروازه به چشم می‌خورد که به زیبایی خودنمایی می‌کنند.
ابعاد کاشی‌های نمای شمالی 15 در 15 سانتی‌متر و به صورت 11 ردیف افقی هستند. اگر از نمای شمالی وارد دروازه شوید، در بالای ورودی، سربازان قاجار و تسلیحات آنها را خواهید دید. در این کاشی‌کاری‌ها، علاوه بر سربازان و افسران، «نمادی از شیر و خورشید» پرچم ایران نیز توجه شما را جلب می‌کند.
نقاشی و خطاطی این اثر تاریخی را هنرمند معروف، سید محمد باقر طباطبایی سمنانی در دوران قاجار انجام داد. کاشی‌پزی‌های این بنای ارزشمند نیز توسط استاد حبیب الله کاشی‌پز به اجرا درآمد.
نمای جنوبی دروازه ارگ
همان طور که ذکر شد، نمای جنوبی تا حدودی با نمای شمالی متفاوت است. اگر از نمای جنوبی وارد دروازه ارگ سمنان شوید، دو اتاق می‌بینید که به صورت قرینه رو به روی یکدیگر هستند.
علاوه بر این اتاق‌ها، دو راه‌روی کوچک و ورودی اصلی که مردم از آن وارد یا خارج می‌شدند نیز، در این نما جلب توجه می‌کنند. دیوار نمای جنوبی، آجری و راه‌روها به شکل مربع هستند.
راه‌روهای نمای جنوبی را با استفاده از «فیلیپوش‌ها» به گنبد متصل کرده‌اند. این روش معماری، روش مرسوم در گوشه‌سازی معماری است. در این روش، حالت چهار گوشِ دیوار بنا از زاویه‌دار به حالت گرد و منحنی تغییر می‌کند تا بتوان تاق را روی دیوارها قرار داد.
برخلاف نمای شمالی، در نمای جنوبی آن خوشنویسی نستعلیق بسیار چشم‌نوازی وجود دارد. این خوش‌نویسی‌ها را بر روی کاشی‌هایی به رنگ لاجوردی انجام داده‌اند. از نمای جنوبی، این قسمت کتیبه‌ایِ دروازه، به صورت هلالی است.
راه دسترسی و شرایط بازدید از دروازه ارگ سمنان
دروازه ارگ سمنان در داخل خود شهر سمنان و در میدانی به نام ارگ قرار دارد. برای بازدید از این دروازه‌ی زیبا، می توانید از اتوبوس‌های بین شهری استفاده کنید. بازدید از این بنا، برای عموم آزاد و رایگان است.
«دستی بر ایران» علاوه بر معرفی دروازه ارگ، از شما دعوت می‌کند از سایر جاذبه‌های گردشگری سمنان که در نزدیکی دروازه قرار دارند، دیدن کنید. مکان‌هایی مانند:
- قلعه پاچنار، خانه طاهری، موزه گرمابه پهنه، عمارت و باغ امیر، موزه مهر و سکه کومش، موزه تاریخ شهر سمنان.
این بنای ارزشمند در تاریخ 1358 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در حال حاضر روی آن نورافکن‌هایی نصب‌شده تا در شب به آن دید زیبایی بدهد. دروازه ارگ سمنان نمادی از شکوه و ظرافت معماری ایرانی است.
