میدان تجریش؛ تاریخچه، نقشه، جاذبه‌ها و تصاویر

در دامنه‌های شمالی تهران، میدان تجریش نفس می‌کشد؛ میدانی که خاطره‌ی تهران قدیم و تپش زندگی امروز را در خود جمع کرده است. این نقطه، از دیرباز قلب شمیرانات و محل تلاقی راه‌های زیارت، خرید و دیدار بوده است.

در میان جاهای دیدنی تهران، میدان تجریش جایگاهی یگانه دارد؛ زیرا در آن تاریخ و مدرنیته دوشادوش هم دیده می‌شوند. بازار سنتی با سقف‌های آجری‌اش، صدای مؤذن امامزاده صالح، و در کنارشان پاساژهای پرنور و خیابان‌های شلوغ، چهره‌ای از تهران می‌سازند که هم آشناست و هم همیشه تازه.

برای دیدن تهران، کافی است یک روز در تجریش قدم بزنی. همه‌ی تهران در همان چند متر خلاصه شده است؛ بازار، کوه، دعا، ترافیک و زندگی.

-عباس کیارستمی (کارگردان)

میدان تجریش کجاست؟

میدان تجریش در شمال تهران و در انتهای خیابان ولیعصر قرار دارد و یکی از اصلی‌ترین گره‌های ارتباطی منطقه شمیرانات محسوب می‌شود. این میدان نقطه اتصال چند خیابان مهم شهر است و به‌دلیل نزدیکی به بازار تجریش، امامزاده صالح و مراکز خرید، همیشه پرتردد و شناخته‌شده است. خیابان‌های شهرداری، فناخسرو، ملکی، دربندی و غلام‌جعفری به آن می‌رسند و همین شبکه دسترسی باعث شده تجریش یکی از فعال‌ترین میدان‌های تهران باشد.

لوکیشن میدان تجریش در گوگل مپ

جاهای دیدنی میدان تجریش تهران

مکان‌های دیدنی تجریش شامل مجموعه‌ای از بازارها، زیارتگاه‌ها و مراکز خرید هستند که این میدان را به یکی از جذاب‌ترین نقاط گردشگری تهران تبدیل می‌کند. در ادامه درباره هرکدام توضیح می‌دهیم:

بازار تجریش؛ قدیمی‌ترین بازار شمال تهران

این بازار قدیمی‌ترین مرکز خرید سنتی شمال شهر تهران است که با دالان‌های باستانی و بیش از ۴۰۰ حجره، حال و هوای اصیل بازارهای ایرانی را حفظ کرده است. این بازار انواع محصولات را عرضه می‌کند؛ از صنایع‌دستی و پوشاک تا آجیل، ترشیجات و میوه‌های کمیاب.

معماری سنتی، تنوع کالاها، قیمت‌های مناسب و حضور گردشگران داخلی و خارجی باعث می‌شود بازار همیشه پرجنب‌ و جوش و شلوغ باشد. در برخی دالان‌ها نیز بنای تاریخی تکیه تجریش دیده می‌شود که قدمتی بیش از دو قرن دارند.

امامزاده صالح؛ زیارتگاه مشهور کنار میدان تجریش

امامزاده صالح بن موسی کاظم (منسوب به برادر امام رضا) مهم‌ترین بنای مذهبی شمال تهران است و درست در ضلع جنوب‌شرقی میدان تجریش قرار دارد. این زیارتگاه که قدمت آن به سده‌های میانی اسلامی بازمی‌گردد، یکی از شاخص‌ترین اماکن ثبت‌شده تهران است. نزدیکی این بنا به بازار، آن را به یکی از مهم‌ترین نقاط تجمع مسافران و ساکنان تهران تبدیل کرده است.

گنبد فیروزه‌ای، صحن وسیع و کاشی‌کاری‌های دوره‌های ایلخانی، صفوی و قاجار جلوه‌ای خاص به بنا داده‌اند و حضور زائران در تمام ساعات روز، فضای میدان را رنگ مذهبی و معنوی می‌بخشد.

پاساژها و مراکز خرید مدرن نزدیک میدان (ارگ، تندیس، قائم و …)

در کنار بازار سنتی، پاساژها و مراکز خرید مدرن هویت دوم میدان تجریش را شکل می‌دهند:

• ارگ تجریش با فروشگاه‌های متعدد، کافی‌شاپ‌ها، فودکورت و سینما یکی از شلوغ‌ترین مجموعه‌های تجاری این محدوده است.
• پاساژ قائم بیشتر به خاطر فروشگاه‌های پوشاک و لوازم خانگی شناخته می‌شود.
• پاساژ تندیس نیز تنوع زیادی از پوشاک زنانه و رستوران‌های شهری را در خود جای داده است.

