5 باغ ایرانی شگفت انگیز که باید دید

باغ ایرانی به مکانی اطلاق می شود که نماد بهشت الهی بر روی زمین است. این باغ ها بخشی کامل از معماری و فرهنگ ایرانی در طول تاریخ می باشند. این باغ ها در ابتدا بیشتر برای جنبه تفریح و لذت بخشی به وجود آمده بودند و کمتر جنبه اقامتگاه دائمی یا محل تولید محصولات کشاورزی داشتند. این گونه املاک نمادی از قدرت پادشاهان یا مقامات نیز بود. برای آن که بیشتر با باغ های ایرانی آشنا شوید، توصیه می کنیم که از این پنج باغ دیدن کنید. همه این باغ ها در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.

باغ ایرانی شاهزاده

این باغ در انشعابی از جاده ابریشم، در 6 کیلومتری جنوب ماهان، استان کرمان، قرار گرفته است. باغ شاهزاده مساحتی برابر با 5.5 هکتار دارد و قدمت آن به اواخر دوران قاجار برمی گردد. تمامی اطلاعات مربوط به این باغ توسط یونسکو به 35 زبان ترجمه شده است.

معماری این باغ ایرانی می تواند ویژگی متمایز آن باشد. دروازه ورودی شبیه به یک برج دیده بانی است که در هر سویی چشم اندازی متفاوت به شما می دهد. با وارد شدن از طریق این دروازه، می توانید چشم اندازی کلی از تمام باغ در اولین نگاه داشته باشد. طراحی طبقاتی اعمال شده در محور این باغ، چنین امکانی را برای شما فراهم می کند.

در مسیر رفتن به انتهای بالایی باغ، از کنار فواره های حوض های مطبق باغ عبور خواهید کرد. این جریان آب از کوه های اطراف سرچشمه می گیرد. این فواره ها نمونه جالبی از معماری ایرانی هستند زیرا تنها عاملی که به آن ها نیروی جاری شدن بخشیده، فقط شیب طبیعی زمین است، نه چیز دیگری. این امر ویژگی مشترکی میان اکثر باغ های تاریخی ایرانی است. دو استخر اصلی زیبا در هر دو سمت این فواره ها وجود دارد.

در انتهای بالایی، یک کوشک دو طبقه است. این عمارت به عنوان اقامتگاه دائمی یا فصلی استفاده می شده است. فاصله از این بنا تا دروازه ورودی حدود 235 متر است. این دو بنا در استخرهای جلویی خود بازتاب پیدا می کنند و به زیبایی باغ می افزایند.

با توجه به زمین های خشک اطراف، دیدن انواع گیاهان و چیدمان آن ها جذاب خواهد بود. در این جا می توانید درختان همیشه سبز و پهن برگ ها، گیاهان تزیینی و درختان میوه را ببنید. به همین دلیل است که این باغ به قطعه ای از بهشت بر روی زمین مشهور شده است.

باغ ایرانی ارم

این باغ با زیبایی بسیار و شهرت خود، یکی از باغ های ایرانی خیره کننده در شیراز است. هیچ اطلاعات جزئی در مورد تاریخ دقیق ساخت این باغ وجود ندارد اما قطعاً، از زمان سلجوقیان در این جا قرار داشته است. باغ ارم، باغ گیاهی چشمگیری است که یک عمارت زیبا را نیز در خود جای داده است.

در مورد این عمارت سه طبقه به عنوان تجلی معماری ایرانی چیزهای زیاد می توان گفت. ساختمان اولیه آن توسط یکی از رئیسان قوم قشقایی در اواخر دوره قاجار بنا شد. اما بعدها، عمارت باشکوه کنونی، که احتمالاً جایگزین بنای اولیه شده است، در دوره قاجار ساخته شد. این عمارت به دلیل دیوار زیبا و نقاشی های سقف آن، کاشیکاری ها، قالب ریزی و درهای چوبی حکاکی شده نفیس و زیبا یکی از شاهکارهای معماری قاجار است.

در قسمت بالایی عمارت، سازه های هلالی شکل چشم هایتان را خیره می کنند. این سازه ها از کاشی های رنگی ساخته شده و زیبایی خاصی به بنا بخشیده اند. بزرگترین سازه در میانه این عمارت، جنگ های پادشاهان قاجار و داستان های ادبیات فارسی باستان را به تصویر می کشد.

ایوان طبقه بالاتر با ستون هایی تزئین شده است که از تخت جمشید الهام گرفته اند و روی سقف آن ها می توانید نقاشی های بسیار زیبا را ببینید. شش کتیبه ای که بر روی نمای جلویی طبقه همکف قرار دارند نیز می توانند به عنوان تزئینات در نظر گرفته شود. این کتیبه ها اشعار شاعران معروفی چون حافظ، سعدی و … می باشند.