میدان کوچک میوه و تره‌بار تجریش

میدان تره بار تجریش یکی از تماشایی‌ترین نقاط اطراف میدان است؛ جایی که غرفه‌های رنگارنگ میوه‌فروشی، انواع محصولات محلی و فصلی را عرضه می‌کنند. تنوع زیاد میوه‌ها، از محصولات شمال و غرب ایران گرفته تا میوه‌های وارداتی کمیاب باعث شده این میدان کوچک همیشه پررفت‌وآمد باشد.

خیابان ولیعصر و دسترسی آن به میدان تجریش

خیابان ولیعصر تهران از میدان راه‌آهن آغاز می‌شود و پس از عبور از محله‌های پرشمار تهران، به میدان تجریش می‌رسد. این خیابان با طول ۱۸ کیلومتر یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین خیابان‌های خاورمیانه است و وجود پارک‌ها، مراکز خرید، رستوران‌ها و ساختمان‌های قدیمی در مسیر، آن را به یکی از زیباترین گذرهای شهری تهران تبدیل کرده است. پایان‌یافتن مسیر ولیعصر در میدان تجریش، دسترسی مسافران به این نقطه را بسیار ساده کرده و میدان را به یکی از پرترددترین تقاطع‌های شهری تهران بدل ساخته است.

جاذبه‌های اطراف میدان تجریش که نباید از دست بدهید

اطراف میدان تجریش مجموعه‌ای از فضاهای تاریخی، طبیعی و فرهنگی است که هر کدام بخشی از هویت شمیرانات را روایت می‌کنند و معمولاً در یک نیم‌روز قابل بازدیدند. نزدیکی این مکان‌ها به میدان باعث شده انتخاب اول بسیاری از گردشگران پایتخت باشند.

خیابان دربند و مسیر صعود به ارتفاعات

دربند، قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مسیر صعود به ارتفاعات شمال تهران است و از دل محله‌ای کوهپایه‌ای به سمت ارتفاعات البرز کشیده می‌شود. این مسیر با رستوران‌های سنتی، تخت‌نشینی‌های کنار رودخانه و فضای کوهستانی خنک خود یکی از محبوب‌ترین نقاط تفریحی پایتخت است. در انتهای خیابان، میدان دربند قرار دارد که با تندیس کوهنوردش به نماد منطقه تبدیل شده است. بسیاری از علاقه‌مندان کوه‌پیمایی، مسیرهای بالادست دربند را آغاز راه صعود به توچال می‌دانند.

مجموعه فرهنگی–تاریخی سعدآباد

مجموعه سعدآباد، وسیع‌ترین مجموعه تاریخی شمال تهران، تنها چند دقیقه با میدان تجریش فاصله دارد و شامل کاخ‌ها، موزه‌ها، باغ‌ها و ساختمان‌هایی است که بخش مهمی از تاریخ معاصر ایران را در خود جای داده‌اند. کاخ ملت، کاخ سبز، موزه خط و نگارگری، موزه آب و موزه هنرهای زیبا از شناخته‌شده‌ترین بخش‌های این مجموعه‌اند. گستردگی باغ‌ها، سکوت مسیرهای پیاده‌روی و وجود چندین موزه فعال، سعدآباد را به یکی از ارزشمندترین جاذبه‌های فرهنگی اطراف میدان تجریش تبدیل کرده است.

باغ فردوس و موزه سینما

این بنای تاریخی دوره قاجار با درختان کهنسال و معماری چشم‌نواز، در ابتدای خیابان ولیعصر قرار دارد و امروز محل موزه سینمای ایران است. این موزه سه طبقه، بخش‌های مختلفی مانند تالار آغازگران، تالار معاصران، تالار بین‌الملل، بخش سینمای کودک، سینمای دفاع مقدس و تالار نام‌آوران را در خود جای داده است. فضای باغ، صدای آب‌نمای مرکزی و کافه معروفش باعث شده باغ فردوس یکی از پاتوق‌های همیشگی علاقه‌مندان فرهنگ و هنر باشد.

موزه دکتر حسابی

خانه قدیمی دکتر محمود حسابی—پدر فیزیک ایران—امروز به موزه تبدیل شده و اسناد، کتاب‌ها، دست‌نوشته‌ها، وسایل آزمایشگاهی و آثار شخصی او را در معرض دید قرار می‌دهد. این بنای سه‌طبقه علاوه بر معرفی زندگی و فعالیت‌های علمی او، تجربه‌ای از فضای خانه‌های قدیمی شمیران را نیز ارائه می‌کند. وجود بیش از ۲۷ هزار جلد کتاب و اتاق‌های متعدد پژوهشی، این موزه را به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی شمال تهران تبدیل کرده است.