طبقه همکف، یک سالن اصلی دارد که جریان آب از آن عبور می کند. این آب به استخری می ریزد که در جلوی عمارت قرار دارد . سپس از طریق کانال های آب به باغ جریان می یابد. کاشی های رنگی، زمین و دیوارهای این سالن را تزئین می کنند.

سروهای بلند، باشکوه و زیبا که در هر دو سوی راه های اصلی سر برافراشته اند، یکی دیگر از جاذبه های مهم این باغ هستند. این سروها به عنوان سروناز در میان ایرانیان مشهور هستند که این شهرت به دلیل سبک منحصر به فرد آن ها است. بلندترین سرو در میان این سروهای خاص 35 متر ارتفاع دارد.

علاوه بر این، حیاط باغ با طیف وسیعی از گیاهان از جمله گیاهان همیشه سبز، تزئینی، درختچه ها و گل ها و همچنین درختان میوه پوشیده شده است. به همین دلیل است که این باغ تبدیل به یک باغ گیاه شناسی شده است.

باغ دولت آباد

این باغ با مساحت 7 هکتار در یزد قرار گرفته است و قدمت آن به دوران افشاریه بازمی گردد. باغ دولت آباد در میان باغ های ایرانی شهرت قابل توجهی دارد که این امر به دلیل بادگیر بلند آن است. این بادگیر بلندترین بادگیر شهر می باشد که از خشت ساخته شده است و ارتفاع آن بیش از 30 متر می باشد.

قنات تاریخی بزرگ (قنات دولت آباد) برای آبیاری این باغ بوده است و به همین دلیل نام آن را بر روی این باغ نهاده اند. این قنات که قدمت آن به حدود 200 سال پیش بازمی گردد و توسط سفره های آبی تامین می شده است، آب خود را از ارتفاعات مهریز، در جنوب یزد، به دست می آورده است. بعد از طی مسافتی بیش از 50 کیلومتر، این آب به باغ دولت آباد می رسد.

این باغ شامل یک بخش خارجی، فواره اصلی و بخش اندرونی است. بخش خارجی باغ مکانی برای تشریفات دولتی، برگزاری مراسم و کارهای اداری شهر و بخش اندرونی آن محل اقامت یک خانواده بوده است.

از در ورودی که بخشی از قسمت خارجی است، وارد باغ می شوید. بخش خارجی همچنین شامل دو برج دیده بانی، تالار آیینه، عمارت تهرانی، خانه حکومت، یک آب انبار خصوصی و یک دادگاه است.

استخر اصلی با 12 متر عرض و 194 متر طول، باغ را به دو قسمت تقسیم می کند و بخش خارجی را به اندرونی متصل می کند. درختان بلند کاج دو سوی این فواره صحنه ای را ایجاد می کنند که نظر شما را به عمارت اصلی جلب می کند.

با عبور از فواره، به بخش اندرونی می رسید. این بخش شامل عمارتی به شکل هشت ضلعی، برج دیده بانی، حرمسرا، آشپزخانه، اتاق های خدمتکاران، آب انبار خصوصی و اصطبل ها می شود. درختان تاک و انار این بخش را احاطه کرده اند.

بنای شگفت انگیز بادگیر بر روی عمارت هشت ضلعی ساخته شده است و به عنوان سیستم سنتی تهویه هوا از آن استفاده می شده است. این بادگیر شاهکاری از معماری ایرانی است. در داخل عمارت، درست زیر بادگیر، حوضی قرار گرفته است. باد از طریق بادگیر به داخل می آید و بر روی آب استخر می وزد و قسمت شاه نشین، تالارها و اتاق ها را خنک می کند.

کاخ چهل ستون

این کاخ با شکوه به همراه باغ آن که مساحتی در حدود 6.7 هکتار دارند، در اصفهان واقع شده اند. این مجموعه در دوران صفویه و در زمان حکومت شاه عباس اول ساخته شد و در دوران حکومت شاه عباس دوم کار ساخت آن به پایان رسید. این کاخ تحسین فراوان شما را نسبت به معماری ایرانی برمی انگیزد.

بنای اولیه کاخ از یک عمارت با تالاری مرکزی و اتاق هایی پیرامون آن تشکیل شده بود. این بنا بعدها با یک تالار آینه تماشایی تکمیل شد و دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی، رواق 20 ستونه چشمگیر در جلوی تالار بار عام و دو استخر بزرگ در هر دو سوی کاخ به آن اضافه شد. این بنا به دلیل داشتن چند بخش آینه کاری شده، کاشی کاری شده و به خصوص نقاشی های روی دیوارها و سقف ها نمای بسیار باشکوهی دارد.