موزه موسیقی تهران

این موزه که از موزه‌های منحصر به‌فرد ایران است، در ساختمانی چندطبقه، مجموعه‌ای کم‌نظیر از سازهای ایرانی و جهانی را گردآوری کرده است و به معرفی تاریخ، ساختار و روند تکامل موسیقی می‌پردازد. سالن نمایش سازها، آرشیو صوتی و تصویری، کتابخانه تخصصی و کارگاه مراحل ساخت ساز از بخش‌های اصلی آن است. وجود بیش از ۲۰۰ نوع ساز و فضای حرفه‌ای و مدرن موزه باعث شده علاقه‌مندان موسیقی، بازدید از آن را در برنامه سفر به تجریش قرار دهند.

کافه‌ها و رستوران‌های اطراف میدان تجریش

رستوران‌های اطراف میدان تجریش ترکیبی از فضاهای مدرن، کلاسیک و قدیمی‌اند که برای هر سلیقه‌ای تجربه‌ای خوشایند فراهم می‌کنند و در هر ساعت از روز، پذیرای مسافران و ساکنان شمال تهران هستند. تنوع غذاهای محلی، بین‌المللی و گزینه‌های کافه‌ای باعث شده این محدوده یکی از پرطرفدارترین نقاط خوراک‌گردی پایتخت باشد.

کافه‌رستوران فلورین در ارگ تجریش

کافه‌رستوران فلورین در مرکز خرید ارگ تجریش قرار گرفته و با منوی گسترده غذاهای ایتالیایی، صبحانه‌های مفصل و فضای مدرن خود به یکی از پاتوق‌های شناخته‌شده میدان تبدیل شده است. پیتزاها و پاستاهای متنوع, بشقاب‌های صبحانه انگلیسی تا فرانسوی و منوی مخصوص کودکان بخش اصلی جذابیت فلورین را تشکیل می‌دهند. بخش کافه نیز با نوشیدنی‌های گرم، شیک‌ها و دسرهای محبوب تجربه‌ای کامل را برای مراجعه‌کنندگان فراهم می‌کند.

کافه‌رستوران ربلان در مرکز خرید تندیس

کافه‌رستوران ربلان در مرکز خرید تندیس از آن انتخاب‌هایی است که هم برای وعده‌های اصلی و هم برای دورهمی‌های عصرگاهی مناسب است. منوی ربلان شامل پیتزا، پاستا، سوشی، استیک، غذاهای دریایی و مجموعه‌ای از غذاهای ایرانی است که کیفیت و تنوعشان ربلان را در میان گردشگران و اهالی تجریش شناخته‌شده کرده است.

کافه‌رستوران روحی

کافه‌رستوران روحی یکی از معدود رستوران‌های این محدوده است که در کنار غذاهای ایرانی و بین‌المللی، چندین گزینه کاملاً گیاهی و مناسب وگان‌ها را نیز ارائه می‌دهد. محیط آرام، سرویس‌دهی مناسب و وجود چند شعبه فعال در تهران باعث شده شعبه تجریش آن همیشه شلوغ و پررفت‌وآمد باشد. تنوع سالادها، غذاهای کم‌ادویه، و نوشیدنی‌های سالم در کنار سبک سرو غذا، روحی را به یکی از انتخاب‌های متفاوت اطراف میدان تجریش تبدیل می‌کند.

دیگر کافه‌ها و رستوران‌های محبوب نزدیک میدان تجریش

• کابوکی: رستورانی پرطرفدار که به‌خاطر سوخاری‌های تردش شناخته می‌شود.
• کافه لُمیز: برند محبوب قهوه با اسپرسوهای تخصصی، نوشیدنی‌های خلاقانه و فضای دلنشین برای استراحت بعد از خرید یا گردش.
• کافه ساعدی‌نیا: کافه‌‌ی محبوب نسل جوان با منوی مختلفی از شکلات‌.
• برگر کیوسک: فست‌فودی محبوب با برگرهای دست‌ساز و کیوسک قدیمی زرد رنگ ورودی اش.
• خانلری: ساندویچی قدیمی با منوی ساده که سالهاست در تجریش کار می‌کند.

تاریخچه میدان تجریش؛ از روستای طجرشت تا قلب شمیرانات

تاریخچه میدان تجریش از زمانی آغاز می‌شود که این محدوده هنوز روستایی کوچک بود و بعدها با گسترش تهران، به یکی از مهم‌ترین میدان‌های شمال پایتخت بدل شد. همین مسیر تحول، هویت تاریخی و شهری امروز تجریش را شکل داده است.