در مقایسه با سایر باغ های ایرانی ذکر شده در این مقاله، نام انتخاب شده برای این کاخ ارتباط جالبی با شکل خود بنا دارد. برخی معتقدند که انتخاب چنین نامی به دلیل وجود 20 ستونی است که در تالار ورودی قرار گرفته و با بازتاب آنها در استخر جلوی کاخ، تعداد چهل ستون به نظر می رسند. برخی نیز معتقدند که عدد 40 نمادی از کمال است و نشانگر کمال کاخ به دلیل ستون های آن می باشد.

همان طور که پیش تر گفتیم، تزئینات طلاکاری شده، پرتره های بزرگ پادشاهان صفوی و دیگر نقاشی های باشکوه در تالار سلطنتی، برجسته ترین جاذبه های کاخ هستند. دیوارها و سقف های تالار مرکزی نیز با نقاشی های چشمگیری تزئین شده اند که برخی از رویدادهای تاریخی مهم را به نمایش می گذارند. علاوه بر آنها، می توانید برخی از آثار را مشاهده کنید که به سبک سنتی مینیاتور صحنه هایی از شادی های زندگی و عشق را به تصویر می کشند. این آثار کمتر جنبه تاریخی دارند و بیشتر از نظر زیبایی شناختی ارزشمند هستند.

در بیرون از کاخ، آثار دیگری قرار دارند که می توانند برای شما جالب توجه باشند: سقف منبت کاری شده رواق، شیرهای سنگی دو طرف راهروی ورودی، که معرف صنعت سنگ تراشی دوران صفویه هستند، و همچنین تندیس هایی از الهه آب، آناهیتا.

باغ تاریخی فین

باغ تاریخی فین، باغی سلطنتی در کاشان است که قدمت آن به دوران صفویه باز می گردد. این باغ مساحتی در حدود 3.2 هکتار دارد. به طور کلی، طرح اولیه آن شامل یک ورودی مستحکم می باشد که بعد از آن راهرویی قرار دارد که به استخری در جلوی کوشک صفوی دو طبقه می رسد. این کوشک، یک محل اقامت موقت برای پادشاهان صفوی بوده است.

در طراحی این کاخ، آب عنصری مهم و اساسی می باشد که در استخرها، حوضچه ها، جوی ها، فواره ها و چشمه ها ظهور پیدا کرده است. مقدار بسیار زیاد آب و درختان سایه های گستر، که اکثرشان سروهایی بین 100 تا 500 ساله هستند، تناقضی فراوان با سرزمین های خشک بیرون از باغ دارد.

سرچشمه آبی که از این باغ عبور می کند، چشمه ای 7000 ساله است که در همان محله قرار دارد و در بین مردم محلی به چشمه سلیمان معروف است. این چشمه در محله ای با همین نام قرار دارد. آب با ورود از بخش جنوبی باغ به سمت بخش شمالی جریان می یابد و تفاوت ارتفاع، نیروی لازم برای کارکرد فواره های سر راه را به وجود آورده است.

بعد از فواره ها به یک کوشک دو طبقه با سنگ های تزیینی حکاکی شده می رسید که شامل چهار شاه نشین و سکوهایی بر بالای استخر مرکزی کاشی کاری شده است. عمارت کلاه فرنگی دیگری نیز وجود دارد که در دوران قاجار و در انتهای باغ ساخته شده است. قبه ها و سقف های طاقدار آن با انواع مختلف نقاشی ها تزئین شده اند که اکثر آن ها تصویرهایی از شاهان قاجار و داستان های قدیمی هستند.

در قسمت شرقی باغ، دو حمام وجود دارد. یکی از حمام ها به دوران صفویه تعلق دارد. حمام دیگر که امیر کبیر، وزیر ناصرالدین شاه قاجار در آن به قتل رسید، به دوران قاجاریه باز می گردد. این دو ساختمان اکنون به عنوان یک بنای کامل به هم متصل شده اند.

همان طور که مشاهده کردید، تمامی این باغ های ایرانی، پاره ای ویژگی های مشترک دارند. در معماری ایرانی، باغ ها توسط دیوارها احاطه شده اند و دارای دروازه های ورودی با کاربری برج های مراقبت هستند. به محض ورودتان از در ورودی، متوجه یک آبگیر یا یک جوی آب می شوید که از نقطه ای به درون باغ جاری شده است. همیشه یک عمارت یا یک کاخ در نقطه ای از باغ وجود دارد که چشم ها را خیره می کند. همچنین درخت های بلند و سایه افکنی را می بینید که شرایط رشد بهتری را برای درختان میوه یا گل ها فراهم می کنند.

این تنها 5 نمونه از باغ های ایرانی بود که به شدت توصیه می کنیم در بازدید از آنها را در سفرهایتان به دور ایران بگنجانید. در عین حال، باغ های جذاب دیگری نیز در ایران هستند که شما را به بازدید فرا می خوانند.

پرسش‌های متداول درباره باغ ایرانی

در صورتی که پاسخ پرسش خود را در بین موارد زیر پیدا نکردید، سوال‌هایتان را با ما در بخش دیدگاه‌های همین پست در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.