طجرشت قدیم؛ روستایی در شمال شهر ری

طجرشت قدیم، روستایی در شمال شهر ری بود که نامش در منابعی مانند نوشته‌های نجم‌الدین راوندی درباره وفات طغرل سلجوقی آمده و نشان می‌دهد قدمتی حدود هزار سال دارد. وجود مقبره صالح بن موسی کاظم در این روستا نیز نشانی از اهمیت مذهبی و تاریخی آن است و ثابت می‌کند طجرشت از دوران سلجوقی تا دوره‌های بعد، نقطه‌ای شناخته‌شده بوده است.

تجریش در دوره قاجار؛ ییلاق درباری و محله مرفهان

در دوره قاجار به ییلاق خاندان‌های درباری تبدیل شد و به دلیل باغ‌های سرسبز، قنات‌های فراوان و هوای خنک شمال تهران، محل ساخت عمارت‌ها و کاخ‌های متمولین پایتخت بود. در همین دوره، سرپل تجریش و مسیرهای منتهی به امامزاده صالح شکل گرفت و محله به یکی از مراکز مهم اجتماعی و سیاسی قاجاری تبدیل شد.

جغرافیا و آب‌وهوای تجریش؛ خنکی دامنه‌های البرز در شمال تهران

آب‌وهوای تجریش تحت‌تأثیر قرارگیری آن در دامنه‌های جنوبی البرز است و همین موقعیت، هوایی خنک‌تر، بارندگی بیشتر و زمستان‌هایی سردتر از میانگین تهران ایجاد می‌کند. ارتفاع حدود ۱۶۰۰ متری میدان از سطح دریا باعث شده تجریش حتی در گرم‌ترین روزهای تابستان هم نسیمی خنک داشته باشد و در زمستان‌ها بارش برف در آن کاملاً معمول باشد.

قنات‌ها و جویبارهای قدیمی تجریش

جویبارهای قدیمی نقش اصلی را در شکل‌گیری بافت تاریخی این منطقه داشتند و سبب ایجاد باغ‌ها، خانه‌های ییلاقی و زمین‌های کشاورزی شدند؛ برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• قنات امامزاده صالح،
• قنات سرپل تجریش،
• قنات محمدیه و
• قنات مقصودبک

سرچشمه این قنات‌ها در ارتفاعات دربند و گلاب‌دره بود و در مسیر خود، محله‌های قدیمی را آبیاری می‌کرد.

این قنات‌ها در کنار رودخانه کوچک دربند، شبکه‌ای از آبراهه‌های دائمی ایجاد می‌کردند که تا چند دهه پیش در کوچه‌های تجریش جریان داشت. بخش زیادی از آن‌ها امروز پوشانده شده‌اند، اما همین میراث آبی است که نام‌ها، مسیرها و خاطره‌ی باغ‌های قدیمی تجریش را حفظ کرده و در شکل‌گیری میدان و محله‌های اطراف آن نقش مهمی داشته است.

مسیر دسترسی به میدان تجریش

اگر قصد رسیدن به میدان تجریش را دارید، مسیر دسترسی به این مکان دیدنی، با ماشین، مترو، اتوبوس و تاکسی از قرار زیر است:

• خودروی شخصی: دسترسی از خیابان ولیعصر و شریعتی امکان‌پذیر است و بزرگراه‌های چمران، مدرس و صدر مسیرهای جایگزین مناسب‌اند.
• مترو: خط ۱ مترو و ایستگاه تجریش؛ ۱۰ دقیقه پیاده‌روی تا میدان.
• اتوبوس و BRT: خطوط تندرو در مسیرهای ولیعصر و شریعتی فعال‌اند و پایانه آن‌ها نزدیک میدان است.
• تاکسی: تاکسی‌های خطی و گذری از ونک، انقلاب، میدان ولیعصر، رسالت و… به‌صورت دائمی به میدان تردد دارند.

میدان تجریش؛ نقطه اتصال محله‌ها و شاهراه‌های مهم تهران

تجریش به‌دلیل قرار گرفتن در امتداد ولیعصر، شریعتی، دربند، نیاوران و زعفرانیه یکی از مهم‌ترین گره‌های شهری تهران است و در هر سفری به پایتخت، بازدید از آن تجربه‌ای کامل از تهرانِ قدیم و جدید را پیش رویتان می‌گذارد.

بنابراین، اگر قصد دارید دیدنی‌های تهران را واقعی و از نزدیک لمس کنید، میدان تجریش یکی از همان جاهایی است که نباید در هیچ سفری از دست برود!